ТеатрэмкIэ, музыкэмкIэ ыкIи кинематографиемкIэ Ленин­град къэралыгъо институтым драматическэ искусствэмкIэ ифакультет 1976-рэ илъэсым Мэлайчэт къыухыгъ. АР-м и Лъэпкъ театрэ фэшъыпкъэу илъэсыбэрэ актрисэу щылэжьагъ, Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» художе­ственнэ къэтынхэмкIэ иотдел ипэщагъ.

«Адыгеим ижъуагъохэр», «Те­атрэр сищыIэныгъ» зыфиIорэ телевизионнэ проектхэм яавторыгъ, ИлъэсыкIэм икъихьагъу фэгъэхьыгъэ телешоухэм язэхэщэкIуагъ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм, 2006-рэ илъэсым щыублагъэу 2014-м нэс, Лъэпкъ театрэм ихудожественнэ пэщагъ. Артист ныбжьыкIэхэр сэнэхьатым фигъэсагъэх, актер сэнэхьатымкIэ кIэлэегъаджэу поселкэу Тульскэм дэт искусствэхэмкIэ икIэ­лэцIыкIу еджапIэм илъэсищ хъугъэу Iоф щешIэ. ЗэлъашIэрэ, шIу алъэгъурэ актрисэр къызэ­кIолIэгъэ пчъэгъэ дахэм ригъэ­шIырэ зэфэхьысыжьхэм афэгъэ­хьыгъэ зэдэгущыIэгъур зэлъа­шIэрэ актрисэм дэзышIыгъэр журналистэу ХьакIэмыз Сусан.

— Мэлайчэт, къэбгъэшIа­гъэм творчествэм ухэтэу улэ­жьагъ, гъэхъагъэхэри пшIы­гъэх. О уие шъыпкъэу плъы­тэрэ лъэныкъор сыд фэда?

— УпчIэ псынкIэп къысэптыгъэр. Сыдэущтэу ахэр згощынха? ЫкIи сыартист, ыкIи унагъо, сабыйхэр, ахэм къакIэхъухьа­жьыгъэ пхъорэлъф-къорэлъфхэри сиIэх, ахэм ащыщхэм лъфыгъэхэр къапыфагъэх. Сыдэущтэу ахэр згощынхэ слъэкIын? Анахь сызищыкIэгъэ лъэныкъом мафэ къэс зыфэсэгъазэ. Непэ спектаклэ сиI, сценэм сыкъытехьащтмэ зэкIэри IусэгъэкIотышъ, ащ зыфэсэгъэхьазыры. ЕтIанэ сабыйхэм сырящыкIагъэмэ Iоф­шIэныр IусэгъэкIотышъ, сабый­хэм зафэсэгъазэ.

— Непэрэ уахътэм бгъэца­кIэрэр кIэлэегъэджэ IофшIэныр ары. Сценическэ къэIуа­кIэмкIэ кIэлэеджакIохэр огъа­сэх. Станицэу Тульскэм укIозэ Iоф адэошIэ. Сыд фэда непэ уздэлэжьэрэ сабыйхэр?

