ЗэлъашIэрэ IэпэIасэу Къуанэ Аслъан имэфэкI къэгъэлъэгъонэу исурэт IофшIэгъи 100 фэдиз зыхахьэу мы мафэхэм АР-м исурэт къэгъэлъэгъуапIэ къыщызэIуахыгъэм сурэтышIым итворчествэ зигунэсхэр, ныбжьыкIэхэу искусствэм – сурэтшIыным зыфэзгъасэхэрэр, тикъалэ къэкIорэ зекIохэр, хьакIэхэр ашIогъэшIэгъонэу еплъых.

Къуанэ Аслъан илъэс 50 Iэпэ-цыпэ хъугъэу икIэсэ сурэтыр ешIы, творческэ лъэгъо дахэ иIэ хъугъэ.

IэпэIасэм итворчествэ зикIасэу, Къо­кIыпIэм щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэу Мыекъуапэ щылажьэрэм ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт къызэриIуагъэу, «Аслъан исурэтшIыгъэхэмкIэ Ады­геим ичIыопс бай, икъушъхьэхэр, мэзхэр, псыхъохэр, псынэкIэчъхэр, лъэпкъым илэжьэкIо пэрытхэр, культурэм щызэлъашIэрэ гъэсагъэхэр, шэн-хэбзэ дахэу адыгэхэм яIэхэр, лъэпкъым ышъхьэ къырыкIуагъэр зэкIэ къытфеIуатэ, нэ­рылъэгъу ахэр IэпэIасэм къытфешIы, тегъэразэ, тхьаегъэпсэу!» Графикэм АдыгеимкIэ апэрэу дэлэжьэгъэ купым щыщ Къуанэ Аслъан. Ежь сурэтышIым иапэрэ къэгъэлъэгъонэу зэхищэгъагъэр графикэм илъ сурэтхэмкIэ зэлъыпкIэгъагъ, искусствэм ипшъэ­рылъ анахь ин кIэзыгъэтхъырэ жанрэмкIэ пстэуми апэу ащ зиушэтыгъагъ.

Ылъэгъурэ пстэур нэкIэ ышыпэу зэрэщытым имызакъоу, зэкIэ къешIэкIыгъэ пстэур гукIэ зэрищэлIэныр Аслъан ишэныгъ. Исабыигъом къыздиштагъэу сурэтшIыным зылъищэщтыгъ: джащы­гъум шыхэр бэрэ сурэт ышIыщтыгъэх, ащ ыужым сурэтшIын сэнэхьатым феджагъ. 1968-рэ илъэсым Краснодар дэт художественнэ училищыр къыухыгъ. 1978-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Урысыем исурэтышIхэм я Союз хэт. Всероссийскэ къэгъэлъэгъонэу эстамп, республикэ къэгъэлъэгъонхэу «Молодость России», «60 лет Советской власти», «60 лет Великой Победы»; шъолъырхэмкIэ — «Графика Юга», «Советский Юг» зыфиIохэрэм ахэлэжьагъ. АР-м инароднэ сурэтышI.

Училищыр къызиухы­гъэр илъэси 6 хъугъэу, 1974-рэ илъэсым, Аслъан апэрэу «Советский Юг» зыфиIорэ зэнэкъокъум хэлэжьагъ, ащ нэмыкIхэр къыкIэлъыкIуагъэх. Апэрэ творческэ лъэбэкъум къы­щегъэжьагъэу искусствэм идунэе ин гъэшIэгъон кIэ горэ, мэхьанэ зиIэ хахъо фишIыныр, искусствэм идунай иIахь хилъхьаныр имурад инэу зэрэщытыр зэхишIэщтыгъ. Зы мафэм адрэ мафэр къызэрэкIэлъыкIоу, сурэтышIэу Къуа­нэм игупшыси исурэтхэм къащынэфагъ. Ащ ишыхьатых играфическэ Iоф­шIагъэхэу «Времена года» ыкIи «Внучата». Искусствоведэу Кушъу Аслъан анахьэу Къуанэм къыдэхъугъэ лъэныкъоу ылъытагъэр ятIонэрэ сурэт купэу «Внучата» зыфиIорэр ары. Мы темэм уасэ анахь къезытырэр IофшIагъэм лъэпкъ шэн-хэбзабэр къызэрешIэкIыгъэхэр ары. Уилъэпкъ культурэ куоу пшIэу, уилъэпкъ хьалэлэу уфэлэжьэныр мыпсынкIэми, ащкIэ имурад авторым къызэрэдэхъугъэр ыкIи непэрэ мафэхэм къанэсыжьэу хьалэлэу зэрэлажьэрэр кIэгъэтхъыгъэн фае.

