Дунэе къэгъэлъэгъон-форумэу «Урысыер» зыфиIорэр Москва къыщызэIуахыгъ. Хэгъэгум ишъолъырхэм гъэхъагъэу яIэхэм, ятарихъ, яхабзэхэм къэгъэлъэгъоным къекIуалIэхэрэр нэIуасэ афашIыщтых.

ХьакIэхэм Адыгеим иэкспозицие анаIэ къытырадзагъ. Пэсэрэ Мыекъопэ культурэм итамыгъэхэр игъэкIотыгъэу зэрэщыгъэфедагъэхэмкIэ ар адрэхэм къахэщы. ХьакIэхэм блэкIыгъэр яIэубытыпIэу тинеущрэ мафэ зыфэдэ хъущтыр, къарыкIощтыр зэрагъэшIэн алъэкIыщт.

ГущыIэм пае, къэгъэлъэгъоным къе­кIуалIэхэрэм Адыгеим икъэралыгъо быракъ итеплъэ зиIэ конструкцием ипчэгу зихьэхэкIэ, къарыкIощтыр зэрагъэшIэн алъэкIыщт. Адыгеим ис лъэпкъ­хэм языкIыныгъэ, мамырныгъэрэ зыпкъ­итыныгъэрэ ащ зэрилъхэр композицием къеушыхьаты.

Республикэм  истенд иэкранышхуи 7-мкIэ Адыгеим ичIыопс идэхагъэ, рес­публикэм гъэхъэгъэ шъхьаIэу иIэхэр видеороликхэмкIэ къагъэлъагъох. Кавказым идомбай истатуи мыщ щалъэ­гъун алъэкIыщт. Лъэпкъым мэхьанэшхо зэритырэ адыгэ Iэнэ лъэкъуищым ишIуагъэкIэ республикэм икультурэ хьакIэхэр хэщагъэ хъущтых. ЗэрэхъураемкIэ Iанэр тыгъэм фагъадэ, нарт эпосыр ары апэу ар къызхафэрэр.

Адыгеим илIыкIохэм хьакIэхэм яупчIэ пстэуми джэуапхэр къаратыжьыщтых, мэкъу-мэщымкIи, медицинэмкIи гъэхъа­гъэу яIэхэм, адыгэ къуаем къатегущыIэщтых; хьакIэхэр къэралыгъо ансамбльхэу «Налмэсымрэ» «Ислъамыемрэ» ятворчествэ нэIуасэ фашIыщтых; инвестиционнэ проект инэу зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэр» зэрагъэцакIэрэм, зекIонымкIэ гухэлъэу яIэхэм къатегущыIэщтых; Кавказ хьисап гупчэмрэ респуб­ликэ естественнэ-хьисап еджапIэмрэ нэIуасэ афашIыщтых.

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат хэгъэгум щыпсэухэрэмкIи ихьакIэхэмкIи мы форумым мэхьанэшхо зэриIэр къыхигъэщыгъ.

«Дунэе къэгъэлъэгъон-форумэу «Урысыер» зыфиIорэм мэхьанэу иIэм уасэ фэшIыгъуай. Хэгъэгум ишъолъырхэм гъэхъагъэу яIэхэм изакъоп цIыфхэр нэIуасэ зыфэхъущтхэр. Мы Iофтхьабзэм шъолъырхэм языкIыныгъэ зэрэпытэр, обществэр зэрэзэкъотыр, мафэ къэс республикэ, край, хэку пэпчъ Iоф гъэ­нэфагъэ зэришIэрэр къыгъэлъэгъощт. Тэ къэдгъэлъэгъон икъун тиI! Тихэгъэгу культурэ бай, чIыопс дахэ, чIычIэгъ баиныгъэхэр, псынкIэу хэхъоныгъэ зы­шIырэ промышленностыр, наукэр, медицинэр, мэкъу-мэщыр иIэх. Урысыем ибаиныгъэ шъхьаIэр ицIыфхэр ары. Хэгъэгум ис лъэпкъ пэпчъ шэн-хэбзэ гъэнэфагъэхэр иIэх. Къэгъэлъэгъоным амал къытыщт Урысыем ишъолъыр пстэуми, ахэм арыс лъэпкъхэми псынкIэу нэIуасэ зафашIынэу, опытэу яIэмкIэ зэхъожьынхэу, зэрэзэдэлэжьэщтхэмкIэ зэзэгъыныгъэ зэдашIынэу, амышIэщтыгъэ лъэныкъуабэмэ нэIуасэ зафа­шIынэу», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Адыгэ Республикэм иэкспозицие я 75-рэ павильоным къыщызэIуахыгъ. Урысые Федерацием ишъолъырхэм анэмыкIэу, федеральнэ къулыкъухэри, бизнесым, общественнэ организациехэм, технологическэ корпорациехэм ялIыкIо пэрытхэри къэгъэлъэгъоным къыхэлэжьэщтых. Лъэпкъхэм языкIыныгъэ и Мафэ ехъулIэу ар къызэIуахыгъ, космонавтикэм и Мафэ — 2024-рэ илъэсым мэлылъфэгъум и 12-м нэс Iоф ышIэщт.