— Ахэр гъэшIэгъон дэдэх. Илъэсиим щыублагъэу 18-м нэс аныбжь. Сценэм сэ къыщысымышIыгъэр, къэсымыгъэлъэгъогъэ рольхэр а сабыйхэм адэсэшIы. Тэ гъашIэм тызэрэхаплъэрэм фэдэп ахэм яеплъыкIэхэр. Зы уахътэ горэм «Дом 2» зыфиIорэ телевизионнэ проектым сеплъы­нэу хъугъэ. УпчIэхэр сшъхьэ къитэджагъэх: «Мы ныбжьыкIэхэм сыд ашъхьэ илъыр? Сыд зыгъэгумэкIыхэрэр? Сыдэущтэу мыщ нэсыгъэх?» Сыгу агъэкIодыгъагъ. «Зыгорэ зэзгъэшIэн, сэнэхьат зэзгъэгъотын, Iоф сшIэн» зыфэпIощт гупшысэхэр ахэм ашъхьэ илъыгъэп. «Сыдэущтэу шъхьэгъусэ бай зэзгъэ­гъотына? Сыдэущтэу зызгъэшIожьына?» зыфэпIощт упчIэхэр къаIэтыщтыгъэх. Сыгу агъэкIоди ащ нахьыбэрэ сяплъыжьыгъэп. Сэ сызэрагъэсагъэр нэмыкI: уеджэн, сэнэхьат зэбгъэгъотын, Iоф пшIэн, цIыфыгъэ зепхьан фае. Ахэр зэхэугъоягъэу ахэс­лъ­хьаным сыпылъ езгъаджэрэмэ. Тхылъхэм зэряджэнхэ фаер ясэIо. Мары непэ адыгэ литературэм итхакIохэм — КIэрэщэ Тембот, МэщбэшIэ Исхьакъ, Къуекъо Налбый атхыгъэхэм урыс кIэлэцIыкIухэр нэIуасэ афэсшIыгъэх.

— КъыодэIуха, агъэцакIа зыфапIорэр? Ори ахэм уахэт хъумэ нахь ныбжьыкIэ уадэ­хъуа? Сыд зэхапшIэрэр?

— Мары «Ромео и Джуль­ета» зыфиIорэм къесэгъаджэх. Джуль­етэ игущыIэхэм уяджэ хъумэ ори нахь ныбжьыкIэ охъу. Сагъэщхэу къыхэкIы, зэпсэлъы­хъохэу къызежьэхэкIэ. Сэри синыбжьыкIэгъур сыгу къагъэ­кIыжьы. Арышъ, уфаеми, уфэмыеми а уахътэр угу къэкIыжьы.

— Актер сэнэхьатым бэ къыбфидэрэр, узхигъаплъэ­рэр. «Ромео и Джульета» пIуагъэ, о къэпшIыгъэ рольмэ сыд нахь къыппэблагъэу ахэтыгъэр?

— КъэсшIыгъэ рольхэм зыгорэ къахэсхыни мыр нахь дэгъу сIон слъэкIыщтэп. КъэсымышIыгъэхэр нахьыб.

— Непи роль горэм укIэ­хъопса?

— Типащэ къыфэсхьыгъ а пьесэр. СыцIыкIузэ, сятэ сыригъусэу сыкъызщыхъугъэ Краснодар дэтыгъэ театрэм сыкIо­щтыгъ. «Уступи место завтрашнему дню» зы­фиIорэ спектаклэм сыщеплъыгъагъ. Ащ зыныбжь хэкIотэгъэ бзылъфыгъэмрэ хъу­лъфыгъэмрэ якъэбар къыщызэфаIотэжьы. Ащ сызеплъым сыгу ыгъэузи, актрисэ сыхъумэ а бзылъфы­гъэм ироль къэсшIынэу сыгу исыубытагъ.

— Джы а уахътэр къэсыгъ...

— Ары, пьесэр къэзгъоти, ари псынкIагъэп, типащэ къы­фэс­хьыгъ. «Зауррэ сэррэ къэтэгъэшI мы пьесэр», — есIуагъ. СшIэрэп унашъоу ышIыщтыр. Уахътэ сиI джыри а ролыр къэс­шIынэу. ЕгъашIэм сыфэягъэп Дездемонэ къэсшIынэу — сиобразэп ыкIи къыспэблагъэп, гущыIэм хэтэу къэсэIо нахь. Ау зигугъу къэсшIыгъэр сыфай къэсшIынэу. Тхьэм еIу.

— Тыкъежэн, тэри тшIогъэ­шIэгъон пшIыгъэ.

