Лъэпкъ проектэу «Культура» зыфиIоу 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу тикъэралыгъо щыпхыращырэм пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр культурэм и Унэ­хэр шIыгъэнхэр, гъэкIэжьыгъэнхэр ыкIи гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр яшIылIэгъэнхэр ары.

[caption id="attachment_142232" align="aligncenter" width="800"] Быжь Свет.[/caption]

Мы проектым ишIуагъэкIэ  Фэдз зэхъокIыныгъэшIухэр фэхъугъэх. Ахэм ащыщ къоджэ псэупIэм ипащэ зигугъу къышIыгъэ культурэм и Унэ.

Къоджэ клубхэр сыдигъуи цIыфхэм языгъэпсэфыпIэх, куль­турэм ипсэуалъэх, цIыфхэр ахэм зэрапхых. Арэу щытми, блэ­кIыгъэ лIэшIэгъум ия 60 — 70-рэ илъэсхэм ашIыгъэ псэуа­лъэхэм ащыщыбэм гъэцэкIэжьын дэгъухэр бэшIагъэу арашIылIагъэхэп, къызэхэоным нэсыгъэ­хэр ахэтых, Iэмэ-псымэу яIэхэм тарыгущыIэжьырэп. Ащ къып­къырыкIызэ УФ-м и Президент иунашъокIэ лъэпкъ проектэу «Культурэр» аштагъ. Мы проектым ишIуагъэкIэ Адыгеим имуниципальнэ образованиехэм культурэм и Унэу арытхэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр яшIылIэгъэнхэм, ахэм яматериальнэ-техническэ зытет шэп­хъэшIухэм адиштэным епхыгъэ IофшIэнхэр республикэм ща­гъэцакIэх.

ГущыIэм пае, Кощ­хьэблэ районым культурэм и Уни 5-у адэтхэм гъэцэкIэжьын дэгъухэр арашIылIагъэх, уни 2 кIэу ашIыгъ.

Къуаджэу Фэдз культурэм и УнакIэу къыдэуцуагъэм, ыпшъэ­кIэ къызэрэщытIуагъэу, сомэ миллион 52-рэ пэIухьагъ. Район бюджетым къыхэхыгъэ ыкIи мыбюджет ахъщэкIэ псэуалъэу ищыкIагъэхэр чIагъэуцуагъэх. Апэрэ мафэхэм къащыублагъэу культурэм и Унэ лъэныкъуабэ къызэлъиубытызэ Iоф ешIэ.

Унэм идэхагъэ нэр пIэпехы, ар аужырэ шапхъэхэм адиштэу зэтегъэпсыхьагъ. ЯщыкIэгъэ мебелыр, Iэмэ-псымэхэр икъоу чIэтых, ныбжьыкIэхэм ямыза­къоу, ныбжь зиIэхэми ар якIуа­пIэ хъугъэ. Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зы­хьырэ культурэм и Унэ ипащэу Быжь Светэ къызэрэтфи­IотагъэмкIэ, унакIэу афашIы-гъэм лъэшэу щэгушIукIых. Ипэ­кIэ клубыжъэу яIагъэм учIэсынэу щытыжьыгъэп. ЫпэкIэ ар чIыпIи 120-м тегъэпсыхьагъэу щытыгъэмэ, джы унакIэм нэбгырэ 300 фэдизмэ ателъытэгъэ пхъэнтIэкIу шъабэхэр чIэтых. Къуаджэм цIыф зэхахьэ щыIэ хъумэ, мыщ щызэрэугъоих.

— Кружок 13-мэ Iоф ашIэ, — къеIуатэ Светэ, — къэшъокIо коллективхэр тиIэх. КIэлэцIыкIухэм адыгэ къашъохэр арагъашIэ Бэгърэт Саидэрэ Быжь Мыхьамэтрэ. Джащ фэдэу орэдыIохэр зыхэт кIэлэцIыкIу купым, художественнэ еджэным фэгъэхьыгъэу «Искусствэм игущыI» зыфиIорэм, кIэлэцIыкIу драматическэ кружокэу «Насыпым» Iоф ашIэ. Фольклорнэ лъэпкъ купэу «Дэхэнэфым» кIэ­лэцIыкIухэри, зыныбжь икъу­гъэхэри хэтых. Iэмэ-псымэхэр тфекъу. Ащ нэмыкIэу спорт псэуалъэхэмкIэ зэтегъэпсыхьагъэу спортзал ыкIи тренажер зал мы унэм хэтых. Дзюдом, самбэм зыфагъэсэнэу кIэлэ­цIыкIу 50 фэдиз секцием къэ­кIох. Ахэр агъасэх Бэгърэт Анзоррэ Шыбзыхъо Адамрэ.

