УФ-м и Президент илъэ­сэу икIырэр къэралыгъомкIэ зыфэдагъэр къызэфихьысыжьзэ, ­суверенитетыр гъэпы­тэгъэныр пстэуми анахь зэрэшъхьаIэр къыхигъэщыгъ. А пшъэры­лъыр гъэцэкIэгъэным ищыкIагъэр зэкIэ щыI.

Адыгеим фэгъэхьыгъэуи джау­щтэу къэпIон плъэкIыщт. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, УФ-м и Президент унашъоу къышIыхэрэм, къэралыгъо IэпыIэгъоу къыратырэм яшIуагъэ­кIэ аужырэ илъэсихым респуб­ликэм хэпшIыкIэу хэхъоныгъэхэр ышIыгъэх. ГущыIэм пае, ВВП-р процент 21-рэ хъугъэ, промышленнэ къыдэгъэкIыныр процент 50-м нэсыгъ, респуб­ликэм ихахъохэр процент 1,8-кIэ нахьыбэ хъугъэх.

Джащ фэдэу промышленнэ къыдэгъэкIыным ииндекс проценти 107,8-м нэсыгъ. Къыблэ Федеральнэ шъолъырымкIэ ар ятIонэрэ чIыпIэм щыт. Мэкъу­мэщ хъызмэтым процент 1,7-рэ, зырыз щэным — 6,7-рэ, псэо­лъэшIыным проценти 2,9-рэ, псэупIэу ашIи атыгъэм про­центи 8,5-рэ ахэ­хъуагъ. Социальнэ, гъогу ыкIи инфраструктурнэ псэолъабэ республикэм ща­шIыгъ, псэупIэ пэпчъ цIыфэу дэсхэм щыIэкIэшIу яIэным ищыкIагъэр щагъэпсы.

2017-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу дотациеу республикэм къыфакIорэр процент 20-м къикIи 13-м нэсэу къеIыхыгъ, инвестициеу экономикэм къыхалъхьагъэр сомэ миллиард 200-м ехъу.

Инвестиционнэ проектышхо­хэр республикэм щыпхыращых. Промышленнэ паркым ыкIи гъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэм» яшIын лъагъэкIуатэ. Ахэм анэмыкIэу сомэ миллиард 20,1-рэ инвестициеу зыпэIухьащт промышленнэ паркэу «Псэкъупсэм» ишIыни агъэнэфагъэхэм ащыщ. ПсэолъэшIыным щагъэфедэрэ материалхэр ыкIи гъучIым хэшIыкIыгъэ пкъыгъохэр къыдэзыгъэкIырэ хъызмэтшIэпIи 7-мэ ащ псэуалъэхэр щагъэуцущтых.

— Ащ тетэу Тэхъутэмыкъое районымрэ Адыгэкъалэрэ индустриальнэ паркитIу ащытиIэ мэхъу, — къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ.

«Лэгъонакъэ» нэмыкIэуи зе­кIо-­рекреационнэ парк ДжэгокIо гъэхъунэм щашIы.

— Республикэм иэкономикэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм илъэ­сипшI пчъагъэхэм зекIоныр фэ­IорышIэным тегъэпсыхьэгъэ проектхэр етхьыжьагъэх. Аужырэ илъэсхэм ащ мылъкушхоу пэIухьэрэм ишIуагъэкIэ мы лъэ­ныкъом зеушъомбгъу, — къы­Iуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.

ЗекIоным ылъэныкъокIэ амалышIухэр къэзытыщтхэм ащыщ зызыгъэпсэфынэу тишъолъыр къакIохэрэм апае мэшIоку тырагъэуцонэу «Урысые мэшIоку гъогухэмрэ» республикэмрэ зэрэзэдэлажьэхэрэр. Аэропортым ишIыни зигугъу ашIыхэрэм ащыщ. Логистикэм изегъэушъом­бгъун епхыгъэ гухэлъхэм ари ащыщ. Шапхъэхэм адиштэрэ гъогу дэгъухэри къашIых.

— Гъогу дэгъухэмрэ логистикэ Iэрыфэгъумрэ бизнесым амалыкIэхэр иIэ хъунхэм, субъектхэм зэпхыныгъэ зэдыряIэным, зекIохэр нахьыбэу къи­хьан­хэм фэIорышIэщтых, — къы­кIигъэтхъыгъ республикэм ипащэ.

