Тарихъым ишыхьат Адыгеим къыщагъотыгъ
Iоныгъом щыублагъэу чъэпыогъум нэс КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яисскуствэкIэ Къэралыгъо музеим и Кавказ археологическэ экспедицие Адыгеим Iоф щишIагъ.
Шэуджэн ыкIи Красногвардейскэ районхэм азыфагу илъ гъунапкъэм ит къэхэлъэжъым ахэр щытIагъэх. КъычIатIыкIыгъэхэр пкъыгъо хьалэмэт 200 мэхъу, ахэм язытет зэтырагъэуцожьынышъ КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яисскуствэкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ къутамэ илъэсым ыкIэм нэс къыратыжьыщтых.
Экспозициехэм, къэгъэлъэгъонхэм ягъэхьазырынкIэ музеим иотдел ипащэу Кирилл Еременкэм «Адыгэ макъэм» къызэрэфиIотагъэмкIэ, урым амфорэм икъутафэхэм хэз ямыIэу, мыутIэ сэшхохэр, мычIэ лъэпIэ зэфэшъхьафхэм ахэшIыкIыгъэ щыгъыжъыехэр, джэрз гъунджэр къычIахыгъэ пкъыгъохэм ахэтыгъэх. Анахь пкъыгъо ныбжьыкIэр тиэрэ ыпэкIэ апэрэ лIэшIэгъум ехьылIагъ — ар джэрз гъунджэр ары. Урым амфорэр анахьыжъ — тиэрэ ыпэкIэ яплIэнэрэ лIэшIэгъум ашIыгъ.
Археологхэм зэрагъэунэфыгъэмкIэ, къошыныр урым къалэу Мендэ щашIыгъагъ. Лъакъоу кIэтым ар тетхагъ. Хьэдэкъупшъхьэхэм алъэгу шъыпкъэ ар щылъыгъ. IэкIэ ашIыгъэ етIэф къошынышхоу, мыутIэ сэшхохэу, щэбзащэхэр зэрылъ сагъындакъэу ыкIи псэушъхьэ къупшъхьэхэу хьадэм дычIалъхьажьыгъагъэхэм ар цIыф лъэрыхьэу зэрэщытыгъэр къагъэнафэ. Джащ фэдэу ыIэ джабгъу урым апч шхъуантIэм хэшIыкIыгъэ Iэпшъэ Iэхъур илъыгъ. БлэкIыгъэ лIэшIэгъум ия 80-рэ илъэсхэм улэпэ къэхэлъэжъым къыщычIахыгъагъэхэм джы къагъотыгъэ пкъыгъохэр зарагъапшэхэм псыхъоу Джаджэм инэпкъ ягъунапкъэу мыутIэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр а чIыпIэм щыпсэущтыгъэхэу археологхэм зэфэхьысыжь ашIыгъ.
Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Владимир Эрлих къызэриIорэмкIэ, урымхэм мыщ фэдэ къошынхэм санэ рызэращэщтыгъ. Ащ къызэриушыхьатырэмкIэ, Сицилие нэпкъхэм адэжь, Портичелло зыфиIорэ къалэм пэблагъэу, урым къухьэу щычIихьагъэм Мендэ къыщашIыгъэ къошынхэр бэу къыщагъотыжьыгъагъэх. Арышъ, псыхъоу Джаджэм инэпкъ къыщычIахыгъэ амфорэр ахэм афэдэу алъытэ.
«Къэдгъотыгъэ пкъыгъо 200-м джыдэдэм игъэкIотыгъэу Iоф адашIэ, Краснодар унэе реставраторхэм аIэкIэдгъэхьагъэу агъэкIэжьых, къошыныр зэхагъэпкIэжьы. Урым къыщашIыгъэхэм ямызакъоу, мы чIыпIэм щашIыгъэхэри пкъыгъохэм къахэтэгъэщых. Зэфэхьысыжьхэр къызщытшIыщт конференцие музеим щызэхэтщэщт. Кавказ археологическэ экспедицием иIофшIэн ащ къыщыуцурэп, Мыекъопэ районым икъушъхьэхэм Iофтхьабзэхэр ащызэхэтщэщтых», — къыIуагъ Кирилл Еременкэм.
Тэу Замир.