Тыгъэнэбзый
ИлъэсыкIэр къэкIуатэ
КъытэшIэкIыгъэ чIыопсыр хэпхыни, хэплъхьани имыIэу дахэ. Тидунай сурэтшIыгъэ лъэгъупхъэу зыпкъ ит. Бжыхьэр икIоти, апэрэ кIымэфэ мазэу тыгъэгъазэр пчъэшъхьаIум къытеуцуагъэу, зэдиштэ тынчэу макIо. Гупсэфынэу, гушIогъонэу, гъэбэжъунэу, мамырныгъэрэ псауныгъэрэкIэ къытэтэнэу Тхьэм телъэIу. Мыр 2023-рэ илъэсым иаужырэ маз, хэти илъэсым ышIагъэр зыщызэфихьысыжьырэ, мурадыкIэ-пшъэрылъыкIэхэр зыщагъэнэфэрэ уахът. ИлъэсыкIэм бэкIэ щыгугъхэу, зэрэхабзэу, тихэгъэгушхоу Урысыеми, ащ ишъолъыр пстэуми, мэфэкI иным ягуапэу зыщафагъэхьазыры. ИлъэсыкIэ Чъыг шхъонтIэбзэ лъэгэшхор тикъэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ игупчэ чIыпIэхэм зэпэшIэтыжьэу ащагъэуцугъ, джы ар тыдэкIи къыщызэпэнэфы. Тэри — ини, цIыкIуи, нахьыжъ Iушхэри — тIэ зэкIэдзагъэу, тфэлъэкIырэр тегугъоу тэгъэцакIэ, 2024-рэ илъэсыкIэу къакIорэм тишъыпкъэу зыфэтэгъэхьазыры.
Тыгъэгъазэр мыгумэкIыхэу, шэнышIо— шэнышIоу макIо, мэфэ 20-р къызэплъэкIыгъо тимыфэу чъагъэ. Мы аужырэ илъэси 10-м хэпшIыкIэу чIыгур нахь къэфэбагъ, тапэкIэ, чъэпыогъу мазэм кIымэфэ хъот-хъопшъыр къэсыти, чъыIэшхо-щтыргъукIым тызэкIиIулIэщтыгъ. Джы мы мэфэ зытIум ос псынтIэ пIуакIэ къесыгъэми, къыблэ-къохьэпIэ жьы фабэр къыкIэкIитIупщыхьи, жъужьыгъэ. Ау ос фыжьыр тхъагъо, анахьэу ащ ыгъэгушIохэрэр сабыйхэр, кIэлэеджэкIо джэгулэхэр ары. Ос фыжьыр пхъапхъэу, пытэмэ, ижьы къабзи, итеплъэ дахи гур зыгъэшIурэх.
ИлъэсыкIэм анахь зышIуабэ шIэу ежэхэрэр кIэлэцIыкIухэр ары. Нахь еджэкIо такъырхэр ыкIи сэнэхьат зэгъэгъотыпIэ гурыт ыкIи апшъэрэ еджапIэхэм ащеджэхэрэр нахь зыгу-зыкIуачIэх – ИлъэсыкIэми зытырагъэпсыхьэ, ушэтынхэми зафагъэхьазыры. Ахэтых чан хъупхъэ дэдэхэри, еджэным хэгъэнагъэхэу, стипендие инхэри къаратхэу, ахэм ны-тыхэр ыкIи якIэлэегъаджэхэр агъэгушIох — япшъэрылъ егугъухэу агъэцакIэ.
Илъэсэу икIырэр IофшIэн зэфэхьысыжь дэгъухэмкIэ бай: шыкур, Адыгеим ыкIи зэкIэ тихэгъэгу ишъолъыр зэфэшъхьафхэми коц бэгъуагъэ щаIуахыжьыгъ; лы, щэ, псы, нэмыкIхэми тащыкIэрэп.
Ауми, тыдэрэ чIыпIэ щыпсэурэ цIыф пэпчъ анахь зыкIэхъопсэу, зыщыгугъырэр зэо-зэпыуцужьхэу цIыфыпсэр зыгъэгъухэрэр уцужьынхэшъ, мамырныгъэм, рэхьатныгъэм, гушIуагъом къытфагъэзэжьыныр ары. 2024-рэ илъэсыр Блэгъо уцышъом и Илъэс шIукIэ хэтрэ цIыф лъэпкъи, хэгъэгуи къятэнэу, чIыналъэм зэфэдэкIэ гупсэфыныгъэ къытырилъхьанэу тэлъаIо.
Дзэукъожь Нуриет.
Бын Iужъур гъэбэжъу
Адыгэхэм унагъом осэшхо фашIызэ къырэкIо, анахь агъэлъапIэхэрэр сабыибэ зыпIухэрэр ары. Сабыир насып къэкIуапI, джащ пае «Бын зыпIурэр бын ыуас» аIо, сабыим фэгъэхьыгъэ гущыIэжъ бэдэди щыI. А зэкIэмэ япхыгъэу зы къэбар цIыкIу къэсIотэщт.
