Адыгэ лъэпкъым имузыкальнэ искусствэ Темыр Кавказым бэдэдэ шIагъэу щызэлъашIэ. Къэшъо мэкъамэхэр, адыгэ орэдхэр пIомэ, ахэр зые лъэпкъым ыгу, ышъо атешIыкIыгъэх. Гъогу мыпсынкIэу, ау гъогу кIыхьэу адыгэхэм къакIугъэм лъэпкъ культурэм ианахь гъэхъэгъэшхохэр епхыгъэх.

[caption id="attachment_142435" align="aligncenter" width="800"] АМ-м ихъарзынэщ[/caption]

Орэдыр зые лъэпкъым илэгъу, ащкIэ хэтрэ цIыфи игушIуагъуи, игумэкI-гукIаи, инэш­хъэи, игудэчъыгъо фаби къыре­IотыкIы. Орэдыр, культурэр, хэтрэ цIыф лъэпкъыкIи остыгъэ нэфыпс цIыкIоу, гур зыгъэ­шIурэм фэдэх. Лъэпкъ культурэр цIыфым ищыIэныгъэ пытэу епхыгъ, гъэзэпIэ инхэр фэхъухэзэ, адыгэ лъэпкъ культурэми хэхъуагъ, зиштагъ, зиIэтыгъ. Ащ ылъапсэ пытэнымкIэ анахь зишIуагъэ къэкIуагъэр творческэ союзхэр щыIэ зэрэхъугъэхэр ары. Урысыем икомпози­торхэм я Союз 1960-рэ илъэ­сым зэхащэ­гъагъ, ар шIоигъоныгъэ къодыягъэп, зи­гъо лъыкIэхьагъэу, цIыфымкIэ мэхьанэшхо зиIэ Iофышхуагъ. Лъэпкъ пэпчъ имузыкэ кIэн ухъумэ­гъэнымкIэ союзхэм Iофышхо къапы­щылъыгъ. 1966-рэ илъэсым Пшызэ икомпозиторхэм я Союз ыкIи ахэм аужыIоу, 1992-рэ илъэсым Адыгеим икомпозиторхэм я Союз зэхащэгъагъэх. Лъэпкъ культурэр ыгу факIоу зылэжьы­хэрэр хэпшIыкIэу ащ нахь къыгъэнэфагъэх, гъогу хэхыгъэм тырищагъэх.

Рэмэзан

Сихъу Рэмэзан Хъанджэрые ыкъор тыгъэ­гъазэм и 1-м 1938-рэ илъэсым Кощхьэблэ районымкIэ къуаджэу Блащэ­псынэ къыщыхъугъ. Къоджэ гурыт еджапIэр къызэреухэу, кIалэр Кощхьэблэ РДК-м икъэшъокIо куп пащэ фашIыгъагъ. 1958-рэ илъэсым ГИТИС-м чIэхьагъ (икъоджэгъу-ныбджэгъоу Мурэтэ Чэпай игъусэу), ау амал зэримыIэм къыхэкIэу, иеджэн лъигъэкIотагъэп.

1962-рэ илъэсым Рэмэзан дзэ къулы­къур къыухи, хэкум къыгъэзэжьыгъ ыкIи мы илъэс дэдэм Мыекъопэ музыкальнэ училищым чIэхьагъ, щеджагъ. Iоф ышIэзэ, 1974-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым имузыкэ-педагогическэ факультет къыухыжьыгъ. Мы уахътэм ар мы факультетым хор дирижированиемкIэ икафедрэ икIэлэ­егъаджэ мэхъу.

Имузыкэ тхын-усын училищым щеджэзэ ригъэжьэгъагъ, институтми ар щылъи­гъэкIотагъ. Сихъум орэдышъор афыхихыгъ И. МэщбашIэм иусэу «Черкеска», «Налмэс» Ю. Крючковым иеу, «Тым иорэд» — гущыIэхэр Н. Къуекъом иех, «Адыгэ пшъашъэхэр» — Р. Нэха­им ытхыгъэу, «Ным иорэд» — орэдышъори, гущы­Iэхэри ежь иехэу, мыхэм анэмыкI­хэми.

