Бжыхьэ дзэ дэщыгъор Урысыем зыщырагъэжьагъэр мэзитIум ехъугъ. Ар зэрэлъыкIуатэрэм, пшъэрылъэу къафагъэуцугъэр зэрагъэцакIэрэм, ныбжьыкIэхэм къулыкъур зыщахьын алъэкIыщт чIыпIэхэм, джащ фэдэу гъэсэныгъэ учреждениехэм ащеджэхэу къулыкъур зыхьы зышIоигъохэу академическэ зыгъэпсэфыгъо къаIызыхыгъэхэм яIофыгъохэм афэгъэхьыгъэу журналистхэм гущыIэгъу къафэхъугъ къалэу Мыекъуапэ идзэ комиссарэу А. Санташовыр.

Пэублэм ащ къызэриIуагъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым чъэпыогъум и 1-м бжыхьэ дзэ дэщыгъор рагъэжьагъ, мы мафэхэми ар лъагъэкIуатэ. МыекъуапэкIэ аныбжьыкIэ къулыкъу ахьынэу къызытефэхэм япроцент 70-р дащыгъ, процент 30-у къэна­гъэр тыгъэгъазэм и 25-м нэс ащэщтых.

Бжыхьэ дзэ дэщыгъо кампаниер шапхъэхэм адиштэу зэрэ­рекIокIырэр, пшъэрылъэу къафагъэуцугъэр шIокI имыIэу зэрагъэцакIэрэр дзэ комиссарым къыхигъэщыгъ.

Мы мафэхэм очнэ шIыкIэм тетэу гъэсэныгъэ учреждениехэм ащеджэрэ нэбгыритIум къулыкъум кIохэ ашIоигъоу ялъэIу тхылъхэр комиссием къырахьылIагъэх. Ахэм Мыекъуапэ ичIыпIэ гарнизон къулыкъур щахьыщт. Мы илъэсым академическэ зыгъэпсэфыгъо къаIызыхыгъэхэм япроценти 10-м ехъур къулыкъум кIуагъэх. КъэIогъэн фае, гъэрекIо мыщ фэдэ нэбгырэ 30-м ехъумэ лъэIу тхылъхэр къатыгъэх, ахэм ащыщэу нэбгырэ 25-р къулы­къум ащагъ. Ахэм ащыщыбэм къагъэзэжьыгъэу мы мафэхэм еджэныр лъагъэкIуатэ.

— КIалэхэм янахьыбэм Къыб­лэ дзэ шъолъырым ичастьхэм, процент 50-м Мыекъопэ дзэ гарнизоным къулыкъур ащахьы. Къыблэ дзэ шъолъырым и Командующэ иунашъокIэ УФ-м идзэ къулыкъу хахьэхэрэ лъэсыдзэхэм, ошъогу десанты­дзэхэм, стратегическэ мэхьанэ зиIэ ракетэ дзэхэм тэгъакIо. Урысыем икъалэхэм къулыкъур ащахьынэу фаеу бэмэ зыкъытфагъазэ ыкIи шъхьадж ишIоигъоныгъэ къыдэтэлъытэ. ТекIоныгъэшхом ипарадэу жъоны­гъуакIэм и 9-м Москва щыкIуа­гъэм хэлэжьэгъэ къулыкъушIэ­хэр тиIэх. Ахэм бгъэхалъхьэхэр къафагъэшъошагъэу къагъэзэ­жьыгъ, — еIо А. Санташовым. — Бжыхьэ дзэ дэщыгъор зэрифэшъуашэу редгъэкIокIыным тыпылъ. Ащ фэгъэзэгъэ къулыкъухэм зэкIэми яIо зэхэлъэу шIуагъэ къэзытыщт къэгъэлъэгъонхэм тафэкIон фае. Мыщ тикъэралыгъо ищынэгъончъагъэ гъэпытэгъэнымкIэ мэхьанэшхо иI, — къыIуагъ Санташовым.

— Гъэсэныгъэ учреждениехэм ачIэсхэу академическэ зыгъэпсэфыгъо къаIызыхыгъэу къулы­къур зыхьы зышIо­игъохэм япчъагъэ хэ­хъуагъа?

