Адыгеим ипрофсоюзхэм я Федерацие зызэхащагъэр чъэпыогъум 22-м илъэси 100 мэхъу.

Мыр тарихъ мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIагъэу щыт. Сыда пIомэ профсоюзхэм граждан обществэм чIыпIэ гъэнэфагъэ щаубыты, цIыфхэм яшIоигъоныгъэхэр ары къаIэтыхэрэр ыкIи зыфэгумэкIыхэрэр. Илъэс зэкIэлъыкIохэм Адыгеим ипрофсоюзхэм япащэу Устэ Руслъан мэфэкIым ипэгъокIэу зыIудгъэкIагъ, илъэси 100 гъогоу къызэранэкIыгъэм къытедгъэгущыIагъ.

Тарихъ гъогур

— 1923-рэ илъэсым чъэпыогъум и 22-м Адыгэ (Черкес) автоном хэкум ипрофсоюзхэм яапэрэ зэфэс къалэу Краснодар щызэхащэгъагъ. Ащ къы­щегъэжьагъэу чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ащыIэгъэ профсоюз ячейкэхэр зэхагъэ­хьажьыхи, зыкIыныгъэ зыхэлъ, хэку зэ­хэт профсоюз агъэпсыгъ. Апэрэ зэфэ­сым хэлэжьагъэхэм ясурэт хъарзынэщым къыхэнагъ. Ахэм ащыщхэр ары хэку профсоюз организацием игъэIорышIапIэ ихэдзын орган хэхьагъэхэр. Адыгэ хэку исполкомым ыцIэкIэ Хьахъурэтэ Шы­хьанчэрые хэлэжьагъ, хэкум иэкономикэ изытет фэгъэхьыгъэу къыщыгущыIагъ. Профсоюзхэм яхэку организацие апэрэ тхьаматэу иIагъэр Т. Пташкиныр ары, — къыIуагъ Устэ Руслъан.

Ылъэ зэрэтеуцуагъэр

Я 20 — 30-рэ илъэсхэм профсоюзхэм заушъомбгъу, народнэ хъызмэтыр къэ­Iэтыгъэным чанэу хэлажьэх. Апэрэ сэ­нэхьат организациехэр гъэсэныгъэм, псауныгъэр къэухъумэгъэным алъэныкъокIэ къащызэIуахынхэу рагъажьэх. КIэкIэу ахэм ацIагъэхэр Рабпрос, Медикосантруд.

1924-рэ илъэсым чъэпыогъум и 1-м ехъулIэу профячейкэ 91-рэ зэхащэн алъэкIыгъ, ахэм нэбгырэ 1850-рэ ахэ­хьагъ. Илъэс зытешIэм, пчъагъэр 120-м ехъугъ ыкIи нэбгырэ 3300-м фэдиз къызэлъиубытыгъ.

Илъэсхэр лъыкIуатэхэ къэс профсоюзхэм къаIэтырэ Iофыгъохэм ыкIи унашъоу ашIыхэрэм ямэхьанэ нахь кIуачIэ яIэ мэхъу. Ащ дакIоу, щыIэныгъэм илъэныкъо пстэуми къащыуцурэ Iофыгъохэу зылъымыIэсыхэрэ щыIагъэп. 1933-рэ илъэсым къэралыгъо социальнэ страхованием иIофыгъо зехьэгъэныр профсоюзхэм апшъэ къыралъхьажьыгъ.

Я 60 — 80-рэ илъэсхэм профсоюзхэм правовой инспекциехэр яструктурэ къы­хэхьэх, IофшIэным ыкIи псэупIэм япхыгъэ хэбзэгъэуцугъэхэр зэрагъэцакIэхэрэм лъыплъэнхэу фитыныгъэ яIэ мэхъу. Ныб­жьыкIэхэм, пенсионерхэм, еджакIо­хэм, бзылъфыгъэхэм Iоф адэзышIэщт комиссиехэр зэхащэх. Социалистическэ зэнэкъокъухэм ыкIи коммунистическэ IофшIакIэм ибригадэхэм якIэщакIох.

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан ыкIи ащ ыужырэ илъэсхэм хэбзэ пшъэрылъ гъэ­нэфагъэу профсоюзхэм яIэхэр агъэцэ­кIэнхэу хъугъэп. Ау хэгъэгум IэпыIэгъу­шIоу иIагъэх, заводхэр, фабрикэхэр гъэкощыгъэнхэм хэлэжьагъэх, уIагъэхэм ыкIи зихъулъфыгъэхэр заом кIуагъэхэм яшIуагъэ арагъэкIыгъ. Чы­лэхэр, мэкъу­мэщыр къэIэтыгъэным яшъыпкъэу хэлэ­жьагъэх.