— Ар къэбгъэлъэгъонкIэ къин. Нахьыжъхэм агу хэтэгъэ­кIы. Уасэ афэтшIыжьырэп, зэ­кIэхэри арэп, ау къытхэкIы ащ фэдэхэри. СикIалэ режиссер, ащ есIуагъ: «КъэтэгъэшI мы пьесэр». «Сыфаеп, — ыIуагъ. — Тыдэ къипхыгъа мыр, сыдэущтэу къыхэпхыгъа мыщ фэдэ тхьамыкIэгъошхо зыкIоцIылъ пьесэр?» КъызгурыIуагъ —янэ-ятэмэ арихьылIэнэу фаеп пье­сэм къыгъэлъагъорэр.

— Ащ фэдэ спектаклэ узеплъыкIэ, гупшысэ куу хэлъэу бэ узэригъэгупшысэрэр. Уишъ­хьэгъусэ УФ-м инароднэ артист. 2023-рэ илъэсым илъэс 50 хъурэ гъогур шъуиунагъо къызэрикIугъэр хэжъу­гъэунэфыкIыгъ. Бэ гъэшIэгъо­нэу шъузэрихьылIагъэр.

— Ары, мы илъэсым дэхабэ къыщыддэхъугъ: пхъорэлъфым пшъашъэ къыфэхъугъ, сишъхьэгъусэу Заур «УФ-м инароднэ артист» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ, илъэс 50 зэдэдгъэшIагъ. Мары сэри юбилей сиI. Ау, дунаим хэхъухьэрэм узыхаплъэкIэ, «Тхьэм зыпари къытерэнэмыгъэс, илъэсыр рэ­хьатэу регъэкI» уегъаIо. Мы­хъун зыми къехъулIэнэу сыфаеп. Зэ­пэуцужьыхэр аухынышъ, цIыф­хэри рэхьатыжьынхэу сэлъаIо. Къэралыгъоми къин елъэгъу, ахэм такъыхэкIыжьынэу сыфай.

— Дунаир мамыр зыхъукIэ бэ пшIэшъущтыр. Лъэпкъ театрэм шъуигъашIэ щызэдэшъу­хьыгъ Зыхьэ Зауррэ Мэлайчэтрэ. Ролыбэ къызэдэшъу­шIыгъ сэмэркъэу хэлъэуи, дра­матическэхэуи. Сыда сэмэркъэу ролым шIуагъэу къытфихьырэр ыкIи  драматическэ ролым узэригъэгу­пшысэрэр?

— Артистыр сценэм къызытехьэкIэ, зэхэшIыкI иIэн фае сценэм зыфытехьагъэр. Сэ­мэркъэуми, цIыфым мыхъунэу хэлъхэр къыхэпIыикIэу къэтэгъэ­лъагъох. «Мыщ фэдэу узекIо хъущтэп» аIонэу. Трагедие, драмэ зыхъукIэ анахь мэхьанэ зиIэр шъыпкъэр къэбгъэлъэгъо­ныр ары. Сэмэркъэуми, шъыпкъэми уагъасэ. Хэт сыд ыIуагъэми, театрэр сэ сигъашI, сы­псэ хэтIагъ. Сыфай театрэр нахь аIэтынэу, ыпэкIэ лъыкIо­тэнэу, ыцIэ Iунэу, зэкIэми ашIэ­нэу. Пащэу техьэгъэ кIалэми ар къыдэхъунэу сыфай. Ежьми, сызэрэхаплъэрэмкIэ, театрэр къыIэтынэу фай.

— Лъэпкъ театрэм лъэпсэ пытэ иI. Сэгугъэ ащ къыдэ­чъынышъ чъыг бырабэ хъу­нэу. Къэгъэлъэгъон гъэшIэ­гъонхэми тахэплъэнэу тыфай.

— Умыгугъэу сыдэущтэу ущыIэщта, IофышIэ укIощтба, театрэм учIэхьащтба? Ащ фэдэ гухэлъхэр уиIэн фае.

— Театрэм урипащэуи Iоф пшIагъэ, джыри артистэу учIэт. ЩыIэныгъэм илъэоянэ­хэм цIыфыр сыдэущтэу зэра­хъокIыра, сыда нахь шъхьаIэу къэнэжьырэр?

