Хъугъэ-шIэгъэ дахэ тиадыгэ сабыйхэм ядунай джырэ ­бла­гъэ къыщыхъугъ — тхылъеджэ цIыкIухэмрэ ахэм янэ­ятэхэмрэ шIухьафтын хьалэмэткIэ ыгъэгушIуагъэх шIэ­ны­гъэлэжьэу, профессорэу Унэрэкъо Рае. «Нанэ ипшы­сэхэр» зыфиIорэ тхылъ шIагъор тиIорIотэ угъоекIо анахь цIэрыIом къытфыдигъэкIыгъ.

Лъэпкъым игулъыти, игупшыси, идунэееплъыкIи, идунэезэхашIи фольклорым къызэрэщыри­IотыкIыгъэр хэткIи шъэфыжьэп. Ащ фэдэ къабзэу гурыIогъуаеп непэ зигугъу къэтшIыгъэ ­лъэпкъ занэхэм бзэр зэрягъусэжьэу яухъумэкIо шъыпкъэу фольклорыр зэрэ­хъугъэр. Ащ шIокIэу къэт­Iон — уахътэ тешIэ къэс а «бзэкъэгъэнэжьын», «лъэпкъ ухъумэн» пшъэ­рылъэу фольк­лорым ыгъэ­цакIэрэр нахь ины мэхъу, ишIуагъэ нахь зэхэтэшIэ.

Зэп-тIоп зэ­рэзэхэтхыгъэр «сабыйхэм апае адыгэ пшысэхэр щымыIэхэу», «цIыкIум укъызфе­джэмэ хъун тхылъ гъэшIэ­гъонхэр» лъы­хъохэрэм къамыгъотэу… «Зы­мышIэщтым ушъхьагъуишъэ къегъотыми», лъэпкъыпсэхэми, «лъыхъоу, къэзымыгъоты­хэрэми» нэры­лъэгъоу непэ амалыкIэ къытатыгъ тисабый­хэм ти­лъэпкъ иIэшIугъэ анэд­гъэсынымкIэ «Нанэ ипшы­сэхэм».

Тхылъым пшысэ кIэкI, пшысэ гъэшIэгъон 17 къы­дэхьагъ. Ахэм якъыхэ­хыни, язэгъэкIуни, якъиIотыкIыни шIэныгъэлэжьым екIолIэпIэ шъхьаф афи­шIыгъ. «Пшысэхэр зэдгъэ­зафэхи икIэрыкIэу къэт­Iотэжьыгъэх. КIэлэцIыкIу­хэм абзэ зыкъитIэтэнымкIэ мыхэм яшIуагъэ къэ­кIонэу тэгугъэ» — къыщеIо ащ хэгъэгъозапIэм.

ЗэрэхъурэмкIэ, «бзэр ыкъутэнэу» сабыим зыщыригъэжьэрэ ныбжьым щегъэжьагъэу мы тхылъ цIыкIур апэбгъохы хъущт. Ащ къыхэкIкIэ, укъеджэн къодыем шIокIэу, хэт лIыхъужъхэм уаригъусэу «цау», «цакъ», «уакъ», «муу», «къурт» «хыхых» пIо­зэ пшысэхэр къэпIотэн фай. Ащ игъусэу «нэхъу-­пэхъу-лъэгубгъу», «зыгъэу­тэкорэпщэу», «гъогохэ-гъо­гуапшъэу», «сихьалъэб­жъэнипшIыхэр» зыфиIорэ гущыIэзэхэлъхэу, Iуры­Iупчъэхэм афэдэу бзэр «зэпызыкIхэрэр» тапэ къефэх. Дунай хьалэмэтэу пыжъыр бланэм зыщы­течъырэм, цыгъор е аргъоир аслъаным зыщытекIорэм, а «къиныгъо­хэм» гу алъимытэу сабыир апхырещы.