Къуанэ Аслъан игъорыгъоу, фэсакъэу игу­пшысэ кIапсэ ыкъудыигъ, лIэужхэм язэпхыныгъэ къыригъэлъэгъукIын ылъэ­кIыгъ. ЦIыфыр зыузэнкIэу, щызыгъаIэрэр Iофыр ары. Адыгэхэм ар дэгъу дэдэу ашIэ­щтыгъ; нахьыжъхэм акIырыплъыхэмэ, акIэдэIукIхэзэ, ныбжьыкIэхэм зыкъаштэщтыгъ. Сурэт шIагъох «Бжыхьэ IофшIэнхэр», «Колхозым иветеранхэр». Мыхэм алъапсэр адыгэ лэжьакIом иIоф­шIэгъу маф, зэкIырыплъыжьныгъэр, къыуаIорэ гущыIэр къы­п­хэхьаныр. Нахьыжъ лэ­жьэкIо купыр кум исэу макIох Iоф ашIэнэу. Мары лIыжъхэм ащыщ шыкIэ цIыкIум ыIэ фещэи фэгумэкIэу, псэ зыпытыр джаущтэу зэрэшIэ. Кум ис лэжьакIохэр нэгу зэIухыгъэх. Ахэм аужыIоу гу лъыотэ шъэожъыеу шыплIэм дэсым. Жъымрэ кIэмрэ зэгурыIоу, зэфэ­сакъэу щыIэныгъэр зэрэлъыкIуатэрэр сурэтышIым мыщ къыщыриIотыкIыгъ.

ЦIыфымрэ къешIэкIыгъэ дунаимрэ пытэу зэрэзэпхыгъэхэр IофшIагъэу «На закате» зыфиIорэм дэгъоу къыщыригъэ­лъэгъукIыгъ. Къуанэ Аслъан лъэныкъо инэу графикэмкIэ ригъажьи, живопись жанрэми егугъоу щыщ зишIыгъ. ЩыIэныгъэм ипчэгу ит цIыфым иобраз жанрэу портретымкIэ IэпэIасэм къытыгъ. ЛэжьэкIо Iапшъэхэр, ежь сурэтышIым ятэ ипортрет, лъэпкъ культурэм ыкIи литературэм зиIахьышIу ахэлъхэу Тхьабысым Умарэ, Шъэожъ Розэ, МэщбэшIэ Исхьакъ, тренерэу Кобл Якъубэ, Хъуажъ Мыхьамодэ, адыгэ драматическэ артисткэ цIэрыIуагъэу КIуращынэ Фатимэ ыкIи нэмыкIхэм ясурэтхэр ыIапэ къы­чIэкIыгъэх.

Натюрмортым ыкIи пейзажым Ас­лъан итворчествэ чIыпIэ хэхыгъэ щыряI, ахэр тигупсэ Адыгеим идэхэгъэ-къэбзагъэ, ичIыопс ихьалэмэтыгъэ зыщыгъэунэфыгъэх — «Тишина», «Созерцание», «Полнолуние». Къушъхьэ пейзажыр пIонышъ, анахь нэр пIэпызыхырэ. Къуанэ Аслъан иживопись гум тынчыгъэ-шъэбагъэ къы­релъхьэ.

СурэтышIым иадыгэ лъэпкъ ищыIэ­кIэ-псэукIэ, иIофшIакIэ, ицIыфхэм ягъэпсыкIэ-шIыкIэ тэрэзхэм ямызакъоу, адыгэм итарихъ гъогууан — иблэкIыгъэ чыжьэ триптихэу «Переселение черкесов» зыфиIоу щэу зэхэтымкIэ а I-р — «Прощание»; я II-р — «Переселение черкесов» ыкIи я III-р — «Обреченные» зыфиIохэрэмкIэ ащигъэунэфыгъ. Бэ адыгэхэм къинэу алъэгъугъэр, къызэпачыгъэр, ау сыд къызащэшIи, ялIыгъэ- цIыфыгъэ зыкIи ахъожьыгъэп. Хэгъэгу зэошхоу лъыпсыр псыхъоу зыщычъа­гъэм адыгэхэри лIыгъэ-псэемыблэжьныгъэ­шхо ахэлъэу хэлэжьагъэх, Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъусен Борэжъ ыкъом, Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые ыкIи Адыгэ Республикэм иапэрэ Президентэу Джарымэ Аслъан ясурэтхэр портрет жанрэм хахъо фэзышIыгъэх ыкIи А. Къуанэм итворческэ кIуачIэ зыпсыхьагъэх.

ЛIэшIэгъуныкъом цIыф IэпэIасэм шIоу ылэжьыгъэр зэкIэ зы тхыгъэм къыщы­IотэгъошIоп, ау къыхэзгъэхъожьымэ сшIоигъор Къуанэ Аслъан икъэлэм картинэ шIэгъуабэ къызэрэпыкIыгъэр ары. Ахэм арыолъагъо адыгэм пасэм ищыIэкIагъэри, ишыу гъэпсыкIагъэри, илэжьэкIэ-IофшIэкIагъэри, имэфэ къинхэри, Iотэжьыгъо мэфэшхохэри, Адыгэ Республикэм дахэу зыщыхахъоу, зиIэтэу, тижъи тикIи зэкIэдэIукIэу, зэкIырыплъы­жьэу, апэкIэ зэрэлъыкIуатэхэрэр — мамыр огур ташъхьагъэу тызэрэщыIэр зэрэлъапIэр. «ШIу зышIэрэм, шIу фыщылъ» аIо адыгэхэм. ТыфэлъаIо Къуанэ Аслъан псауныгъэ дахэкIэ, мыуцэкун творческэ гухахъокIэ.

Мамырыкъо Нуриет.