— Мы уахътэм ащ фэдэ нэбгырэ 40-мэ зыкъытфагъэ­загъ. Ау, гукъау нахь мышIэми, япсауныгъэ изытеткIэ зэкIэми къулыкъур ахьын алъэкIыщтэп. АпэрапшIэу ахэм медицинэ уплъэкIунхэр ятэгъэшIых, нэ­ужым зипсауныгъэкIэ гумэкIыгъо зимыIэхэм ятхылъхэр афэ­тэгъэхьазырых ыкIи унашъоу щыIэм елъытыгъэу къулыкъум тэгъакIох. Илъэс пIалъэкIэ академическэ зыгъэпсэфыгъо къа­Iызыхыгъэу нэбгырэ 15-мэ къулыкъур ахьын алъэкIынэу Iизын яттыгъ. КъызагъэзэжьыкIэ, ахэм еджэныр падзэжьын алъэкIыщт. Джащ фэд, фаехэмэ, зэзэгъыныгъэ шIыкIэм тетэу къулыкъур лъагъэкIотэн амал яIэщт. Гъэсэныгъэ учреждениехэм япащэхэм къулыкъур зы­хьынэу фаехэу академическэ зыгъэпсэфыгъо зыштэрэ студентхэм адырагъаштэ, ищыкIэгъэ тхьапэхэр афагъэпсых.

— Бжыхьэ дзэ дэщыгъор зырагъэжьагъэм къыщыублагъэу МыекъуапэкIэ нэбгырэ тхьапша къулыкъум кIуагъэр?

— А уахътэм къыриубытэу нэбгырэ 70-рэ къулыкъум кIуагъэ. Тыгъэгъазэм джыри нэбгырэ 30 дащынэу щыт. Бжыхьэ дзэ дэщыгъор тыгъэгъазэм и 25-м нэс кIощт.

— ПIэлъэ гъэнэфагъэкIэ къулыкъур хэта зыфызэкIахьэрэр?

— Унашъом къызэрэдилъы­тэу, кIалэм ыныбжь илъэс 18 хъугъэмэ, зыщеджэрэ еджапIэм дзэ дэщын комиссием зыфегъа­зэ ар къэзыушыхьатырэ тхьапэр военкоматым къыIэкIигъэхьанэу. Нэужым ащ къулыкъур пIэлъэ гъэнэфагъэкIэ фызэкIахьэ. Илъэ­­сым тIогъогогъо еджапIэм ар къыритынэу щыт. Еджэныр къызиухыкIэ, повесткэ фагъэ­хьы, ащ ыуж медицинэ уплъэ­кIунхэр рагъэшIы, ипсауныгъэкIэ гумэкIыгъо щымыIэмэ, унашъом елъытыгъэу къулыкъум тэгъакIо. Ау ипсауныгъэкIэ ар фэмыукIочIынэу комиссием ылъы­тэмэ, зэкIагъэкIожьы.

— Къулыкъум зыщызы­дзыехэрэм япчъагъэ хэхъуагъа, хьауми нахь макIэ хъугъа?

— Мыщ ыпэкIэ Мыекъуапэ щыщхэу къулыкъум зыщызы­дзыехэрэм япчъагъэ нэбгырэ 80 хъущтыгъэ. Джы чъэпыогъум и 1-м административнэ хэукъо­ныгъэхэмкIэ Кодексым зэхъо­кIыныгъэхэр зыфашIыгъэм къы­щыублагъэу къулыкъум зыщызыдзыехэрэм япчъагъэ хэпшIыкIэу нахь макIэ хъугъэ. Ащ лъапсэ имыIэу щытэп. Джы зэхъокIыныгъэм къызэригъэ­нафэрэмкIэ, повесткэ зэратыгъэу военкоматым къемыкIуа­лIэхэрэм ыкIи къулыкъум зыщызыдзыехэрэм сомэ мин 30, ащ нэмыкIэу медицинэ комиссиер зымыкIугъэхэм административнэ пшъэдэкIыжьэу сомэ мин 25-рэ тазыр атыралъхьэ. Мы мафэм ехъулIэу повесткэ зыIэкIэмыхьагъэхэу, военкоматым къемыкIолIагъэхэм япчъагъэ нэбгырэ 52-рэ мэхъу. Ащ нэмыкIэу къулыкъум зыщызыдзы­ехэу военкоматым къемыкIолIагъэхэм нахь пхъашэу алъыхъун­хэм фэшI Мыекъопэ къэлэ администрациер, Урысыем хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иотделэу Мыекъуапэ щыIэр къыхэдгъэлажьэхэзэ лъыхъун Iофтхьабзэхэр ретэгъэ­кIокIых. Ащ ишIуагъэкIэ мафэ къэс нэбгырэ заулэ хъухэу во­енкоматым ныбжьыкIэхэр къы­ра­щалIэх. Арэу щытми, уна­шъоу щыIэм зыщызыдзыехэрэри ахэтых.

ИшIоигъоныгъэкIэ къулыкъур ыхьынэу академическэ зыгъэ­псэфыгъо къаIихыгъ ШъэоцIыкIу Хьаджыбатыр. Ар Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым имедицинэ институт Iэзэн IофымкIэ ифа­культет ия 3-рэ курс щеджэ.