Пшысэхэм къахэфэрэ лIыхъужъхэр къизыIотыкIырэ сурэтхэми тхылъыр къагъэбаи, къагъэдахэ. ЦIыкIум ышъхьэ къитэ­джэрэ баджэр, къэрэур е хьантIаркъор ахэм нэпэ­еплъ къыфашIы. Ари сабыир зыIэпызыщэрэ амалышIу тхылъым фэхъу. Ащ игъусэу цIыкIур янэ ыкокI исэу дунаим хегъаплъэ.

Къэтпчъыгъэ нэшанэхэм къащыуцурэп хьалэ­мэтыгъэу тхылъэу «Нанэ ипшысэхэм» ахэлъыр. ЫкIышъо дахэ щегъэжьагъэу, иухыжьыпIэ дэдэ нэс, шъэфыгъо шIагъохэр зыдиIыгъ мы тхылъым. «Ащ зыкъыдэсшIызэ сыкъеджэн слъэкIыщтэп, ащ фэдэ сэнаущыгъэ схэ­лъэп» зыIощтхэм IэпыIэгъушIу афэхъущт зигугъу къэтшIыщт «шъэфыр». Ар зы бгъумкIэ. ЯтIонэрэмкIэ, «хабзэр щысэкIэ мэ­псэумэ», бзэр зыгъэпсэу­рэр макъэр, гущыIэр ары. Хэт къыIотэна «Нанэ ипшысэхэр» ежь нанэ нахь дэгъоу?! Адыгабзэм ишъэфхэр хэт къыпфиIо­тэна игъашIэ ащ фэзгъэ­хьыгъэ шIэныгъэлэжьыр армырмэ?! ПшысэугъоякIо къодыеу щымытэу Унэ­рэкъо Рае зэрэпшысэкъэ­IотэкIо Iазэр зытшIэрэр бэшIагъэ. Мызэу, мытIоу тхылъэу къыдигъэкIыгъэ­хэм дискэу пшысэхэм, таурыхъыжъхэм, орэдхэм апылъ къэбархэр къызщиIуатэхэрэм, ахэр къыз­щызэхифы­хэ­рэм таIукIагъ. Лъэхъаным ди­штэрэ лъэ­бэ­къухэр ышIынхэ елъэкIы шIэныгъэлэжьым. Мызыгъэгури ащ ылъэны­къокIэ хэзыгъэ хъугъэп. «Куар кодкIэ» за­джэ­хэрэ гъэтхъыгъэ цIыкIум интернетым ишIуагъэкIэ ежь пшысэм жабзэ къыIокIэ. Хэти шIу ылъэгъурэ нанэм иIоф да­хэ зыгъэца­кIэ­рэр Унэ­рэ­къо Рай.

Макъэр къыз­щебгъэIэтын фаери, шъабэу, ерагъэу зэхэп­хэу къыхэпIукIын фэе чIы­пIэхэри къыдыхилъытэзэ пшысэхэр къеIуатэ. Икъоу бзэр зымышIэрэ ны-тыхэми «шъхьэ зыхэпхын икъун» а къэIотакIэм хагъотэн алъэкIыщт.

Ары, хьалэмэт шъып­къэу зэхэлъэу, хъыра­хъишъэкIэ гъэдэхагъэу, сурэткIэ гъэкIэрэкIагъэу, бзэкIэ къэIотагъэу, тхы­гъэу «Нанэ ипшысэхэр» дунаим къытехьагъ. Тыгу къыддеIэу ащкIэ лъэп­къыми, сабыйхэми, ахэр зыпIурэ-зылэжьыхэрэми (ны-тыхэм ямызакъоу, кIэ­лэцIыкIу IыгъыпIэхэми, еджапIэхэм яIофышIэхэми зафэтэгъазэ), тафэгушIо, лъэпэ мафэ мы тхылъ шIагъом къытхи­дзэнэу тыфэлъаIо!

Сихъу СултIан. ШIэныгъэлэжь, АРИГИ-м иIофышI.