«ЗАГС» зыфиIорэ хьарыфхэм къарыкIырэр зэкIэми зэлъашIэ, ахэм ямэхьанэ куу, граждан Iофхэм язытет тхыгъэным мы къулыкъур фэгъэзагъ. Ащ иIофышIэхэр мафэ къэс гушIогъо ыкIи гухэкI хъугъэ-шIагъэхэм арехьылIэх.

ЦIыфыр апэрэу дунаим къызытехъуа­гъэм къыщегъэжьагъэу ащ ехыжьыфэ нэс анахь мэхьанэ зиIэ тхылъхэр ЗАГС-м къаретых. Мыщ иIофышIэхэм ямэфэкI ипэгъокIэу Кощхьэблэ районым граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ иотдел ипащэу Байкъулэ Нэфсэт гущыIэгъу тыфэхъугъ.

— Нэфсэт, граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ район отделым итарихъ гъогу къызщежьэрэр ыкIи анахь пшъэ­рылъ шъхьаIэу иIэхэмкIэ тизэдэгущыIэгъу едгъажьэ тшIоигъуагъ.

— Тихъарзынэщ 1943-рэ илъэсым къыщежьэ. Тикъэралыгъо щыпсэурэ цIыфхэм лIэшIэгъу пчъагъэхэм къарыкIуагъэм ЗАГС-м иIофышIэхэр ишыхьатых. ЦIыфыр къызэрэхъугъэр къэзыушыхьатырэр, унагъо ышIэнэу зэрэригъэжьагъэр, сабый къызэрэфэхъугъэр, нэмыкIэу ищыIэныгъэ чIыпIэ ин щызыубытырэ тхыгъэхэр зыщигъотыхэрэр мы къулыкъур ары. Мыщ Iоф щыпшIэныр мэфэкI зэпытэу бэмэ къащэхъу. Ау ар нэмыкI шъыпкъ, тиIофшIэн екIолIэкIэ гъэнэфагъэ, пшъэдэкIыжь ин фыуиIэу укъекIолIэн фае. Ащ дакIоу хэбзэгъэуцугъэхэм хэшIыкI афыуиIэнэу, гулъытэ чан пхэлъынэу щыт. ЗыщищыкIагъэм юристых, артистых, психологых. Анахь пшъэрылъ шъхьаIэхэр законым диштэу граждан Iофхэм язытет тхыгъэныр, цIыфхэм яфитыныгъэхэр ыкIи яшIоигъо­ныгъэхэр къэтыухъумэнхэр ары.

— IофшIэнэу бгъэцакIэрэм гухахъо хэогъуата?

— IофшIэныр 1995-рэ илъэсым езгъэ­жьагъ, 2003-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу отделым сырипащ. Мы сэнэхьатыр шIу сэзгъэлъэгъугъэр, сыфэзыщагъэр сапэкIэ ащ ипащэщтыгъэу Кобл Иннэ ары. СиIофшIэн лъэшэу гухахъо хэсэгъуатэ, цIыфхэм Iоф адэсшIэныр, гущыIэгъу сафэхъуныр сикIас. Джащ фэдэу ныбжьыкIэхэр зэгостхэнхэри сыгу рехьы. Сэщ нэмыкIэу специалист шъхьаIэу Цэй Щамсэт мыщ Iоф щешIэ. Ащи ипшъэ­рылъхэр зэрэфэлъэкIэу егъэцакIэх.

ЩыIэныгъэм зэкIэ къыщыздэхъугъэу сэлъытэ, сиIофшIэнкIи, сиунагъокIи. Са­бы­ищмэ сырян, пхъорэлъф-къорэ­лъфи­тфмэ сырянэжъ.

— Нэфсэт, мы икIырэ илъэсым сабыеу къэхъугъэ пчъагъэм шъуигъэ­гушIуагъа?

— Мэзэ 11-м къыкIоцI Кощхьэблэ районым кIэлэцIыкIу 84-рэ къыщыхъугъ. Ахэм цIэ гъэшIэгъонхэр афаусых: кIалэ­хэм — Али, Алихан, Мухьамэд, Ансар, Биназ; пшъашъэхэм — Анастасия, Зара, Милана, Ясмина, Азалия, Медина, Таймия, Хава.

— Джы къэзэрэщэхэрэм ягугъу къэпшIыгъэмэ дэгъугъэ. Мары илъэс 28-м къыкIоцI мыщ Iоф щыпшIагъ. Анахь угу къинагъэу зэгоптхагъэхэм ащыщ къыхэбгъэщына?

— Кощхьэблэ районым граждан Iоф­хэм язытет тхыгъэнымкIэ иотдел мэзэ 11-м къыкIоцI унэгъо 64-рэ щызэгот­тхагъ. Илъэс пчъагъэу мыщ Iоф зыщысшIэрэм къыкIоцI бэмэ сарихьылIагъ, зэкIэри ащ фэдэ мафэм нэгушIох, дахэх, кIэракIэх.

Сыгу къинагъэу унэгъуитIу зэгост­хагъ. Зыр — таджикых, ныбжьыкIэхэм ялъэпкъ шъуашэхэр ащыгъхэу къекIолIагъэх ыкIи яшэн-хабзэхэмкIэ щызекIуагъэх. Адрэхэр – аныбжь хэкIотагъэу къэзэрэгъотыжьыгъэх. Нысэм иапэрэ шIулъэгъугъэр нэжъ-Iужъхэр зыщаIыгъхэрэ унэм чIэсэу къыщигъотыжьыгъ. Хъулъфыгъэ сымаджэу, IэпыIэгъу зищыкIагъэр ЗАГС-м къырищэлIэн ылъэкIыгъ. Ахэм язэфыщытыкIэ гум нэсэу зэхэошIэ.

