Сэнаущыгъэ къодыеу щымытэу, зэчый гъэшIэгъон лъэпкъ музы­кэм­кIэ зыхэлъ Нэхэе Аслъан Теуцожь районым ит къуаджэу Джэ­джэ­хьаблэ шэкIогъум и 18-м, 1943-рэ илъэсым къыщыхъугъ.

Ныбыдзыщэм хэлъэу, лъэпкъ мэкъамэхэм ядэхэгъэ-лъэпIагъэ зэрэзыIуищагъэм щэч хэлъэп, ны насыпышIоу быныр зилъапIэм, кушъэ къуапэр ыгъэхъыезэ, анахь мэкъэмэ дахэхэр кIиIукIыщтыгъэх. Исабыигъом къыщегъэжьагъэу ащ ытхьакIумэ лъэпкъ орэдыр итыгъ. Сабыим хахъуи, шъэожъые такъыр къы­зэхъуми къуаджэм дэт хьакIэщ­хэу нахьыжъ Iушхэр пчыхьэрэ зыщызэхэсхэу, орэдыр къызыщаIоу, шыкIэпщынэм зыщыкIырагъэщыхэрэр, тхыдэжъ-къэбарыжъ гъэшIэгъоныбэр къызща­Iуатэхэрэр икIопIагъ, а зэкIэми фэбэгъэ-гоIугъэр бгъэм къы­далъхьагъ, игъо къэси, ежь иорэд мэкъамэхэми псэ къапыкIагъ.

ЛъэгъошIу

Гур зыфаблэрэм уфэкIоныр, уикIэсэ лъэпкъ мэкъамэхэр къыпхагъахъоу блэжьынхэр, музыкэ шIэныгъэр уиIэ­рыфэгъоу ахэм ахэбгъэхъоныр, мэкъэмэ ялыехэу адыгэ лъэпкъым ыпсэ тешIыкIыгъэхэр уусынхэр — адыгэ лъэпкъ искусствэр бгъэбаиныр — на­сыпыгъ.

Джа гъогу гъэшIэгъон иным емызэщыжьэу рэкIо Нэхэе Ас­лъан. КультурэмкIэ къэралыгъо институтэу Краснодар дэтым сэнэхьатыр хор дирижирова­ниемкIэ щызэригъэгъотыгъ, 1976-рэ илъэсым къыухыгъ. 1979-рэ илъэ­сым Тбилисскэ къэ­ралыгъо консерваторием чIэхьагъ ыкIи А. В. Шаверзашви­ли композициемкIэ икласс ще­джагъ. Студентыгъо илъэсхэм Нэхэе Ас­лъан музыкэм дэла­жьэу ­ыублагъ, оркестрэ произведение хьылъэхэр ытхыгъэх.

Консерваториер дэгъу дэдэу къыухи, Аслъан 1983-рэ илъэсым Мыекъуапэ къэкIожьыгъ. Адыгеим имузыкальнэ еджапIэхэм зэращеджэщтхэр зы­чIэлъхэ методическэ кабинетым (1983 — 1992-рэ илъэсхэм) идиректорыгъ. 1990-рэ илъэсым лъэпкъ орэдым ыкIи къашъом я Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Ислъамыем» идиректорэу ыкIи непэ къызынэсыгъэм ихудожественнэ Iэшъхьэтетэу Iоф ешIэ. Джащ къыщегъэжьагъэу Урысыем, IэкIыб къэралхэм гастрольхэр ащызэхещэх. Ансамблэр зылъэгъугъэхэм агумэ пытэу къарынагъ. Аслъан ансамблэм ихудожественнэ пэщэ къодыеп, ащ имузыкэ программэ зэрэщытэу иавтор.

«Ислъамыер» игъэпсыкIэ-шIыкIэкIи, лъэпкъ нэшанэр куоу хэгощагъэу къызэрэригъэлъэ­гъукIырэмкIи искусствэ шэпхъэ лъагэм дештэ ыкIи зые адыгэ лъэпкъым лъэшэу икIас. Ансамблэм иартист пэпчъ, орэдыр ащыщ шъыпкъэу, яорэдкъэIуакIэ зэдештэ ыкIи едэIухэрэр агъэразэх.