— Хъулъфыгъэ пэпчъ къулыкъу ыхьыныр ипшъэрылъхэм ахэхьэ. Къулыкъум уишэн зэтырегъэпсыхьэ. Синыбджэгъу­хэм къулыкъур ахьи къызагъэзэжьым къызгурыIуагъ нахьы­жьэу сыкIо къэс зэрэнахьышIур. Сянэ-сятэхэми къыздырагъэштагъ. ЕджапIэм ипащи Iизын къыситыгъ. Къулыкъур Мые­къуапэ идзэ гарнизон щыс­хьыщт. Илъэсыр текIэу къэз­гъэзэжьмэ, еджэныр лъызгъэкIотэщт, ординатурэм сычIэхьащт, дзэ врач сыхъунэу гухэлъ зыдэсIыгъ, — къыIуагъ Хьаджыбатыр.

АР-м идзэ комиссариат иотдел ипащэу Виталий Лебедевым бжыхьэ дзэ дэщыгъо кампаниер Адыгеим щызэшIохыгъэ зэрэхъурэм тыщигъэгъозагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Адыгеим щыщ ныбжьыкIэ 400 фэдизмэ УФ-м и УIэшыгъэ КIуачIэхэм къулыкъур ащахьыщт. Ахэм ащыщэу нэбгырэ 350-рэ фэдизыр дащыгъ. Мы илъэсым ибжыхьэ дзэ дэщыгъо шапхъэхэм адиштэу зэрэрагъэкIокIыщтыр, пшъэрылъэу къафагъэуцугъэр шIокI имыIэу зэрагъэцэкIэщтыр дзэ комиссариатым иIофышIэ къыхигъэщыгъ. АщкIэ пшъэры­лъэу щагъэнэфагъэхэм ащыщ дзэ къулыкъум ныбжьыкIэхэр фэгъэхьазырыгъэнхэр, ахэм япатриотическэ пIуныгъэ иIофыгъохэм япхыгъэу ДОСААФ-м, Юнармием, гъэсэныгъэм иучреждениехэм зэпхыныгъэ адыряIэныр, нэмыкIхэри.

— Дзэ дэщыгъо кампаниер зыпкъ итэу рекIокIы, чIыпIэ комиссиехэм зэкIэми Iоф ашIэ. Адрэ илъэсхэм афэдэу къытфагъэуцугъэ пшъэрылъыр зэрифэшъуашэу зэшIотхыщт. ТиIофшIэн къызэтеуцорэп, муниципальнэ образованиехэм ащыIэ дзэ комиссариатхэм къулыкъум кIощт ныбжьыкIэхэр къыхахых, нэужым республикэ угъоипIэм ахэр къащэх. Мыщ медицинэ уплъэкIун тедзэхэр ащакIух, шъуа­шэхэр аратых, — къы­Iуагъ В. Лебедевым.

Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер зэрэкIорэм емы­лъытыгъэу, аныбжьыкIэ къызытефэрэ ныбжьыкIэхэм ядзэ дэщын зэхъо­кIыныгъэ фашIыгъэп.

— Бжыхьэ дзэ дэщыгъом анахьэу тынаIэ зытедгъэтыщтыр муниципальнэ образованиехэм ащыIэ чIыпIэ ко­миссиехэм яIоф­шIэн зыпкъитыныгъэ иIэныр ары. Тишъолъыр къыфагъэуцугъэ пшъэ­лъыр дгъэцэкIэн фае, — хигъэунэфыкIыгъ респуб­ликэм идзэ комиссариат иIофышIэ.

— ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием къыхэкIэу зикIалэ дзэ къулыкъум ащэщтхэр егъэгумэкIых ахэр зыдащэн алъэкIыщт чIыпIэхэм. Сыда ащ къепIолIэн плъэкIыщтыр?

— Сицыхьэ телъэу къэсIон слъэкIыщт мыщ фэдэ ныбжьыкIэхэр хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием зэрамыщэхэрэр. Офицерхэр ыкIи дзэ къулыкъу­шIэхэу зэзэгъыныгъэм кIэтхагъэхэр ары агъакIохэрэр. Зыщымырэхьат чIыпIэхэм ахэр ащэщтхэп ыкIи бжыхьэ дзэ дэщыгъор Украинэм щыкIорэ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием зыкIи епхыгъэп. Арышъ, мы лъэныкъомкIэ ны-тыхэр орэмыгумэкIых. Тишъолъыр щыщхэр нахьыбэрэмкIэ зыдащэхэрэр Къыблэ ыкIи КъохьэпIэ дзэ шъолъырхэр ары.

КIАРЭ Фатим.