Титэмашъхьэ унэгъо ныбжьыкIэ дэхабэ тес, ау ахэм анахь къахэщых сабыибэ зиIэхэр. Зэшъхьэгъусэхэу Файзэтрэ Рэджэбрэ сабыищ — шъэожъые закIэхэу яIагъ апэ къызэтIысыжьхэм: зэтелъфыхьэгъэ цIыкIухэу, илъэси 6, 3,5-рэ, 2 аныбжьэу, макъи-лъакъи ахэмыIукIэу, гъыринэ-бзаджэхэу щымытхэу, щыри Iуш дэдэхэу. Анахьыжъым янэ чэтхэр дегъашхэх, адрэм псыр щэлъэ цIыкIукIэ къафехьы, ящэнэрэр янэ иджэнакIэ къыкъоплъызэ, чэт-тхьачэтхэм ишъыпкъэу яплъы. Сыдми, ахэми ахэхъуагъ, нахьыжъитIури еджапIэм чIэхьагъэх, еджэным егугъух, унэгъо Iоф цIыкIухэри ашIэх. БэмышIэу унагъом къыхэхъуагъ — пшъэшъэжъые зэтIозитIу къафэхъугъ. Ны-тыхэри, лIакъори, гъунэгъухэри агъэгушIуагъэх.
Ау шъэожъые анахьыкIэм — Мэдинэу илъэси 3,5-рэ зыныбжьым мо сабый цIыкIуитIур зыфихьын ышIэрэп, джы къыгурэIо имами, ипапи, «о инышхо ухъугъ!» бэрэ къызыкIыраIорэр — шыпхъу цIыкIужъые дэдэхэр иIэ хъугъэхэшъ ары. Зеузэндышъ, Мэдин дэпкъым кIэрэуцо, хэхъуагъэр, инышхо хъугъэмэ зэрегъашIэ, ау зытетыгъэм зэрэтетэу къыщэхъу. Кушъэм хэлъхэм акIэрэхьэ, аIоплъыхьэ, ау гъыхэрэп, пскэхэрэп, ренэу мэчъыех. «Ар хъуна шъыу! — еIо, — е кIохэрэп, е щхыхэрэп». Ежьми гу лъетэ янани, ямами, япапи ахэм IофышхокIэ зэрапылъхэр. Зы мафэ кушъэр зэрыт унэ зэгъокIым икIуашъи, кушъэпсыр къыкъудыйи пшъэшъэжъые цIыкIухэм язырэм ыIэхэр къычIигъэщыгъэх. Сабыир къэгъыгъ, ыIэ цIыкIухэм къагъэщтагъэм фэд, ежь Мэдини ылъэгъугъэр зыщыщыр къыгурыIуагъэп, янэ инасыпкIэ псынкIэу унэм къилъади, пшъэшъэ— жъые цIыкIур ыгъэIэсэжьыгъ. Джы Мэдин уелъэIугъэкIи, аIэ къытIэтэныр хэгъэкIи, кушъэм благъэу екIуалIэрэп. «Пшыпхъу цIыкIухэр тэщ фэдэха?» аIоу къызеупчIыхэкIэ, мо сабыим ыIэхъомбэ пэрыт «мыщ фэдиз» еIошъ къегъэлъагъо, агъэпскIыхэ е тIэкIу аIыгъынхэу сабыйхэр кушъэм къыхахыхэ зыхъукIэ, Мэдин мэщынэшъ, чъэкIэ унэм зыредзы. Зылъэгъугъэхэр а зэкIэ ныбэшъоуз хъугъэх. Ау анахь игуапэр «мы цIыкIур» къызэрэрамыIожьырэр ары. Орэчъыех къэхъугъакIэхэри гупсэфэу!
Усэхэр тыбзэкIэ зэтэгъашIэх
Нэхэе Руслъан
Хьапыцыу
Цыу,
Цыу,
Укъысэмыцакъ.
Хьапыцыу,
Цыу,
Цыу
Укъысэмыцакъ.
Ма хьалыгъур,
СIых,
Къупшъхьэм егъу.
ШIэх.
Хьапыцыу,
Цыу,
Цыу
Къэгъэцац птхьакIум.
Хьапыцыу,
Цыу,
Цыу
Тыгъужъ къытэкIугъ!
Ы-ы!
Iэежъ!
Ежь!
Ежь! Лъежьэри ехьакъу!
Хьакъу, хьакъу!
Къуекъо Налбый
Мэкъэпчъ
А. Адыгабзэр –
Б. БзэшIу.
Г. ГъэшIум къэхъуи, багъо!
Д. Дгъэбагъомэ, тыунэгъон –
Е. Егугъу!
Ж. Жэбзэ дах.
З. ЗэIэпахэу,
И. Ини цIыкIуи
К. КIуачIэ рашIэу,
Л. ЛIыгъэшIапIэу ылэжьыгъэр –
М. Мамыр!
Н. Ным фэбгъадэу
О. ОгъэлъапIэ,
П. Псэм илъапIэшъ –
Р. РыгущыI.
Цуякъо Алый
Чэтыущыр
Сыд къэхъугъэр, чэтыущыр?
«Мяум» «мяур» пыогъащ.
Плъэгъурэп, пшIэрэп, чэтыущыр –
Хэчъыягъэр къэмгъэущ.
Ори чъые, чэтыущыр,
Долэт цIыкIури орэчъый.
Зыушъэфи, моу къэкIуат,
Щэ лэгъэшхом къыхэхъупI.
ЗыгъэшхэкIи о пэкIот,
Чъые IэшIум зыщымгъакI.
Шъукъэущмэ шъуджэгун,
Долэт цIыкIури бгъэгушIон.
ПшIошъы мыхъуми ар плъэгъун –
Угу рихьэу уигъэшIон!
НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет