Былымыл, мэлыл, тхьачэтыл, чэтыл — непэ проценти 100-м кIахьэу тиIанэхэм атеплъэгъощтыр мыхэм ахэшIыкIыгъэ шхыныгъохэр ары.

Имыфэшъуашэу ахэм пчэнылыр ахэзыгъ. Арэущтэу зыкIасIорэр шIуагъэу пылъымкIэ пчэнылым ухигъэлъыхъу­хьащт: витаминхэр хэлъ, ипсауныгъэ елъытыгъэу шхын зэхэдз зышIыхэрэм дэгъоу къякIу, шэ-дагъэу хэлъыр макIэ… Пасэм адыгэхэм ащ осэ икъу фашIыщтыгъ, пчэнхэр ахъущтыгъэх, жъугъэу лыр агъэфедэщтыгъ. Ау зэман зэблэ­кIыгъохэм макIэ ашIыгъэмэ пчэнхъуныр ащыщ.

Непэ пчэнхэр зыхъурэ адыгэ хъулъфыгъэ зырызмэ ащыщ Мерэм Бислъан. Пчэнылыр ащ иунагъо мафэ къэс ишхын пIоми хэукъуагъэ хъущтэп. Псэушъхьэ отэр ащ Фэдз щиIыгъэу, къоджэ бгы­шъхьэм щегъэхъух. Гъэщэу къатырэм адыгэ къуаер хешIыкIы, лыр егъэгъу, егъажъэ. Ар ежь къыщежьагъэп. Ятэжъ Iэхъогъу иIэщтыгъэу къешIэжьы. Арышъ, ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу къыздиштэгъэ хабз.

— ЧъыIэ тIэкIу къызэрэхъоу, бадзэхэр зыщымыIэжь уахътэм пчэнылыр агъэ­гъунэу рагъажьэщтыгъ. Ащ пае ныб­жьыкIэхэр къыхахыщтыгъэх. Сятэжъ ренэу пчэнхэр иIагъэх. Пчэныл щыу-­ гъэр онджэкъкIэ гъэгъугъэу цацэм къыт­фыпалъхьэти хьакум тыкIэрагъэтIыс­хьэщтыгъ. «Жъугъэлыгъуи шъушхыжь» аIо­щтыгъ. Арышъ, сицIыкIугъом къы­щегъэжьагъэу пчэн гъэщхэкIхэри, лым хэупщэрыхьыкIыгъэхэри сикIасэх, — къыт­феIуатэ Мерэм Бислъан.

Бислъан экономическэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотыгъэми ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу адыгэ шхынхэм афыриIэ хъугъэ шIулъэгъур инепэрэ IофшIэн лъапсэ фэхъугъ. Республикэм икъоешIэу, лъэпкъ шхыныгъохэм ягъэхьазырынкIэ пщэрыхьакIоу ащ ыцIэ раIо. Тишъолъыр имызакъоу нэмыкI чIыпIэхэми ар дэ-гъоу щызэлъашIэ. Непэ ащ ыупщэрыхьырэм зэкIэм яшIыкIэ ныжъым рилъэ­гъулIэгъэ закI. Джы къызнэсыгъэми ар иупчIэжьэгъу.

— Сянэжъ илъэс 80-м къехъугъ. СеупчIыжьынэу сшIогъэшIэгъон. ЛыгъэгъукIи, къоегъэгъукIи, хьалыгъу гъэжъакIи ары къызпкъырысхыгъэр. ЕтIанэ хъарзынэщхэми сахэплъэ. МакIэп ныIа шхы­ныгъоу тиIэр, — къыддэгуащэ Бислъан.

Бислъан имыгъэрэ илъэсыкIэ Iани пчэнылыр тыригъэуцощт. Пчэныл гъэжъа­гъэм ишIыкIи къытфиIотагъ.

— ОнджэкъкIэ гъэгъугъэ пчэнылыр шъхьафэу тебгъэуцомэ хъущт. Цагэхэр гъэгъугъэу пIастэм голъыр IэшIу дэд. Ау фаем ар кIигъэжъыхьани ылъэкIыщт. Ныкъогъэгъугъэр ащкIэ дэгъу дэд. Табэм зиплъхьэкIэ псыр мэкIэ-макIэу кIапкIэзэ игъо кIахьэ. ПчэныкIэм ил псынкIэу къэхъу, IугъокIэ гъэгъугъэмэ хьаку кIоцIым ибгъэуцомэ дэгъу. ЗэкIэри зэрэгъэгъугъэм елъытыгъ, — еIо Бислъан.

Арышъ, мыгъэрэ илъэсыкIэ Iанэм кIэ горэ тезыгъэуцо зышIоигъохэм ар къа­дэхъущт пчэнылыр къыхахымэ. Ащ изэ­гъэгъотынкIэ джыри уахътэ щыI, ыуасэ мэлыпкIэм фэдиз.

Анцокъо Ирин.