Адыгеим иапэрэ профессиональнэ композиторэу, АР-м иорэдыIо ыкIи икъэшъокIо ансамблэу «Ислъамыем» изэхэщакIоу ыкIи ихудожественнэ пащэу Нэхэе Аслъан Къасим ыкъор къызыхъугъэр илъэс 80 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ творческэ мэфэкI АР-м и Лъэпкъ тхылъеджапIэ щызэхащэгъагъ.

Аслъан итворчествэ тилъэпкъ игушъ­хьэ­баиныгъ. А. Нэхаир АР-мкIэ апэрэ профессиональнэ композитор, музыкаль­нэ произведение хьалэмэтыбэу зэб­гъэпшэн щымыIэхэм яавтор, зэчый-Iэпэ­Iэ­сэныгъэ инэу Тхьэм къыхилъхьагъэр хьалэлэу, зафэу, гъэбэжъоу иадыгэ лъэпкъ фигъэлэжьагъ, адыгэ музыкэр лъэгэпIэ иным фищагъ. Творческэ мэфэкI-зэIукIэгъур къызэ­Iуи­хыгъ ыкIи зэрищагъ искусство­ведениемкIэ докторэу, Адыгэ къэралыгъо университетым теориемкIэ, музыкэм итарихъкIэ ыкIи музыкальнэ пIуныгъэм иметодикэкIэ икафедрэ ипрофессорэу Алла Соколовам.

ТхылъеджапIэм инотнэ-музыкальнэ отдел ипащэу Гусэрыкъо Сусанэ гущыIэ игъэкIотыгъэу «Илъэпкъ музыкэ ищыIэ­ныгъэ фигъэшъошагъ» зыфиIорэр къышIыгъ. Адыгэ лэжьэкIо унэгъо гупсэф щапIугъэ Аслъан итворчествэ щыIэныгъэм зэрэщыпхыри­щыгъэр къыIотагъ. ЦIыф зэкIэубытагъэу, зиIорэ зишIэрэ зэтехьэу, илъэпкъ илъапIэу, зыгукIи, зыпсэкIи ащ пытэу епхы­гъэм къыдэхъурэр зэрэбэр кIигъэтхъыгъ. АР-м и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат ащ итворчествэ осэшхо зэрэфишIыгъэр къыIуагъ.

Нэхэе Аслъан зэрэнасыпышIор, зэкIэ гухэлъэу зыдиIыгъыгъэхэр – сэнэхьат къыхэхыныр, ащ фэкIоныр, имурад ылэжьыныр, творчествэм игъогу хэхыгъэ лъэпкъ музыкэ искусствэр щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэныр, адыгэ орэдым ыкIи лъэпкъ музыкэм псакIэ зэрафишIыгъэр С. Гусэрыкъом къыриIотыкIыгъ. ЗигъашIэ шIагъэкIэ бай дэдэ Нэхэе Аслъан къэралыгъо щытхъуцIабэу, шIухьафтын лъапIэу къылэжьыгъэхэр къыпчъыгъэх, псауныгъэ пытэ иIэу, игухэлъхэр лъигъэкIотэнхэу, ишIулэжьыгъэ ин фэбэгъонэу фэлъэIуагъ.

МэфэкI тхылъ къэгъэлъэгъонэу «Жизнь – есть созидание» зыфиIорэм зэIукIэгъум хэлажьэхэрэм нэIуасэ зыфашIыгъ. ЦIыф цIэрыIо дэдэу, зышъ­хьа­мысыжь творческэ лэжьэкIошхом фатхыгъэ тхылъхэр, журнал ыкIи гъэзет тхыгъэхэр, ежь композиторым ыIапэ къы­чIэ­кIыгъэ произведениехэр, аужып­къэм, инотэ-Iэпэрытххэр мэкIайхэм зэратетхэм цIыфыбэу къекIолIагъэм Сусанэ анаIэ тыраригъэдзагъ.

Илъэпкъ фишIыщтымкIэ къогъанэ горэ зимыIэ композитор цIэрыIоу, адыгэхэр имузыкэкIэ дунаим щызэлъязыгъэшIэгъэ Нэхэе Аслъан къызыхъугъэр илъэс 80 зэрэхъугъэмкIэ игуапэу къыфэгушIуагъ КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яис­кусст­вэкIэ Къэралыгъо музеим икъутамэу Мыекъуапэ дэтым ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт. Илъэсыбэм Аминэт АР-м культурэмкIэ иминистрэ игодзагъ, ащ елъытыгъэу, Нэхэе Аслъан итворческэ лъэ­бэкъу пэпчъ, лъэпкъ гупшысэр фэса­къэу ыкIи кIиугъуаеу сыдигъуи зэрэ­- п­хырищырэр, адыгэ музыкэр ыпсэкIэ зэригъэбаигъэр ащ къыIуагъ. Творческэ лъэгэпIэ иным а зэкIэ зэрэтыригъэуцуагъэр кIигъэтхъыгъ, шIоу щыIэмкIэ Аминэт ащ фэлъэIуагъ.

