Адыгэ культурэм и Мафэ непэ республикэм щыхагъэунэфыкIыгъ. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, хы ШIуцIэ Iушъом, Краснодар ыкIи Ставрополь крайхэм, Ростов хэкум хьакIэхэр къа­рыкIыгъэх.

[caption id="attachment_140811" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: А. Балабась.[/caption]

Лъэпкъ IофхэмкIэ федеральнэ агентст­вэмрэ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитетрэ кIэ­щакIо зыфэхъугъэхэ Iофтхьабзэм ипрограммэ къыдыхэлъытагъэу зэIукIэгъу гъэшIэгъонхэр, мэфэкI зэхахьэхэр рес­публикэм игупчэ щэкIох. Пстэуми апэу Адыгэ Республикэм икультурэ ихъарзынэщ зыщызэгъэуIугъэу АР-м и ­Лъэпкъ музей хьакIэхэр рагъэблэгъагъэх. ­Лъэпкъ тарихъыр, шэн-хабзэхэр къизыIотыкIырэ къэгъэлъэгъонхэм нэIуасэ афа­шIыгъэх.

Нэужым «Лъэпкъ шэн-хабзэхэр — адыгэ культурэм ибаиныгъ» зыфиIорэ Iэнэ хъураер музеим ихьакIэщ щызэхащагъ. Ар къызэIузыхыгъэр АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэ­хэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ Комитетым итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр. Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якультурэхэр зэпхыгъэ зэрэхъухэрэм непэрэ уахътэм мэхьанэшхо зэриIэр, ахэр зэ­гурыIоныгъэм, зэдэлэжьэныгъэм, мамыр зэфыщытыкIэхэм зэрафэIорышIэхэрэр ащ къыкIигъэтхъыгъ. Адыгеим щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм языкIыныгъэ имызакъоу, IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэм адытиIэ зэпхыныгъэхэр гъэпытэгъэнхэм мэхьанэшхо зэриIэр къыIуагъ. Европэм щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм я Адыгэ Хасэ итхьаматэу Вэрэкъо Зэки хьакIэу Iэнэ хъураем къызэреблэгъа­гъэр къыхигъэщызэ, ащ шIуфэс сэлам рихыгъ. Адыгэ культурэм и Мафэ лъэпкъ­хэр зэфэзыщэрэ хъугъэ-шIэгъэ дахэу, хьалэмэтэу зэрэхъущтым ицыхьэ зэрэтелъыр хигъэунэфыкIыгъ.

[caption id="attachment_140812" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: А. Балабась.[/caption]

Джащ фэдэу Iэнэ хъураем къыщы­гущыIагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм гъэсэныгъэмкIэ, шIэ­ныгъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм яIофхэмкIэ, спортымкIэ, къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ ыкIи общественнэ организациехэм адэлэжьэгъэнымкIэ икомитет итхьаматэу Шэуджэн Мурат, АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ, Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ тарихъымкIэ ыкIи культурэмкIэ икафедрэ идоцентэу Цэй Заремэ, искусствэхэмкIэ институтэу Адыгэ къэралыгъо университетым хэтым ипащэу Тыгъужъ Фатимэ, АР-м гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститут инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Сихъу СултIан, АР-м и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэ.

Тикультурэ ихэхъоныгъэхэм, зэшIуа­хырэ Iофтхьабзэхэм къатегущыIэхэзэ, къэгущыIагъэхэм хагъэунэфыкIыгъ рес­публикэм щыкIорэ Iофыгъо инхэм цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр ахэщагъэхэ зэрэхъурэр, лъэпкъ культу­рэхэр нахь зэпэблагъэ ахэм зэрэзэфашIырэр, лъэпкъыбзэм икъэухъумэнкIэ культурэм мэхьанэшхо зэриIэр. ГущыIэм пае, культурэмкIэ Министерст­вэм лъэпкъ культурэм икъэу­хъумэн, ихэгъэхъон фэIорышIэу Iофтхьэбзэ 700-у зэхищагъэм нэбгырэ мин 60 хэлэжьагъ. Дунэе, шъолъыр, чIыпIэ фестивальхэр ахэм зэу ащыщых. КIэлэцIыкIухэм атегъэпсыхьа­гъэхэри ахэм ахэтых. Театральнэ объединениеу республикэм иIэ хъугъэм къэгъэлъэгъон хьа­лэмэтхэмкIэ театрэр шIу зылъэгъухэрэр егъэгушIох. ­Лъэпкъ культурэхэр зэрэзэдэлажьэхэрэм ишыхьат Софокл итрагедиеу «Пачъыхьэу Эдип» Лъэпкъ театрэм урыс режиссерым зэрэщигъэуцугъэр. Лъэпкъ IэпэщысэхэмкIэ ассоциацием хэт IэпэIасэхэм шъолъыр ыкIи къэралыгъо грантхэр къырахызэ яIэшIагъэхэр лъагъэкIуатэх, къэгъэлъэгъонхэм ахэлажьэх. Адыгэ къэралыгъо универси­тетым бзэзэгъэшIэн лагерэу «Адыглэнд» зэхещэ, ащ ныбжьыкIэхэм ныдэлъфыбзэмкIэ Iофтхьабзэхэр, зэнэкъокъухэр щырагъэкIокIых, шIэныгъэлэжьхэм, тхакIохэм, IэпэIасэхэм ащыIокIэх. Гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым «Адыгэ хабз» зыфиIорэ этнолагерыр бэмышIэу зэхищэгъагъ. Адыгэ шэн-хабзэхэм, лъэпкъ зэхэтыкIэхэм якъэгъэлъэгъуапIэу ар хъугъэ. Адыгэ къэралыгъо универси­тетыр непэ зэрыгушхохэрэм ащыщ студентхэр зыхэхьэрэ къэшъокIо купэу «Нартыр». Купыр зызэхащагъэм щегъэжьагъэу ныбжьыкIэ 900-мэ ащ зыщагъэсэн амал яIагъ. Адыгэ­мэ ямызакъоу, ермэлхэр, чэ­чэнхэр, туркменхэр, нэмыкI цIыф лъэпкъхэр ащ хэтыгъэх, адыгэ культурэм изехьакIоу хъугъэх.