Ащ нэмыкIэу хьакIэщ гъэшIэ-гъон тиI, ар бэхэм агу рехьы. Драматическэ кружокэу «Насып» зыфиIорэм Iоф дешIэ Афэ­шIэгъо Аищэт. ИжъыкIэ адыгэхэм Iэмэ-псымэу агъэфедэщтыгъэхэр хьакIэщым чIэлъэу кIэлэцIыкIухэм арегъэ­лъэгъу, ахэм къэбарэу апылъхэр къафеIуатэ. Джащ фэдэу бзылъфыгъэхэм апае «Бысым­гуащ» ыцIэу клуб тиI, ащ адыгэ шхынхэр щытэупщэрыхьэх, лъэ­къуищ зыкIэт хьакум фэдэ ща­гум дэтэу кIэлэцIыкIухэр ти­гъу­сэхэу щэламэ тэгъажъэ, тхьа­лъэIухэр тэшIых. НыбжьыкIэхэм ямызакъоу, нахьыжъхэри хьа­кIэщым къетэгъэблагъэх. Джащ фэдэу культурэм и Унэ къэзыгъэбайхэрэм ащыщ композитор цIэрыIоу Тхьабысымэ Умарэ ихэушъхьафыкIыгъэ музей цIыкIоу тиIэр.

Культурэм и Унэ зэкIэмкIи нэбгырэ 13-мэ Iоф щашIэ. Лъэ­ныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ творческэ купхэр район ыкIи рес­публикэ зэнэкъокъухэм ахэлажьэх, хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыдахых.

Республикэ Iофтхьабзэхэу «Возвращения к истокам путь к возрождению» зыфиIорэм дэгъоу зыкъыщагъэ­лъэгъуагъ. Джащ фэдэу шэн-­хэбзэ зэхэтыкIэхэм афэгъэхьыгъэу «Чэщдэс», «Цыдж шIы­хьаф» зыфиIохэрэм, адыгэ къуаем и Мафэу станицэу Да­хъом щыкIуагъэм ахэлэжьагъэх. Ащ нэмыкIэу ыпкIэ зы­хэмылъ Урысые платформэу «ПРО-культура» зыфиIорэмкIэ Iоф ашIэ, «Пушкинскэ картэмкIэ» къэгъэлъэгъонхэр, концертхэр зэхащэх. ШэкIогъум и 29-м ным и Мафэ тефэу концерт къагъэлъэгъон агъэхьазырыгъ. Ащ ягъунэгъу клубым ыкIи ­лъэпкъ культурэм и Гупчэу Кощхьаблэ дэтым яIофышIэхэр къырагъэблэгъагъэх. Языгъэ­псэфыгъо уахътэ гъэшIэгъо­нэу агъэкIоным фэшI нахь шIы­кIабэ къызэрагъотыщтым пылъых.

Быжь Светэ илъэс 15 хъу-гъэу культурэм и Унэ пэщэныгъэ дызэрехьэ. Ежь творческэ цIыфэу щыт, мэкъэ дахэ иI, орэдхэр къеIох, зэнэкъокъу ыкIи фестиваль пчъагъэхэм ахэлэ­жьагъ, исэнаущыгъэ бэрэ дипломхэмкIэ къыхагъэщыгъ. Ахэм ащыщых Тхьабысымэ Умарэ ыныбжь илъэси 100 зэрэхъу-гъэм фэгъэхьыгъэ концертым ыкIи дзэ-патриотическэ мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэхэм къащыфагъэшъошагъэхэр.

Бэгърэт Саидэ къэшъокIо ан­самблэу «Асса» зыфиIорэм ипащ. Ащ къызэрэтиIуагъэмкIэ, илъэси 10 — 14 зыныбжь кIэлэцIыкIухэр адыгэ къашъом фегъасэх. ЗэкIэмкIи нэбгырэ 45-рэ къыфэкIо. Ахэм ащы­гъыщт шъуашэхэр лъэпкъ культурэм и Гупчэу Кощхьаблэ дэ­тым къафищэфыгъ. Къэшъо­кIо цIыкIухэр район ыкIи республикэ фестивальхэм, Урысые ыкIи Дунэе зэнэкъокъухэм онлайн шIыкIэм тетэу ахэлажьэх, ха­гъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыдахых.

Лъэпкъ проектхэм яшIуагъэ­кIэ культурэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ зэхъокIыныгъэшIоу тиреспубликэ щыхъухэрэм уарыгушхонэу щыт. КъыткIэхъу­хьэрэ лIэужхэм ялъэпкъ культурэ уасэ фашIэу пIугъэнхэм, ар къаухъумэным, хагъэхъоным ахэр фэIорышIэх.

КIАРЭ Фатим. Сурэтхэр авторым иех.