ШIушIэгъабэ зиIэ композиторэу, УФ-м, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэ­щэе-Щэрджэсым янароднэ артистэу, Пшызэ искусствэхэмкIэ изаслу­женнэ IофышIэшхоу Нэхэе Аслъан ыгу къыдеIэу къыфэгушIуагъ Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Хъ. Андыр­хъуаем ыцIэ зыхьырэм ипащэу Къэгъэ­зэжь Мурат. Аслъан итворчествэ зэрэ­щы­тэу зэкIэ адыгэ лъэпкъыр языгъашIэу, псэ­пы­тэ зышIэу, лIэужыкIэр зэрапIурэ щысэ дэгъоу ылъытагъ.

ЗэкIэ мэфэкIым хэлажьэхэрэм ацIэкIэ Лъэпкъ тхылъеджапIэм идиректорэу Къыкъ Бэлэ творческэ лэжьыгъэшхо зиIэ Нэхэе Аслъан фэгушIуагъ, илъэпкъэу икIасэм бэрэ фэлэжьэнэу фиIуагъ. Творческэ зэIукIэгъум гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ инсти­тутэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм фольк­­лорымкIэ иотдел иIофышIэ шъхьа­Iэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Нэхэе Саидэ ялIакъо щыщ композиторым итворчествэ фэгъэхьыгъэ «Нэхэе Аслъан ыкIи адыгэ лъэпкъ орэдхэр» зыфиIорэ къиIотыкIыныр къыщишIыгъ.

Мы институтым иIофышIэ шъхьаIэу, славян-адыгэ культурнэ зэпхыныгъэхэмкIэ отделым ипащэу, шIэныгъэлэжьэу Галина Луганскаям «Кубань и Адыгея: творчес­кое содружество деятелей культуры» зыфиIорэ гущыIэр къышIыгъ. Адыгеим и Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Ислъамыер» ыкIи Пшызэ къэралыгъо къэзэкъ хорэу В. Захарченкэр зипащэр фэбэгъэ-лъытэныгъэшхо зэфыряIэу зэрэ­зэдэлажьэхэрэр, ятворческэ кIуачIи ащ нахь зэригъэлъэшырэр щысэхэр иIэу­бытыпIэу бзылъфыгъэм къыIотагъ.

Институтым литературэмкIэ иотдел инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу ШэкIо Мирэ гущыIэу «О мировом значении твор­чества великого классика современной адыгской музыки» къышIыгъ. Щэч хэлъэп, Нэхэе Аслъан адыгэ орэдыр ыкIи лъэпкъ искусствэр лIэшIэгъуныкъо хъугъэу елэжьы, изэчый хьалэмэткIэ дунаим адыгэ музыкэр щаригъэшIагъ. «Ислъамыер» ащыIагъ Лондон, Герма­нием, Тыркуем, Чехословакием, Сирием, Урысыем икъэлэшхохэу Ленинград, Москва, Шъачэ. Темыр Кавказым щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм ашIагъ адыгэ музыкальнэ искусствэр зэфэдэкIэ, ансамблым осэшIу къыфашIыгъ ыкIи къыфашIы. ЦIыфым ыгу фаблэу, шIоигъомэ, къыдэхъущтыр зэрэбэ дэдэм ищыс Нэхэе Аслъан ищыIэныгъэ ыкIи зэкIэ итворчествэ.

МэфэкI зэхахьэр къагъэкIэрэкIагъ искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу N 1-м иеджакIохэм А. Нэхаим ифортепианнэ произведениехэу къырагъэIуагъэхэм.

Лафышъ Маринэ цIыкIум сэе уцышъо дахэр щыгъэу, шъхьац кIыхьэр зэхэб­лыкIыгъэу фортепианэм «Къэсэй иорэд» къыригъэIуагъ. «Уджым» ивариациехэр ЛIэхъусэжъ Динарэ зэхаригъэхыгъ.

Аслъан ыкъо ипшъэшъэжъые цIыкIоу Нэхэе Бэлэ «Пщыналъ» зыфиIорэ мэкъэ­мэ зэхэтыр скрипкэм къыригъэIуагъ, концерт­мейстерыр – Зарина Мартиросян.

Наталья Юндинар «Адыгский Бах» зыфиIорэ усэу Нэхаим фитхыгъэм къеджагъ.

Ащ ыуж творческэ мэфэкIым «Ислъамыем» хэт артистхэм, оркестрэм имузыкантхэм яорэдхэр щыжъынчыгъэх. МэфэкIым къекIолIагъэхэр ыкIи хэлэжьа­гъэхэр зэчый дахэкIэ Тхьэр къызэтэгъэ композитор цIэрыIоу, зимузыкэ лъэшкIэ дунаим адыгэ лъэпкъыр щязыгъэшIэгъэ Нэхэе Аслъан бэрэ Iэгу фытеуагъэх.

МАМЫРЫКЪО Нуриет. Сурэтхэр: Лъэпкъ тхылъеджапIэм щытырахыгъэх.