Тиреспубликэ ипчэгу — дунэе зыкIыныгъэм итамыгъ

Адыгеим икъэгъэлъэгъон чIыпIэ шъхьа­Iэр щызыубытырэ скульптурэр зиIэшIагъэр зэлъашIэрэ IэпэIасэу Еутых Ась. Композицием итеплъэ зигукъэкIыр ащ ишъхьэгъусэу Тыркоо Руслъан. АР-м ибыракъ 3D шапхъэ иIэу къэгъэлъэгъо­ным ипчэгу шъыпкъэ ит. Ащ мэхьанэу халъхьагъэр Тыркоо Руслъан «Адыгэ макъэм» къыфиIотагъ:

— Илъэс 20-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, ­адыгэ быракъыр щыIэныгъэм, мамыр псэукIэм ятамыгъэу къызэрэбгъэлъэгъон плъэкIыщтыр тыгу къэкIыгъэу Асерэ сэрырэ тыдэлэжьагъ. Апэрэ скульптурэхэр АР-м илIыкIо ГъэIорышIапIэу Москва щыIэр зычIэт унэм чIэдгъэуцогъагъэх. ВДНХ-м щыдгъэуцугъэр ащ техыгъэу щыт, ау нахь ин — метри 5,5-рэ илъэгагъ, мыу­лъыирэ гъучI гъэткIугъэм хэшIыкIыгъ. Зэ­тырихьэрэ щэбзащэхэм ашъхьагъ жъо­гъо 12-р зэфэзыщэрэ геометрическэ пкъыгъоу «додекаэдр» зыфаIорэр къегъэпсы. Мыекъопэ археологие культурэм ишапхъэмэ адиштэу Асе ар ыгъэкIэрэ­кIагъ. Щэбзащэхэр аукъодыеу быракъым къытехьагъэхэп. Тиэрэ ыпэкIэ я IX-рэ лIэшIэгъум къыхэхыгъэ мэзытхьэм иоб­раз шъыхьэм ибжъакъохэр тетэу, щэ­бзэщищ ыкIыб илъэу зэрэщытыгъэр нарт пщыналъэхэм къахэнэжьыгъ. ТиIанэ зэ­рэлъэкъуищыми мыхьанэ гъэнэфагъэ иIагъ. Анахь пытэу, утемыщынахьэу бгъэуцун плъэкIыщтыр лъэкъуищым къыщежьэ. ХэзгъэунэфыкIынэу сыфай зэфэщэгъэ щэбзащэхэм ашъхьагъ жъогъо 12-р ащ фэдэу зэрэщытыугъоигъэм адыгэ лъэпкъхэм языкIыныгъэ имэхьанэ зэрэхэтлъагъэр. ГъэшIэгъоныр астрономхэу Хаббл-телескопхэмкIэ ошъогум иплъэхэрэм къызэраушыхьатырэмкIэ, жъуагъоу космосым итэкъухьагъэхэр а шэпхъэ дэдэхэм атетэу зэхэуцох. Дунаир къэзыгъэхъугъэм ишэпхъэшIукIэ («гармония мироздания» зыфаIорэм фэдэу) ар алъытэ. Адыгэ лъэпкъыр, адыгэ чIыгур ащ занкIэу епхыгъэу хъугъэ. Адыгэ быракъым инэпэеплъэу къэгъэлъэгъоным щыдгъэуцугъэр дунаим изыкIыныгъэ итамыгъэ инэу щыт, — хи­гъэунэфыкIыгъ Тыркоо Руслъан.

Тэу Замир.

Сурэтыр: Е. Лаврентьева.