Къалэ-курортэу Шъачэ итарихъ Музей хэхьэрэ ПсышIопэ этнографическэ отделым иIофышIэхэр ыкIи гъэсэныгъэ еджапIэмэ якIэлэегъаджэхэр зэгъусэхэу илъэс пчъагъэхэм гъэсэныгъэ про­граммэхэр агъэцакIэх, хы ШIуцIэ Iушъом щы­псэу­рэ лъэпкъхэм яшэн-хабзэхэр, якультурэ ныб­жьыкIэхэм арагъашIэ.

КIэлэцIыкIухэм нахь ашIогъэ­шIэгъоныр экспозициехэр къыз­щагъэлъэгъохэрэ чIыпIэм егъэ­джэн сыхьатхэр ащакIунхэр ары.

Джыри «къэмыущыжьыгъэ» залхэу рэхьатыгъом есагъэхэр, сыд фэдэрэ макъи джэрпэджэ­жьэу зыщызэхэпхыхэрэр, пчэдыжьрэ кIэлэцIыкIу мэкъэ чанхэмкIэ ушъагъэ мэхъу. Бзыу­жъые­хэм афэдэхэу ахэр мыщ къычIэбанэх зэкIэ къогъупэу иIэр зэлъаубытыным пылъхэу, ау дунаеу къызхэфагъэхэр ашIогъэшIэгъонэу ахэр къэрэхьатыжьых. Алъэгъугъэм ыумэхъыгъэхэу, анэхэр къижъыукIыхэу, амышIэрэ пкъыгъохэр зэпаплъы­хьэхэу рагъажьэ. МэтIысых, къэрэхьатых, хьалэмэтэу къэхъу­щтым ежэх.

— Тэ хьакIэхэм ренэу тяжэ, игъорыгъоу тадэжь къеблагъэх кIэлэеджакIохэр, студентхэр, дзэ­-патриотическэ клубхэм, ныб­жьыкIэ организациехэм ахэтхэр, юнармейцэхэр. Ау мыхэм афэдэ хьакIэхэм, непэ къытфеблэгъагъэхэр ПсышIопэ кIэлэцIыкIу Iы­гъыпIэу N 118-м щаIыгъ сабый­хэр ары, тигопэ дэдэу тапэгъо­кIы, — къеIуатэ музеим ипащэу Елена Девинам. — БэшIагъэу «КъежьапI» зыцIэ кIэлэ­цIыкIу IыгъыпIэм иIофышIэхэм тадэлажьэ, тэри ахэм адэжь тэ­кIо, ау ащ тыкъыщыуцурэп, сабыйхэри тадэжь къятэгъащэх. Мыщ щалъэгъурэмрэ щызэхахырэмрэ ащымыгъупшэжьынхэу къытщэхъу.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу Татьяна Пономаренкэм зэри­лъытэрэмкIэ, музеим сабыйхэр нэIуасэ фэшIыгъэнхэр яIофшIэн хэхьэ. КIэлэпIоу IыгъыпIэм щылажьэхэрэм программэ зэхагъэу­цуагъ, ащ зэреджагъэхэр «Хы Iушъом щыпсэурэ лъэпкъхэм ядунай». Адыгэ-шапсыгъэмэ, урысмэ, ермэлмэ, пшызэ къэзэкъмэ ыкIи понтийскэ урыммэ яхъишъэ, якультурэ, яшэн-ха­бзэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр бэу ащ къыщытыгъэх.

IофшIагъэу яIэхэм яшIуагъэ­кIэ, мы кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм иIофышIэхэр а I-рэ фестивалэу «Инноватика. Образование. Мастерство» зыфиIоу краим щыкIуагъэм сертификаткIэ къыщыхагъэщыгъэх. Ар кIэлэегъа­джэмрэ гъэсакIомрэ я Илъэс къыдыхэлъытагъэу щытыгъ, зэ­хэзыщагъэр гъэсэныгъэм хэхъо­ныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ Краснодар институтыр ары.

— ЯцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сабыйхэм яхэгъэгу шIу алъэгъуным фэтэпIух, — къе­Iуатэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипа­щэ. — Лъэпкъыбэ зыщызэдэпсэурэ хэгъэгоу тэ тиIэм фэдэ дунаим тетэп, етIани ахэр зэкIэ щызэгурыIохэу, мамырэу щызэдыщыIэх. Ар щысэхэмкIэ сабыйхэм агурытэгъаIо. Ары, тызэфэшъхьафых, ау тызэкъотых, тызэгъусэхэу неущырэ мафэр тэгъэпсы.

«КъежьапIэм» икIэлэпIумэ адэIэпыIэхэрэри щыIэх. Ахэр ПсышIопэ районым ит лъэпкъ общественнэ организациехэр ары, ахэм зэу ащыщ хышIуцIэ шапсыгъэмэ я Адыгэ Хасэ. Ащ фэдэ зэдэлэжьэныгъэм ишIуагъэ къэкIо, сабыйхэм къин къащымыхъоу лъэпкъэу мы чIыпIэм щыпсэурэмэ ацIэхэр къаIо, ахэм яшэн-хабзэхэми арэгъуазэх. Ары пакIошъ, лъэпкъ шъуашэхэри зэхашIыкIых, лъэпкъ Iэмэ­-псымэхэми къарагъэIонэу зэрагъашIэ. Лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ ипэгъокIэу мыщ къеблэгъэгъэ хьакIэ цIыкIухэм а зэ­пстэури алъэгъугъ ыкIи лъэшэу агъэшIэгъуагъ. Музеим иэкспозициехэр сабыйхэм къаплъыхьэгъэ къодыеп, шапсыгъэмэ яхъи­шъэ щыщ пычыгъохэри ежьхэм къаIотагъ.

— Анахь тызыдеIэ тшIоигъо­хэр IофшIэным зишъыпкъэ езы­хьылIэхэрэр ары, — къыхегъэщы Адыгэ Хасэм итхьаматэу КIа­кIыхъу Мэджыдэ. — Лъэпкъ Iофхэм, патриотическэ пIуны­гъэм зэкIэ гъэсэныгъэ гупчэхэр джырэ уахътэм пылъых, ау «Къе­жьапIэм» икIэлэпIухэм пшъэ­рылъэу зыфагъэуцужьыгъэр а пстэуми апшъэ мэхъу, Iоф псынкIэуи щытэп. Сабыйхэм тилъэпкъ итарихъ, тишэн-хабзэ­хэр къафаIуатэрэ къодыеп, ахэр щысэхэмкIэ къагъэшъыпкъэжьых, музеим чIэлъ пкъыгъохэри къызфагъэфедэх. Iо хэлъэп, Татьяна Пономаренкэр зипащэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипшъэ­рылъхэр егъэцакIэх.

КIэлэпIухэмрэ кIэлэцIыкIухэм­рэ гущыIэгъу зафэхъу нэуж ша­псыгъэмэ яобщественнэ парламент ипащэ цые зэпылъищ шIухьафтынэу аритыгъ. Цыехэм акIыгъух адыгэ паIохэри, гъа­зырхэри, бгырыпхыхэри, къамэхэри. Адыгэмэ афэгъэхьыгъэ тхылъ зэмышъогъоу аритыгъэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм итхылъ­еджапIэ къыгъэбаигъ. ХьакIэри IэнэкIэу къычIагъэкIыжьыгъэп, адыгэ тамыгъэ зытешIыхьэгъэ шIухьафтын ащ къыфашIыгъ.

Ныбэ Анзор.