АщкIэ шIогъэшхо къэзытырэр «ШэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогу щынэгъончъэхэр» зыфиIорэ лъэпкъ проектыр ары. Ар зыпхыращырэм къыщыублагъэу гъогу псэолъэ ини 4 Адыгеим щашIыгъ, лъэмыджи 6 щагъэцэкIэжьыгъ. 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу автомобиль гъогу километрэ 390-м ехъу шапхъэхэм адиштэу агъэкIэ­жьыгъ. Илъэсэу икIырэр кило­метрэ 99-рэ икIэрыкIэу ашIы­жьыгъ.

ПIалъэхэм апэ итэу пхыращыхэрэм ащыщ псэолъэшIыным фытегъэпсыхьэгъэ проектыри. 2017-рэ илъэсым къыщыублагъэу псэупIэ квадратнэ метрэ миллиони 2-рэ 200-рэ Адыгеим щатIупщыгъ. КъумпIыл Му­рат къызэриIуагъэмкIэ, илъэ­си 10 благъэм квадратнэ метрэ миллион ашIынэу агъэнэфагъ.

Адыгеир мэкъумэщ хъызмэтым фытегъэпсыхьагъэшъ, ащ хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэми республикэр лъэшэу ыуж ит. Аужырэ илъэсихым ащ продукциеу къытIупщырэр фэди 1,6-кIэ нахьыбэ хъугъэ. Ом изытет ыпкъ къикIыкIэ мыгъэ лэжьыгъэу къаугъоижьыгъэм къыщыкIагъ нахь мышIэми, былым­хъуным къытIупщырэм ишIуа­гъэкIэ отраслэм къыдигъэкIырэм проценти 2 хэхъуагъ.

Къэралыгъо IэпыIэгъур ары мэкъумэщ хъызмэтым хэхъоныгъэхэр ышIынхэмкIэ зишIогъэшхо къакIорэр. Грантхэр къызыдэлъытэгъэ программэхэр анахьыбэу агъэфедэх, «Агростартапыр» езыгъэжьэгъэкIэ фер­мерхэм апай. Ащ ишIуагъэ­кIэ 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу бизнес цIыкIум ыкIи гурытым апылъ нэбгыри 143-мэ IэпыIэгъу агъотыгъ.

2023-рэ илъэсым «Агростартапым» къыдыхэлъытагъэу со­мэ миллион 95-рэ грант республикэм щатыгъ. Ар блэ­кIыгъэ илъэсым егъэпшагъэ­мэ, процент 30-кIэ нахьыб. Мэкъумэщ хъызмэтыр мылъку къэкIуапIэ зышIымэ зышIоигъо езыгъэжьэгъэкIэ фермер 42-мэ ар атырагощагъ.

Джащ фэдэу унэгъо былымэхъо фермэ зыгъэпсы зышIоигъо­хэм грантэу аратыгъэм сомэ миллиони 121,1-рэ пэIухьагъ. Ар 2022-м атыгъэм фэди 3,7-кIэ нахьыб. Къэралыгъо IэпыIэгъум ишIуагъэкIэ предприниматель 77-рэ бизнес цIыкIум е гурытым ахэщагъэ хъунэу гугъапIэ щыI.

АР-м и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, илъэсыбэрэ къызпыкIэщтхэр нахьыбэу агъэ­тIысхьанхэм, чъыгхатэхэм зара­гъэушъомбгъуным, лы ыкIи щэ къэзытырэ былымышъхьэхэм ахагъэхъоным ыуж итых. Щэ къэзытырэ былымхэм япчъагъэ хахъомэ, Адыгеим ибрэнд шъхьаIэу адыгэ къуаем икъыдэгъэкIын нахьыбэ хъуным ар фэIорышIэщт.

Къоджэ псэупIэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным фытегъэ­псыхьэгъэ программэми ишIогъэшхо къэкIо. 2023-рэ илъэсым ащ къыщыдэлъытагъэхэм япхырыщын сомэ миллиардрэ миллион 232-рэ пэIухьагъ. АщкIэ псэолъэ 25-рэ кIэу ашIыгъ е агъэцэкIэжьыгъ. Ахэм ащыщых кIэлэцIыкIу IыгъыпIитIур, спорткомплекситIур, культурэм иунэ­хэр, гъэсэныгъэм игупчэхэр. Ахэм ямызакъоу, мы программэм ишIуагъэкIэ псым, гъэстыныпхъэ шхъуантIэм якIуапIэхэр, гъогухэр ашIых, къоджэ псэу­пIэ­хэр зэтырагъэпсыхьэх, унэгъо ныбжьыкIэхэм унэхэр аратых.