— Къэзэращэхэрэм уахаплъэмэ аныбжьыкIэ сыд фэдэха?

— Анахь ныбжьыкIэу дакIохэрэм илъэс 18 — 19, нахь хэкIотагъэхэм 68 — 69-рэ аныбжь.

— Нэфсэт, адэ сыд фэдэ лъэхъаныр ара нахьыбэу къызызэращэхэрэр?

— НахьыбэрэмкIэ бэдзэогъу, шы­шъхьэIу ыкIи Iоныгъо мазэхэр ары къы­хахыхэрэр. Ом изытет мы лъэхъанхэм зэрэфабэм нахь дехьыхых.

— КъэзэрэщэнхэмкIэ пэрыохъу го­рэхэр къэуцунхэ ылъэкIыщта? Зыныбжь имыкъугъэхэм сыда ашIэн фаер?

— Пэрыохъу закъоу къэуцун ылъэкIыщтыр УФ-м ихэбзэгъэуцугъэ къыдыхэлъытэгъэ документхэр икъоу къызырамыхьылIэхэкIэ ары ныIэп. Ау зыныбжь имыкъугъэхэм яIоф шъхьафы, ежь яшIо­игъоныгъэ закъо епхыгъэу ахэр зекIонхэ алъэкIыщтэп. Ушъхьагъу гъэнэфагъэхэм ялъытыгъэу, кIо нахьыбэрэмкIэ бзылъфыгъэр сабый ежэ зыхъукIэ, илъэс 16 хъугъэу, ау илъэс 18-м нэмысыгъэмэ, алъыплъэрэ къулыкъухэм Iофы­гъор зэрифэшъуашэу зэшIуахын фае. Зэрэлъэрымыхьэр къэзыушыхьатырэ тхылъыр ыкIи ны-тыхэр къызэрезэгъыхэрэр ищыкIагъ.

— ДэкIыгъо зэготхэнхэм ягугъу къэтшIымэ, ахэм сыда ямэхьанэр?

— Граждан Iофыр къэралыгъо учреждением щатхын фае, нэмыкIэу ащ кIуачIэ иIэп. Шъыпкъэ, аужырэ уахътэм дэкIыгъо зэготхэныр къахэхьагъ. Ар ыпкIэ зыхэлъ фэIо-фашIэу жэбзэ дахэ зыIулъ цIыфхэм рагъэкIокIы. Ау сыдэу хъугъэми, джэгум ыпэкIэ е ыужыкIэ ныбжьыкIэхэм язэфыщытыкIэ ЗАГС-м щарагъэтхы.

ЗАГС-м иIофышIэ дэкIыгъо зэготхэн зишIырэр цIыфыр сымаджэу зекIон ымылъэкIымэ е хьапсым чIэсымэ ары.

— ХэткIи шъэфэп зэшъхьэгъусэхэр зэрэзэхэкIыжьхэрэри. А лъэныкъомкIэ сыда къэпIон плъэкIыщтыр?

— ГухэкI нахь мышIэми, ащкIэ пчъа­гъэхэм уагъэрэзэнэу щытэп. Зигугъу къэтшIыгъэ пIалъэм къыкIоцI унэгъуи 124-рэ зэхэкIыжьыгъэх. Ахэм ахэтых илъэс 20-м ехъурэ зэкIыгъугъэхэр, илъэ­си 5-рэ унагъо зиIагъэхэр ыкIи илъэсрэ зэхэмысыгъэхэри. Ушъхьагъур зэфэшъхьаф, нахьыбэрэмкIэ щыIэныгъэм къыз­дихьырэ къиныгъохэр ныбжьыкIэхэм ащэIэнхэу еуцуалIэхэрэп.

— Нэфсэт, о узэреплъырэмкIэ, унэгъо пытэ бгъэпсыным сыда ылъап­сэр?

— Унэгъо пытэ бгъэпсыныр къызще­жьэрэр шIулъэгъуныгъэр, зэгурыIоны­гъэр, узэдеIэжьыныр, узэфэгумэкIыжьыныр ары. Зэшъхьэгъусэхэм лъытэныгъэрэ зэгурыIоныгъэрэ азыфагу илъэу, зэфагъэгъужь зыхъукIэ, къафэпсынкIэщт унэгъошIэныр.

Унагъохэм сабыибэ арысыныр, ны-тыхэм пшъэдэкIыжьэу ахьырэм зыкъегъэIэтыгъэным фэIорышIэрэ къэралыгъо политикэм Адыгеим дырегъаштэ. Уна­гъор ары цIыфыр насыпышIо зыщыхъурэр. Арышъ, унагъом иинститут мэхьанэшхо иI. Мыр гъэпытэгъэнымкIэ тиотдел Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэхещэх. Унагъом, шIулъэгъум ыкIи шъыпкъагъэм я Мафэ хэтэгъэунэфыкIы, илъэсыбэ зэдэ­псэугъэ зэшъхьэгъусэхэр, зыныбжь хэкIотагъэхэр, ныхэр, сабыйхэр тэгъашIох.

— МэфэкIымкIэ уиIофшIэгъухэм гущыIэ фабэхэмкIэ зафэбгъазэ пшIоигъомэ…

— Тисэнэхьат епхыгъэ мэфэкIым дакIоу, илъэсыкIэри къэблагъэ. Ари гушIуагъо зыхэлъэу, унэгъо мэфэкIэу алъытэшъ, псауныгъэрэ насыпрэ къябэ­кIэу щыIэнхэу сафэлъаIо. Унэгъо пытэхэр нахьыбэу терэIэх!

Iэшъынэ Сусан.

Сурэтхэр Кощхьэблэ районым и ЗАГС