— Дунаим утеты зыхъукIэ бэ­мэ уарехьылIэ. IэнатIэм емы­лъытыгъэу уцIыфэу укъэнэжьын фае сыдигъокIи. Сэ цIыфым удеIэн фаеу сэлъэгъумэ сишIуа­гъэ есэгъэкIы, мыхъун зышIэ­рэми зыпари есшIэшъурэп. ИщыкIагъэмэ сикъарыукIэ, сиамалкIэ садеIэ. Ощ нахьи нахь къа­рыунчъэм ублэмыкI, пIэ фэщэй. Джащ фэ­дэу сагъэсагъ сянэ-сятэмэ.

— ГъэшIэ гъогум гъэхъэ­гъабэ щыпшIышъугъ сыд фэдэ Iоф зы­фэбгъэзагъэми. Илъэсыбэрэ тызэIофшIэгъоу телерадиокомпаниеу «Адыгеим» Iоф щып­шIагъ. Художественнэ къэтынхэм яредакцие урипэщагъ, про­ект инхэр бгъэцэ­кIагъэх. Телешоу хьалэмэтэу «Адыгеим ижъуагъохэр» зыфиIорэм удэлэжьагъ. Артистхэр, орэдыIохэр хэлажьэхэу ар шоу шъыпкъэ хъущтыгъ. Ар оры апэрэу къез­гъэжьэ­гъагъэр, илъэс 30-у теле­ви­дением къыкIугъэм итамыгъэ дахэу хэтыгъ. Журналист сэ­нэхьатыри къызIэкIэбгъэ­хьагъ. Сыд оуие шъыпкъэу хъугъэр?

— Телевидениер сэ шIу зэрэс­лъэгъурэм фэдэу ежь шIу силъэгъумэ сигуапэ хъун. КIэрэщэ Аслъэнбэчрэ Хьагъур Еле­нэрэ телевидением зэхэщакIоу иIагъэх, кIэ горэм узыфежьэкIэ амалхэр къызхэогъотэжьы. Ар творчествэ ин, тыхилъасэщтыгъ. ЗэкIэри зы бын-унагъоу, тызэдеIэжьэу, шхыныр зэфэдгощэу тызэхэтыгъ. Тыгузажъоу, уахътэр тфэмыхъоу… Лъэхъэнэ дэгъугъ ыкIи дэхагъ. Непэ кIэ­лэ­еджакIохэм сахэт. СыкIэлэ­егъадж. Сяти кIэлэегъэджагъ. Сы­рыраз Iофэу сшIэрэм, сигуап. Мыхъун къыохъулIагъэми, къыуа­шIагъэми, унэгъо тэрэз, зыз­дэбгъэзэжьын уиIэмэ, зэкIэ пщэ­­Iэщт. «Тыл» аIо урысыбзэкIэ. «СызэхашIыкIына, сызэхамы­шIыкIына?» пIоу узэмыплъэкIыжь­мэ, уасэ къыпфашIына, къыпфамышIына, унагъо уиIэ хъумэ укъыхэкIыжьыщт къиным. Сэ зэрэслъытэрэмкIэ, цIыфымкIэ анахь шъхьаIэр иунагъу ары. Уян, уят, уянэжъ, уятэжъ, лъэп­къым яхъишъэ — джахэр уиIэ­хэмэ, унасыпышIу. СынасыпышIу сэ, зэкIэ сиI. ТхьэмкIэ шыкур!

— Тхьэм джащ фэдэу илъэ­сыбэ джыри къыуегъэгъашI зи­гугъу къэпшIыгъэр зэкIэ лъыб­гъэкIотэн плъэкIынэу.

— Тхьауегъэпсэу, Сусан. Тхьэм шъори ащ шъунегъэс, шъуисабыйхэм яхъяри къэшъу­лъэгъужьынэу шъуфэсэIо!

ХьакIэмыз Сусан.

Сурэтхэр: Зыхьэмэ яунэгъо хъарзынэщ. .