РСФСР-м изаслуженнэ врачэу Н. И. Клюевыр къызыхъугъэр илъэси 135-рэ хъугъэ.

Н. И. Клюевыр шэкIогъум и 24-м 1888-рэ илъэсым Тамбовскэ хэкум ит селоу Иноковка къыщыхъугъ, унэгъо бынIужъу щапIугъ. Ятэ къоджэ псэупIэм иписарыгъ (итхэкIуагъ). Ау унагъор мэкъу­­­мэщышIэхэм ащыщыгъ. ИцIыкIугъом щегъэжьагъэу Клюевыр еджэным, гъэсэныгъэм акIэхъопсэу къэтэджыгъ ыкIи Тамбовскэ губернскэ гимназием чIэхьагъ, дэгъоу зэреджэрэм паекIэ еджэпкIэ ахъщэ тыныр Iахыщтыгъэп. КIалэр иунагъо щыгугъынэу щытыгъэп, ыкIи илъэс 16-м къыщегъэжьагъэу ышъхьэ ыIыгъыжьэу, ыпкIэ зыхэлъ урокхэр еджэным фыте­мыгъэпсыхьэгъэ гимназистхэу ублэпIэ классхэм арысхэу, унэгъо байхэм къарыкIыгъэхэм ари­гъэхьыщтыгъэх.

1907-рэ илъэсым Тамбовскэ гимназиер Николай Клюевым къыухи, Императорскэ Харьковскэ университетым медицинэмкIэ ифакультет истудент хъугъэ. Мы уахъ­тэми, щымыIэм къыхэкIэу, ащ урокхэр аригъэхьыщтыгъэх ауж къинэхэрэм апае, охътаби ащ тыригъэкIуадэщтыгъ. Ежьыр дэгъоу еджэщтыгъ, ау стипендие къыра­тыщтыгъэп. Ащ къыхэкIэу, я III-рэ курсым нэсыгъэу ар Петербург дэт Императорскэ дзэ-медицинэ академием кIожьыгъагъ, ащ стипендиери къыщыраты хъугъэ. 1912-рэ илъэсым Николай Клюевым врач зэрэхъугъэмкIэ диплом «с отличием» къыратыгъ. Сэнэхьатым ныб­жьырэу зэрэфэшъыпкъэщтымкIэ тхьалъа­нэу ышIыгъэр къыгъэшъыпкъэжьэу ыкIи зыкIи щымыгъупшэу щыIагъ.

Зафэу, зышъхьамысыжьэу, иIуагъэ емыпцIыжьэу, укIытэрэ нэхъойрэ зыхэлъ цIыфыгъ. IофшIэкIо мыпшъыжьыгъ, медицинэмкIэ хэхъоныгъакIэхэм сыди­гъуи ащыгъозагъ, ар зэкIэ шIуагъэ къытэу гъэфедэгъэным лъэшэу пылъыгъ.

1912-рэ илъэсым тыгъэгъэзэ мазэм Николай Ивановичыр врач къызэрыкIоу я 2-рэ Сыбыр мэшIокугъогу батальонэу къалэу Хабаровскэ дэтым агъакIо. Ау Апэрэ дунэе заор 1914-рэ илъэсым къызежьэм, врач шъхьаIэу фронтым кIуагъэ. Дзэ къулыкъум ар 1918-рэ илъэ­сым нэс хэтыгъ, етIанэ къыхэ­кIыжьыгъ. Мы илъэс дэдэм ишышъхьэIу мазэ Москва имэшIокугъогу къутамэхэм ащыщ врачэу IофшIэныр щырегъэжьэжьы. Мэзэ закъорэ Iоф ышIагъэу, Дзэ Плъы­жьым ащагъ ыкIи илъэси 6-рэ къулыкъур къыщихьыгъ. Клюевхэм яунэгъо хъарзы­нэщ хэлъ документхэм ар зыфэдэ дзэ врачыгъэр, зэрэIофшIэкIошхуагъэр, шIэныгъэ дэгъухэр иIэхэу, ахэр шIуагъэ хэлъэу ыгъэфедэжьынхэ зэрилъэ­кIыщтыгъэр, сымаджэхэмкIэ зэрэзэфа­гъэр, зэфэдэу афэгумэкIэу ынаIэ зэратетыгъэр тхылъ-тынхэм къащыIуагъ. ИлIыгъэ, и Хэгъэгу шIулъэгъу ишыхьатых къэралыгъо шIухьафтынхэу Апэрэ дунэе ыкIи Граждан заохэм зэрахэтыгъэхэмкIэ къыфагъэшъошагъэхэр.

Мыекъуапэ къэкощыжьы

1924-рэ илъэсыр Николай Ивановичым ищыIэныгъакIэ епхыгъ. Дзэм къызы­хэкIыжьым, ар Мыекъуапэ щыпсэунэу иунагъуи игъусэу къэкIожьы ыкIи Адыгеир ахэмкIэ чIыпIэ-хэку лъапIэ хъугъэ. Клюевхэм яунэ Мыекъуапэ икультурэ гупчэ хъугъагъэ, ащ къэлэ интеллигенциер щызэрэугъоищтыгъ.