Музыкэм ишъэфхэр къыз­IэкIэхьэгъэ артистхэр, орэдым, мэкъамэхэм ащыщ шъыпкъэ хъугъэу, IэпэIасэх. «Ислъамыер» адыгэ орэдым ыкIи къашъом абзэ куоу зэхэзышIэу, искусствэ иныр зыхэлъ ансамблэшху. Ар зэкIэ зилъэкI-кIуачIэ къыхьырэр, къыхьыгъэр, зэкIэ адыгэ лъэпкъ орэдхэр зэзгъэзэфэжьхи шъошэ гъэнэфагъэ язытыгъэ композиторышхоу Нэхэе Аслъан ары.

Лъэпкъ музыкэ искусствэр зэрэщытэу ащ зэкIипIухьагъ, шIэныгъэ лъапсэ иIэу ыгъэ­псыгъ. Ыусыгъэхэр зыр зым нахь дэгъужьэу къызэкIэлъэкIох: «Слово о матери» зыфиIорэ вокальнэ циклэу

Жэнэ Къырымызэ иусэхэм арылъыр; Мэщ­бэшIэ Исхьакъ ироман техыгъэ оперэу «Раскаты далекого грома»; симфоническэ оркест­рэм пае мэфэкI увертюрэр; «Память» зыфиIорэ плIэу зэхэт мэкъамэу, Iэмэ-псымэхэу виолончелым ыкIи фортепианэм атегъэпсыхьагъэр; пщыналъэхэр скрипкэмрэ фортепианэмрэ апае; поэмэ-рапсодиеу «Къо­лэн» хорым ыкIи лъэпкъ Iэмэ-псымэ оркестрэм афитхыгъэр. Ансамблэм къыIорэ орэдхэу «Ислъамый», «Цырац», «Мэзгуащ», «ЩырытIым», «Зыгъэгус» ащ фэдэ къэIуакIэм фэзгъэхьазырыгъэхэр Нэхэе Ас­лъан. Джащ фэдэу, орэдхэр, романсхэр ыусыгъэх МэщбэшIэ Исхьакъ иусэхэм арылъхэу — «Откуда эта музыка во мне?» (1984), «Песня о Гузерипле» (1972, кIишIыкIыжьыгъ ятIонэрэу — 1994-м).

Композиторэу Нэхэе Аслъан искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм ыкIи училищхэм ястудентхэм апаекIэ фортепианнэ произведениехэм ясбор- ник къыдигъэкIыгъ (2005). КIэлэцIыкIухэм апае орэд мэ­къамэхэр 40-м нахьыбэу хихыгъэх.

ИлъэсипшI пчъагъэу музыкэм фэгъэзагъэу Iоф зишIэрэм бэ фэукIочIыгъэр ыкIи къыдэхъугъэр Нэхэе Аслъан. ИIофшIагъэ адыгэ лъэпкъым имызакъоу тыдэкIи — ткъош республикэхэми,

Урысыешхоми, IэкIыб къэралхэу адыгэхэр зыщыпсэухэ­рэми осэшIу къыщыфашIыгъ.

Нэхэе Аслъан орэдыр ищыIэныгъ, чэщи мафи, зэпыуи зэпычи имыIэу музыкэм идунэе нэфыпс ар хэт, зигъэбэлэрэгъы­рэп, илъэпкъ фишIэрэм ыгу хегъахъо, ишIушIагъи мэбагъо. Композитор цIэрыIом щытхъуцIабэ къылэжьыгъ. Адыгэ Рес­публикэм, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Урысыем, Пшызэ искусст­вэхэмкIэ язаслуженнэ IофышIэшху, Адыгеим, Къэрэщэе-Щэр­джэсым, Урысыем янароднэ артист. Нэхэе Аслъан ыусыгъэ рапсодиеу «Хьагъэуджым и ЗэфакIу» зыфиIорэм паекIэ, АР-м и Къэралыгъо шIухьафтын къыфагъэшъошагъ.

Мы мафэхэм «Ислъамыем» иконцертхэр зэфэдэкIэ Адыгэ Республикэм щэкIох.

Музыкэр ыкIи цIыфыр, музыкэр ыкIи гъашIэр зэкIэрыпчынэу щымытхэу пытэу зэпхыгъэх. Нэхэе Аслъан а зэкIэ къыгурыIуапэу зышъхьасыжьыгъэп — адыгэ музыкэм, адыгэ орэдым тэмэ пытэ афишIыгъ. ИшIу фэбагъоу щыIэнэу, гъэ мин тхъэжьэу къыгъэшIэнэу фэтэIо.

Мамырыкъо Нуриет.