[caption id="attachment_140813" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: А. Балабась.[/caption]

Iэнэ хъураер зыщыкIогъэ Лъэпкъ музеир непэ респуб­ликэр зэрыгушхорэ культурнэ гупчэ инэу хъугъэ. Адыгеим къэралыгъо гъэпсыкIэ зиIэр илъэси 100 зыщыхъугъэ 2022-рэ илъэсым ащ хэхъоныгъэ инхэр ышIыгъэх — гъэцэкIэжьынхэм адакIоу музеим ихъарзынэщ, хьакIэщ унэхэр, нэмыкI псэуалъэхэр къыгоуцуагъэх. ЗэIухыгъэ къэгъэлъэгъонхэм адыгэ тарихъым, культурэм уахащэ, нэIуасэ уафашIы. Лъэпкъ музеир зэрыгушхорэ пкъыгъуабэм хъарзынэщыр къагъэбаи. Iэнэ хъураем къекIолIагъэхэм зэха­хыгъэ, алъэгъугъэ пстэур ашIогъэшIэгъоныгъ, бысымхэм хьа­кIэхэр агъэшIуагъэх.

[caption id="attachment_140814" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: А. Iэшъын.[/caption]

Нэужым Пушкиным и Унэ адыгэ культурэм и Мафэ щы­лъагъэкIотагъ, хьакIэхэм апае мастер-классхэр зэхащагъэх, дышъэ ыкIи тыжьын IуданэхэмкIэ пкъыгъо зэфэшъхьафхэр гъэкIэрэкIэгъэнхэмкIэ ижъыкIэ къыщегъэжьагъэу лъэпкъым хэлъ хъугъэ IэпэIэсэныгъэм нэIуасэ фашIыгъэх.

Ащ нэмыкIэу зышIоигъо пстэуми адыгэ къуаер зыща­гъэфедэгъэ шхыныгъо зэфэ­шъхьафхэм ахэIэн амал яIагъ. Пэлъкъау, хьалыжъу, гуубат, къурамбый, къэб гъэжъагъ зы­фэпIощтхэр бэу къырахьылIэ­гъагъэх.

Къэгъэлъэгъонхэм ауж рес­публикэм итворческэ коллективхэр зыхэлэжьэгъэхэ мэфэкI концерт щыIагъ. Къэгъэлъэгъон­хэр амыублэзэ, къекIолIагъэхэм шIуфэс къарихыгъ Адыгэ Рес­публикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Ко­митет итхьаматэу Шъхьэлэхъо

Аскэр. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ хьа­кIэхэм ащ закъыфигъэзагъ.

[caption id="attachment_140796" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: А. Балабась.[/caption]

— Лъытэныгъэ зыфэсшIырэ хьакIэхэр, тичIыпIэгъу лъапIэ­хэр! Непэ адыгэ культурэм и Мафэ хэтэгъэунэфыкIы, ащ ылъа­псэ чыжьэу къыщежьэ, лъэныкъуабэ къызэлъеубыты ыкIи бай дэдэу щыт. Адыгэ культурэм и Мафэ фэшI сигуапэу зэкIэхэми сышъуфэгушIо. Мы Iофтхьабзэм тиреспубликэ ищыIэныгъэкIэ хэушъхьафыкIыгъэ чIыпIэ еубыты, адыгэ лъэп­къым икультурнэ-тарихъ шIуагъэхэр ыкIи ихэбзэ дахэхэр къэухъумэгъэнхэм, хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным фытегъэпсы­хьагъэу ар щыт, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.

Ащ дакIоу къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Дунэе Адыгэ Хасэм ыкIи тилъэпкъэгъухэр зыщы­псэухэрэ хэгъэгухэм я Адыгэ Хасэхэм ялIыкIохэр мэфэкIым къекIолIагъэх.

— Дунэе Адыгэ Хасэм и Президентэу Сэхъурэкъо Хьаути мэфэкIым непэ хэлэжьэрэ пстэуми афэкIорэ шIуфэс пса­лъэ къытфигъэхьыгъ. Ащ къыхигъэщыгъ мыщ фэдэ Iофтхьабзэ зэхэщэгъэным иамал щыIэ зэ­рэхъугъэм лъэшэу зэригъэгу­шIуагъэр, — къыIуагъ Шъхьэ­лэхъо Аскэр. — Мыщ къыщызэIукIагъэх адыгэ культурэр зыгъэлъэпIэрэ цIыфхэр: Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Темыр Осетием — Аланием ыкIи нэмыкIыбэм къарыкIы­гъэхэр.

ЛIэшIэгъубэ къызэпызычыгъэ лъэпкъ хэбзэ дахэхэу тиIэхэм афэгъэхьыгъэ концерт къатыгъ республикэм итворческэ коллективхэм.

Тэу Замир.

Александра Балабась.