Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм щыщ сурэтышI-модельер цIэрыIоу Саральп Мадинэ иIофшIагъэхэм якъэгъэлъэгъонэу «В реке времени» зыфиIорэр мы мафэхэм Адыгэ Республикэм исурэт къэгъэлъэгъуапIэ къыщызэIуахыгъ.

Мыекъопэ къэралыгъо тех­нологическэ университетыр къызызэIуахыгъэр илъэс 30 зэ­рэхъурэм ипэгъокIэу модельер цIэрыIор Адыгеим къырагъэблэгъагъ. 2020-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2022-м нэс Iоф зыдишIагъэхэр зэрыт сурэт 40 ыкIи адыгэ шъошэ 15 къэгъэ­лъэгъоным къырахьылIагъ. Мо­дельерым ипшъэшъэ нахьыкIэу, езыгъэжьэгъэкIэ дизайнерэу Саральп Ликэ ыгъэхьазырыгъэ шъошищыри ащ хэ­хьагъ.

Мадинэ иIофшIагъэхэу зэрэхэгъэгоу зэлъашIагъэхэр зэзы­гъэлъэгъу зышIоигъо цIыфыбэ къэгъэлъэгъоным икъызэIухын къекIолIагъ. Сэнаущыгъэ ин зыхэлъ бзылъфыгъэм иIофшIагъэхэм осэшхо къафашIызэ къэгущыIагъэх Мыекъопэ къэра­лыгъо технологическэ университетым ипрезидентэу ТхьакIущынэ Аслъан, АР-м инароднэ сурэтышIэу Бырсыр Абдулахь, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ, АР-м изаслуженнэ сурэтышIэу, адыгэхэм яижъы­рэ искусствэ иушэтакIоу Гъу­кIэ =Замудин.

Модельерым адыгэ лъэпкъ шъуашэм инэшанэхэр ымыгъэ­кIодэу, джырэ уахътэм диштэу шъошэ дахэхэр ешIых. Ахэр хэдыкIыгъэхэмкIэ, тхыпхъэхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэх. Ишъуашэхэм лъэпкъ культурэм ибаиныгъэ къыраIотыкIы.

Бзылъфыгъэ IэпэIасэм къызэриIорэмкIэ, я XIX — XX-рэ лIэшIэгъухэр ары иIофшIагъэ­хэмкIэ IэубытыпIэ ышIыгъэхэр. Адыгэхэм яшъуашэ тыди щы­зэлъашIэщтыгъ, итеплъэ лъэпкъ шэн-хабзэхэр, ащ икультурэ къыIуатэщтыгъ.

— Лъэпкъ культурэр, тари­хъыр сымыгъэкIодэу, джырэ лъэхъаным щыIэ модэм дезгъа­штэзэ шъуашэхэр згъэпсыныр ары сызыпылъыр. Уахътэу ты­зы­­хэтым къегъэлъагъо ар. ­Лъэпкъ этнографием непэрэ мафэр епхыгъэн фае. Тина­хьыжъхэм къытфагъэнэгъэ кIэ­ныр, лъэпкъ культурэр дгъэкIоды хъущтэп, ар къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм ядгъэшIэн фае. Тыгъэ­гъазэм и 8-м шъуашэхэм афэгъэхьыгъэ мастер-класс зэхэт­щэщт, ащ студентхэри, нахьыжъхэри къед­гъэблэгъэщтых, — еIо Мадинэ.

Къэгъэлъэгъоным хэхьэгъэ шъуашэ, сурэт пэпчъ адыгэ шэн-хабзэр къыраIотыкIэу, гупшысэ ин ахэлъэу щыт. ­

Илъэс пчъагъэ хъугъэ адыгэ шъуашэм инэшанэхэм язэгъэшIэн ыуж зитыр. Пандемием илъэхъан мы экспозициер ышIыгъ ыкIи ащ осэ ин къыратыгъ. Урысые этнографическэ музеир къызызэIуахыгъэр илъэси 120-рэ зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ мэфэкI зэха­хьэу бэмышIэу щыIагъэм хэлэжьагъ.

Мадинэ Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ сурэтышI, Налщык дэт Арт-Гупчэм илъэсипшIэ ипэщагъ, сатыум емыпхыгъэ организациеу «Институт культурного наследия и развития» зыфиIорэр къызэIуихыгъ.

— Лъэпкъ шъуашэр джырэ лъэхъаным дебгъэштэныр IэшIэхэп. Ар Мадинэ къыдэхъугъ. Пэсэрэ адыгэ щыIакIэм диштэу шъуашэри щытыгъ, лые зи хэмы­лъэу, шъохэр зэдиштэхэу саери, цыери гъэпсыгъэх. Бзылъфыгъэ IэпэIасэм иIофшIагъэхэр нэ­мыкIхэм къахэщых, гупшысэ гъэнэфагъэ яIэу гъэпсыгъэх. Ишъуашэхэр непэрэ щыIакIэм дештэх, псынкIэх, пкъыгъо да­хэхэр ахэлъых. Ипшъэшъэжъые къыгъэхьазырыгъэ шъуашэхэри тыгу рихьыгъэх, — еIо профессорэу, фило­логие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Унэрэкъо Рае.

— Илъэсишъэ пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ лъэпкъ шъуашэу ащыгъыщтыгъэхэм ятеплъэ ымыгъэкIодэу, ау пщыгъынкIэ нахь Iэрыфэгъу ышIыхэзэ иIоф­шIагъэхэр зэкIэлъэкIох. ИжъыкIэ цIыфыр зыщыщ лъэпкъыр къэзыгъэлъагъощтыгъэр шъуашэу щыгъыр ары. Адыгэ шъуашэм идэхагъэ бэмэ зэлъашIагъ, зыщалъагъ. Мадинэ иIофшIагъэхэм ахигъэхъонэу, лъэпкъ шъуашэм Iоф дэзышIэхэрэм япчъагъэ хэхъонэу тэгугъэ, — еIо АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ.

ШэкIогъум и 22-м къыще­гъэжьагъэу тыгъэгъазэм и 10-м нэс Саральп Мадинэ икъэгъэлъэгъон кIощт. Билетхэр Адыгэ Республикэм исурэт къэгъэ­лъэгъуапIэ щыпщэфынхэ плъэ­кIыщт, илъэс 14-м къыщегъэжьагъэу 22-м нэс зыныбжьыхэр «Пушкинскэ картэмкIэ» чIэхьанхэ алъэкIыщт.

ДЕЛЭКЪО Анет. Сурэтхэр авторым иех.