Н. И. Клюевым ишъхьэгъусэу, Ады­геим щызэлъашIэгъэ композиторэу Инна Владимировна Святловскаям игукъэ­кIыжьхэмкIэ, 1924-рэ илъэсым къыще­гъэжьагъэу 1928-м нэс Николай Иван ыкъор къэлэ сымэджэщым иврач шъхьэIагъ ыкIи зэлъашIэрэ врач-зэшхэу Соловьевхэм аготэу Iоф адишIагъ. Мы илъэс къинхэм сымэджэщыр бэхэм ащыкIэщтыгъ – Iэмэ-псымэхэр, Iэзэгъу уцхэр ыкIи гъомылапхъэхэр фикъущ­тыгъэхэп. А Iофыгъо пстэури врач шъхьаIэм тегъэкIэгъагъэх, сыда пIомэ, а уахътэм къалэм мы медицинэ учреж­дение закъор ары дэтыгъэр. Ау Н. И. Клюевым ицIыфыгъэ инкIэ, ишIэныгъэ­хэмкIэ, цIыфхэм фыщытыкIэ дахэу афыриIэмкIэ шъхьакIэфэныгъэр къылэ­жьыгъ. ХэпшIыкIэу сымэджэщым иматериальнэ-техническэ зытет нахьышIу хъугъэ ыкIи къалэм дэсхэм япсауныгъэ къэухъумэгъэнымкIэ IофшIэныр зэтыри­гъэу­цуагъ.

1928-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1941-м нэс Н. И. Клюевыр къэлэ сымэ­джэщым итерапевтическэ отделение ипэщагъ, ишIэныгъи иопыти сэнэхьатым хигощагъ. Ащ ыужым, сымэджэщым иврач шъхьаIэ IэнатIэр ештэжьы. Клюевыр ныбжьыкIэу сымэджэщым къыIу­хьэ­хэрэм лъэшэу афэсакъэу, яIэпэ­IэсэкIэу, шIэныгъэхэмкIэ адэгуащэщтыгъ. 1946-рэ илъэсым отделением къагъэ­кIогъэгъэ специалист ныбжьыкIэу И. В. Ерохинам игъэсэкIуагъ Николай Ивано­вичыр, ыужым ар хэкум щызэлъашIэрэ врач хъугъэ.

[caption id="attachment_142132" align="aligncenter" width="800"] Николай ишъхьэгъус[/caption]

Зэошхом илъэхъан

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан нэмыц фашист-техакIохэр Адыгеим къибанэхи, лажьи-хьакъи зимыIэ цIыфхэм хьазабышхо арагъэщэчыгъ. 1942-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ къыще­гъэжьагъэу 1943-м ищылэ мазэ нэс пыир хэкум щыхъушIагъ. Мы уахътэм докторэу Н. Клюевыр партизан отрядэу «Народные мстители» хэтхэм IэпыIэгъу афэхъугъ. Связноеу Наталья Служава къызэриIотэжьыщтыгъэмкIэ, уцэу ящыкIагъэхэр ыкIи нэмыкI медицинэ IэпыIэгъур зэрилъэкIэу аригъэгъотыщтыгъ. Мыекъуапэ пыир зыдафыжьым, Николай Иванович ежь ишIоигъоныгъэкIэ, госпи­талым изэтегъэпсыхьажьын фежьагъ, дзэкIолI уIагъэхэм нахь псынкIэу IэпыIэгъу зэрагъотыщтым пылъыгъ. Врачым иIофшIэгъэ ин, ипсэемыб­лэжь­ныгъэ къакIэлъыкIуагъэх медальхэу «За оборону Кавказа» ыкIи «За доблест­ный труд в Великой Отечественной войне 1941 – 1945 гг.» зыфиIохэрэр.

Зэо ужым Клюевым медицинэ IофышIэхэм яухьазырыныгъэ Iоф дишIагъ. Курсэу къызэIуахыгъэхэм «Внутренние болезни» зыфиIорэ дисциплинэмкIэ ащыригъаджэщтыгъэх. Мы еджапIэр етIанэ Мыекъопэ медицинэ училищ хъугъэ, ащ къычIитIупщыгъэхэм ащыщхэм медицинэм чIыпIэ хэхыгъэ щагъотыгъ, сэнэхьатым фэшъыпкъагъэх. Н. И. Клюевыр врач IэпэIасэу, гъэсэкIо-егъэджэкIо инэу зэрэщытым имызакъоу, общественнэ IофышIэшхуагъ, Мыекъопэ къэлэ Советым тIогъогогъу идепутатэу хьадзыгъагъ. Медицинэм ылъэныкъокIэ гъэхъэгъэшIухэр зэриIэм ыкIи хэкум, къалэм якультурэ чанэу сыдигъуи зэрафэлэжьагъэм апаекIэ къэралыгъо тын инэу Лениным иорден къыфагъэ­шъошэгъагъ. 1957-рэ илъэсым РСФСР-м изаслуженнэ врач хъугъэ.

Гъэтхапэм и 12-м 1970-рэ илъэсым Н. И. Клюевыр дунаим ехыжьыгъ, ау шIоу ышIагъэмкIэ, врач дэгъу дэдэу зэрэщытыгъэмкIэ цIыфхэм ыцIэ къахэнагъ. Адыгеим ыкIи Мыекъуапэ ятарихъ

Николай Иванович Клюевым чIыпIэ хэхыгъэ ащыриI, зыщыпсэугъэ унэм шIэжь мыжъобгъу къыщыфы­зэIуахыгъ. Ащыгъупшэрэп, игугъу ашIы, ишIу бэгъуагъэ.

МАМЫРЫКЪО Нуриет. Сурэтхэр: хъарзынэщым къыхэхыгъэх.