Къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ Лъэпкъ стратегиер ыкIи Лъэпкъ планыр яIэубы­ты­пIэу, Урысые Федерацием и Президент унашъоу ышIыгъэм къыпкъырыкIыхэзэ прокуратурэр, хэбзэ ыкIи хэбзэухъумэкIо къулыкъухэр зэгъусэхэу къолъхьэ тын-Iыхыным пэуцужьых.

Мыр къэралыгъом иэкономикэрэ обществэмрэ зэрары­шхо языхырэ, алъапсэ кIэзыутырэ уголовнэ бзэджэшIагъэхэм ащыщ. Ащ къызыдихьырэ гумэкIыгъом тикъэралыгъо щыпсэурэ цIыф пэпчъ ищыIэныгъэкIэ зэрар екIы. «Коррупцие» гущыIэр цIыфым зызэхихыкIэ апэдэдэ ышъхьэ къихьэрэр Уголовнэ кодексыр ары. Ар къазэрэгурыIорэр ахъщэ къуалъхьэ тыгъэ­ныр ыкIи къаIыхыгъэныр, яIэ­натIэ къызыфагъэфедэзэ бзэ­джэшIагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэр ары.

Непэрэ мафэхэм къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэным зэкIэ къэралыгъо-правовой амалхэр ыкIи институтхэр фэгъэзагъэх, арэу щытми, ушъхьагъу зэфэшъхьафхэмкIэ къэралыгъор икъоу ащ пэуцужьын ылъэкIырэп. Къэралыгъо хабзэм ыкIи гъэIорышIэным, джащ фэдэу хъызмэт IофшIэным алъэ­ныкъокIэ коррупцием пэшIуекIогъэнымкIэ къэралыгъо-правовой институтэу щытыр прокуратурэр ары.

«Коррупцием пэуцужьыгъэным ехьылIагъ» зыфиIорэ Федеральнэ законым зэрэщыгъэ­нэфагъэмкIэ, къолъхьэ тын- Iы­хыным хахьэх къуалъхьэ зэраштэрэр е зэраратырэр, обществэмрэ къэралыгъомрэ яфедэхэм апэшIуекIохэзэ, ахъщэм е нэмыкI мылъкум кIэнэцIхэзэ, IэнатIэу зыIутыр ашъхьэкIэ зэрагъэфедэрэр, нэ­мыкI бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэр. Ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм лъыплъэгъэнымкIэ Адыгэ Рес­публикэм ипрокуратурэ ипресс- къулыкъу къызэрэщаIуагъэмкIэ, мыщ хэхьэрэ подразделением икъулыкъушIэхэм пшъэрылъэу яIэхэм ащыщ ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм лъыплъэнхэр ыкIи ащкIэ уплъэкIунхэр зэхащэнхэр, мы лъэныкъомкIэ бзэджэшIагъэ зезыхьагъэхэр агъэпщынэнхэр, ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным ылъэныкъокIэ цIыфхэм, организациехэм яфитыныгъэу аукъуа­гъэхэр зэтегъэуцожьыгъэнхэр ыкIи къэухъумэгъэнхэр.

Мыщ епхыгъэу Мыекъуапэ IофшIэкIо куп щызэхащагъ. Ащ хэхьэх хэбзэухъумэкIо ыкIи чIы­пIэ зыгъэIорышIэжьын къулыкъухэм ялIыкIохэр. Коррупцием пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр зэрагъэцакIэрэр прокуратурэм инэплъэгъу ригъэ­кIырэп. Ащ лъапсэ имыIэу щытэп. ГущыIэм пае, мы лъэны­къомкIэ хэбзэгъэуцугъэр аукъуа­гъэу цIыфхэм ыкIи юридическэ лицэхэм дэо тхылъхэр къафагъэхьымэ шIокI имыIэу ахэмкIэ уплъэкIунхэр зэхащэх.

Щысэ къэтхьын. 2023-рэ илъэсым республикэ прокуратурэм иуна­шъокIэ къолъхьэ-тын Iыхыным ылъэныкъокIэ хэукъоныгъэ зышIыгъэ нэбгырэ 17-мэ административнэ пшъэдэкIыжь арагъэхьыгъ ыкIи тазырэу сомэ миллионрэ мин 90-рэ атыралъхьагъ.

Къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъушIэхэм IофшIэн зэзэгъыныгъэхэр зэрадамышIыгъэхэм къыхэкIэу IэнатIэ зы­Iыгъ нэбгырэ 16-мэ пшъэдэкIыжь арагъэхьыгъ, зэкIэмкIи тазырэу атыралъхьагъэр сомэ мин 590-рэ.

Ежь ифедэ хэлъэу юридическэ цIыфым хэбзэнчъэу «ахъщэ шIухьафтын» зэраритыгъэм фэшI сомэ мин 500 тазыр тыралъхьагъ.

Прокуратурэм иIофшIэн илъэ­ныкъо шъхьаIэхэм ащыщ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм гъэлъэшыгъэ шIыкIэм тетэу лъыплъэгъэныр.

ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, псэуа­лъэхэм яшIын, ягъэпсын ыкIи псэупIэ фондым игъэфедэн лъып­лъэрэ къэралыгъо инспекцием и ГъэIорышIапIэу Адыгеим щыIэм икъулыкъушIитIумэ мылъкоу ыкIи федэу яIэр, агъэкIо­ды­гъэр зыфэдизыр зэрытхэгъэ тхьапэу прокуратурэм IэкIагъэ­хьагъэм шъыпкъагъэ хэмылъэу, тэрэзэу арамыIуагъэу къыхагъэ­щыгъ. УплъэкIунхэм зэфэхьысыжьэу афэхъугъэхэм къакIэлъыкIоу хэукъоныгъэхэр дагъэзыжьынхэу АР-м ипрокуратурэ ГъэIорышIапIэм унашъо фишIыгъ, нэбгыритIумэ дисциплинарнэ пшъэ­дэкIыжь арагъэхьыгъ.

ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, АР-м псэолъэшIынымкIэ, транспортымкIэ, псэупIэ-коммунальнэ ыкIи гъогу хъызмэтымкIэ и Министерствэ ыкIи ащ епхыгъэ учреждениехэм яIофышIэ заулэмэ мылъкоу ыкIи федэу яIэр, агъэкIодыгъэр зыфэдизыр зэ­рытхэгъэ тхьапэу прокуратурэм IэкIагъэхьагъэхэм шъыпкъагъэ хэмылъэу, тэрэзэу арамыIуа­гъэу къычIагъэщыгъ. Джащ фэдэу пащэхэм ащыщхэм хахъоу, псэупIэу ыкIи автомобилэу ежьхэм ыкIи яшъхьэгъусэхэм яIэр зыфэдизыр аушъэфыгъ.

Джащ фэдэу коррупционнэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэу зэрахьагъэхэм зэрарэу фэхъу­гъэр къырагъэгъэзэжьыным республикэ прокуратурэм ипащэхэм анаIэ тырагъэты. Къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъум епхыгъэ хэбзэгъэуцугъэр республикэм зэрэщагъэ­цакIэрэм ыкIи ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэным алъэныкъокIэ прокуратурэм зэхищэрэ Iофтхьабзэхэр мы илъэсэу тызыхэтыми лъигъэкIотагъэх.

Щысэ къэтхьын. 2023-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу коррупционнэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэхэу зэрахьагъэхэм алъэны­къокIэ сомэ миллиони 6,6-рэ зытефэгъэ зэрарым къырагъэгъэзэжьыным фэшI прокуратурэм идэо тхылъи 4-мэ хьыкумыр ахэплъагъ.

ГущыIэм пае, Мыекъопэ къэ­лэ хьыкумым Адыгеим псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ ифедэ хэлъэу АР-м и Къэралыгъо учреждениеу «АР-м псауныгъэр къэухъу­мэгъэнымкIэ и Министерствэ епхыгъэ къэралыгъо учреждениехэм я Гупч» зыфиIорэм ипащэу Iоф зышIэщтыгъэм зэрарыр къыригъэпщыныжьыгъ.

Адыгэ Республикэм ипрокура­турэ Урысыем хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ иотделэу Тэхъутэмыкъое рай­оным щыIэм иуполномоченнэ участковэ нэбгырищмэ ыкIи идежурнэ IофышIэ алъэныкъокIэ уголовнэ Iоф къызэIуихыгъ. Ахэм къуалъхьэ аштагъэу ягуцафэх.

ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2022-рэ илъэсым нэс хьадэм ифэIо-фашIэхэр зыгъэцэкIэрэ организацием Iоф щызышIэрэм зидунай зыхъожьыгъэхэм якъэ­бар зэрыт тхьапэхэр къызIэкIигъэхьанхэм фэшI полицием иучастковэ нэбгыри 3-мэ ыкIи отделым иоперативнэ дежурнэ ахъщэ къуалъхьэ якартэхэм афыригъэхьагъ.

Джащ фэдэу хьадэм ифэIо-фашIэхэр зыгъэцэкIэрэ организацием иIофышIэ полицием икъулыкъушIэхэм къуалъхьэ зэраритыгъэм къыхэкIэу ащи уголовнэ Iоф къыфызэIуахыгъ.

ЩынэгъончъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгеим щыIэм къыгъэхьазырыгъэ материалхэмкIэ Урысы­ем и Следственнэ комитет АР-мкIэ иследственнэ ГъэIорышIапIэ уголовнэ Iофхэр Тэхъу­тэмыкъое район хьыкумым IэкIигъэхьа­гъэх.

Мы мафэм ехъулIэу следственнэ ыкIи процессуальнэ Iофтхьабзэхэр рагъэкIокIых, уголовнэ Iофым изэхэфын лъа­гъэкIуатэ. Санкцием къызэригъэнафэрэмкIэ, илъэси 8-м нэс хьапс мыщ пылъ.

Ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэухъу­мэкIо къулыкъухэм яIофшIэн шIуагъэ къытэу зэхащэным лъэ­кIэу яIэр рахьылIэныр, об­ществэмкIэ щынагъоу щыт бзэджэшIагъэхэр нахь макIэ шIыгъэнхэр прокуратурэм иIофышIэхэм пшъэрылъ шъхьаIэу зыфагъэуцужьыхэрэм ащыщ.

КIАРЭ Фатим.