Сихъу Рэмэзан 1968 – 1978-рэ илъэсхэм хэку лъэпкъ творчествэм и Унэ иметодистэу Iоф ышIагъ, творческэ коллективхэр дэгъоу ышIэщтыгъэх, мы илъэси 10-р творческэ гъэбэжъу къэкIуапIэ хъугъэ. Иорэдхэм купкIышIу яI, фольклор нэшанэр ахэм къябэкIы, алъапс. Ипроизведениехэм гушхогъэ чэф иныр къябэкIы, сэмэркъэу-кIэнэкIалъэр зыхэлъ зырызхэри ахэм ахэтых. Сихъу Рэмэзан ыусыгъэхэр псынкIэх, къы­пхэпкIэх, гум нэсых. Лирическэ орэдхэри къыдэхъущтыгъэх, ытхыгъэх лIыхъужъ-патриотическэ балладэхэри. Зэожъ шIуцIэу, исабыигъо-кIэлэцIыкIугъо зыу­къуагъэу, ятэ Iызыхи, ибэ зышIыгъэм итемэ ин Сихъум ыгу ыкIи итворчествэ апхырищыгъ. Композиторым итворческэ жьыкъащэ зэрэхъуаум ищысэх хорым паекIэ ытхыгъэхэр: «Край мой любимый», «Абхазия моя», «Как тебя называть».

Сихъу Рэмэзан АКъУ-м хор дирижиро­ва­ниемкIэ икафедрэ идоцентыгъ, ипшъэрылъ ыгъэцакIэу ыкIи исэнэхьаткIэ ишIэныгъэхэр къыгъэшъыпкъэжьэу методическэ IофшIэгъэшхо ышIыгъ, ахэр тхылъи 3 хъоу къыдэкIыгъэх. Орэд сборникхэу «Ты мое счастье» (орэд-хор произведение 63-рэ дэтэу) ыкIи «Я люблю эту землю» зыфиIохэрэр къыди­гъэкIыгъэх. Хорхэм, къэшъо музыкэм, спектаклэхэм ыкIи фортепианэм апае мэкъэмэ дахэхэр ытхыгъэх. Ахэм ащы­щых «НыбжьыкIэ къашъор», «Блащэпсынэ изэфакIу», «Удж», нэмыкIхэри.

Адыгэ драмтеатрэм щагъэуцугъэ спектаклэхэу «Падение Таира», «Псэлъыхъор» Е. Мамыим ытхыгъэу, «Дэхэбаринэ ихакIэщ», «Гум иорэд» зыфиIохэрэм мэкъамэхэр афыхихыгъэх. Творческэ IофшIэгъэшхоу иIэм елъы­тыгъэу, орэд-хор ыкIи къэшъо произве­дение 200-м нахьыбэ зыусыгъэ Сихъу Рэмэзан 1994-рэ илъэсым щытхъуцIэу «АР-м культурэмкIэ изаслу­женнэ IофышI» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошагъ.

Композиторэу Сихъу Рэмэзан Адыгеим ыкIи Темыр Кавказым иреспубликэхэм анахь щагъэшIорэ авторэу, зиорэдхэр зэIэпахыхэзэ къаIощтыгъэхэм ащыщыгъ. Джащ фэдэу ыпшъэкIэ зыцIэ къетIогъэ хор ыкIи къэшъо музыкэр, инаучнэ-методическэ IофшIагъэхэр адыгэ лъэпкъ искусствэм ыкIи кавказ лъэпкъхэм ямузыкэ зыгъэлъэшыгъэх.

ЦIыф хьалэл зафэу, композитор инэу Сихъу Рэмэзан имузыкэ псынэкIэчъ къаргъоу ыгу къыдэкIыщтыгъ, ар «псы­IэшIу» дэдэу хэткIи щытыгъ, творчествэм хэзгъахъощтыгъ. ШIагъэу иIэр бэми,

Рэмэзан бэп къыгъэшIагъэр – илъэс 65-рэ. Игугъэ инхэм зэрэфаеу алъыкIэ­хьанэу хъугъэп, ау, творческэ IофшIэгъэ дахэ къыгъэнагъ, унэгъо гупсэф иIагъ.

Лъэпкъ музыкэм псэ фэзышIыгъ Сихъу Рэмэзан, имэкъамэхэр гум псынкIэу нэсых.

МАМЫРЫКЪО Нуриет.