Бизнес цIыкIум ыкIи гурытым къэралыгъо IэпыIэгъоу аIэкIахьэ­рэми шIуагъэ къызэритырэр уахътэм къыгъэлъэгъуагъ. «Мой бизнес» зыфиIорэ Гупчэр Iэпы­Iэгъухэм ягъэпсынкIэ цIыфхэм адеIэ. Илъэс къэс нэбгырэ ми­ным ехъукIэ нахьыбэ мэхъу IэпыIэгъур зыгъэфедэхэрэр.

Экономикэм хэхъоныгъэхэр рагъэшIыхэмэ, цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу хъуныр ары пшъэрылъ шъхьаIэр. ЛэжьапкIэр къэIэтыгъэным, цIыфхэм гъотэу яIэм хэгъэхъогъэным, IофшIэпIэ чIы­пIэхэм ябэдзэршIыпIэ зегъэу­шъомбгъугъэным, социальнэ инфраструктурэр нахь ин шIыгъэным ыуж зэритхэми ары лъапсэу яIэр.

Аужырэ илъэсхэм республи­кэм еджэпIи 5 (джыри 6 агъэу­цу), кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу 19 (тIур аухы) щашIыгъ, сымэджэщэу 4, IэзапIэуи ащ фэдиз къы­зэIуахыгъ, ФАП 33-рэ, культурэм и Унэу 9, физкультурэм зыщыпылъхэ ыкIи япсауныгъэ зыщызэтырагъэуцожьырэ комплексэу 22-рэ агъэуцугъ. Псау­ныгъэмкIэ зишIуагъэ къэкIощт псэукIэм цIыфхэр нахьыбэу хэ­щэгъэнхэм анахь чанэу зыщыпылъхэ шъолъыр пэрытхэм Адыгеир ащыщ.

Республикэм хэхъоныгъэу иIэхэр «Урысыер» зыфиIорэ къэгъэлъэгъон-форумэу Моск­ва щыкIорэм къыщагъэлъэ­гъуагъ. КъумпIыл Мурат шъо­лъырым и Мафэу ащ щыкIуа­гъэм къы­зыщэгущыIэм, социальнэу гу­псэфыныгъэ зэры­лъэу, лъэ­хъаным кIэу къызди­хьыхэрэм адиштэрэ экономикэ зиIэ шъо­лъыр Адыгеир шIыгъэным ыуж зэритхэм къыкIигъэтхъыгъ.

Ащ пае кадрэхэмкIэ щыкIагъэу щыIэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэми мэхьанэ ин раты. Федеральнэ проектэу «Профессионалитет» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу зекIоным ыкIи фэIо-фашIэхэм ягъэцэкIэн зыщыфагъэсэхэрэ Гупчэ Адыгэ къэралыгъо университетым щагъэ­псыгъ. Къихьащт илъэсым гурыт профессиональнэ гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ кластерэу «ПрофиМед» зыфиIорэм иIоф­шIэн Адыгэ къэралыгъо технологическэ университетым щыригъэжьэщт.

— IэпэчIэгъанэу икъущтым фэдиз тиI. Ти Президент къызэ­рэхигъэщыгъэу, ащ бэ къызэлъиубытырэр, ау анахь шъхьаIэр Урысые обществэм зэпхыныгъэ ин зэриIэр ары. ТапэкIи хэхъо­ныгъэхэр нахьыбэ хъунхэм ты­фэбэнэщт, къэралыгъом исуверенитет къызэтегъэнэгъэным тыхэлэжьэщт, цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу хъуным фытегъэпсы­хьэгъэ пшъэрылъэу УФ-м и Президент къышIыгъэхэр дгъэцэкIэщтых. А IофшIэнхэр пстэу­мэ апшъэх. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ахэм яунагъохэмрэ тызэрафыщытыр гущыIэкIэ къэтымыIоу, шIагъэхэмкIэ къэдгъэлъэгъоныр пстэумэ анахь шъхьаI, — къы­Iуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.

Зыгъэхьазырыгъэр ХЪУТ Нэфсэт.

Сурэтхэр: А. Гусев