— 1958-рэ илъэсым профсоюзхэм я Адыгэ хэку Совет агъэпсыжьыгъагъ ыкIи ащ ипащэу ЛIэхъусэжъ Алый агъэнафэ, — къеIуатэ Устэ Руслъан. — Ащ ыныбжь хэкIотагъэу, Адыгеим ипрофсоюзхэр зыщыIэхэр илъэс 80 зэрэхъугъэм фэ­гъэхьыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэу редгъэ­кIокIыгъэм къедгъэблэгъэгъагъ. Ащ ыуж Адыгеим ипрофсоюзхэм пэщэныгъэ дызэрахьагъ Бислъангъур Ибрахьимэ, ПэкIэшхо Хьалимэ, Алыбэрд Рэмэзан.

Советскэ Союзыр зызэбгырэзыжьым, промышленнэ предприятиехэри мэкъу­мэщ хъызмэтри къызэтеуцуагъэх. Пенсиехэри лэжьапкIэри игъом къамытхэу рагъэжьэгъагъ. А пстэум къапкъырыкIы­хэзэ профсоюзхэм яIофшIэн зэблахъун фаеу хъугъагъэ, социальнэ Iофыгъохэр нахь пхъэшэныгъэ хэлъэу къаIэтыхэу ыкIи агъэцакIэхэу аублэ.

Я 90-рэ илъэсхэр тарихъым зэрэхэ­хьагъэхэр чIыпIэ зэфэшъхьаф пстэуми емызэгъ зэхахьэхэр бэу зэращыкIощтыгъэхэр ары. ЦIыфхэм профсоюзхэр нахь пытэу агоуцуагъэх. Профсоюзхэм зы­къызэрагъэлъагъорэм ыкIи социальнэ-­экономическэ лъэныкъохэмкIэ еплъыкIэ-екIолIакIэу къыхахыхэрэм ялъытыгъэу хабзэмрэ цIыфхэм IофшIапIэ язы­гъэгъотыхэрэмрэ нахь закъыфагъэзагъ, зэгурыIуагъэх, яшIуагъэу къакIорэр нахьыбэ хъугъэ.

ЛъэхъаныкIэм зэрэхэхьагъэхэр

Зэрэкъэралыгъоу, тэ тиреспубликэкIи профсоюзхэм къиныгъо пстэури зэпачын алъэкIыгъ. IофшIэкIэ амалыкIэхэр къыз­IэкIагъэхьагъ, зыми фэмыдэ зэхэтыкIэу яIагъэр къызэтырагъэнэныр афызэшIокIыгъ. Ащ фэдэ зэхэтыкIэ къэралыгъом щызэхэщэгъэ зы общественнэ организации, зы политическэ партии иIэп.

— ЛъэхъаныкIэм диштэу социальнэ зэдэлэжьэныгъэр стратегическэ лъэныкъоу тиIофшIэн къыхэхьагъ. Хэбзэ къулыкъушIэхэм, профсоюзхэм ыкIи IофшIэн языгъэгъотыхэрэм зэдэгущыIэгъу агъэпсынымкIэ УФ-м и Президент къы­хихыгъэ лъэныкъом амал къаритыгъ. IофшIэн языгъэгъотыхэрэмрэ IофышIэ­хэмрэ яшIоигъоныгъэхэр зэдаштэнхэмкIэ социальнэ зэдэлэжьэныгъэр мэхьанэ зиIэ площадкэ афэхъугъ. А лъэныкъор тиреспублики дэгъоу щыпхыращыным Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ынаIэ тет. Профсоюзхэм я Федерацие джырэ лъэхъаным гъэсэныгъэм, псауны­гъэр къэухъумэгъэным, мэкъумэщ хъыз­мэтым, къэралыгъо учреждениехэм, куль­турэм ыкIи фэIо-фашIэхэр зыгъэца­кIэхэрэм япрофсоюз организациехэр хэхьэх. Непэрэ мафэм ехъулIэу ащ ублэ­пIэ организацие 500-м ехъу къыхеубытэ, ахэм нэбгырэ мин 30-м ехъу ахэт, — хигъэунэфыкIыгъ Устэ Руслъан.

IофшIэнэу агъэцакIэрэр

Илъэс къэс, гурытымкIэ, юридическэ, социальнэ-IофшIэн зэфыщытыкIэхэм ыкIи ясэнэхьат епхыгъэ Iофыгъо­хэмкIэ нэ­бгырэ мин 1,5-мэ проф­союзхэм закъыфагъазэ. Отраслэ зэ­фэшъхьафхэм япроф­союзхэм ахэтхэм материальнэ IэпыIэгъу гъэнэфагъэхэр арагъэгъоты. IэзэпIэ-зыгъэпсэфыпIэхэм агъакIохэрэм ащ тефэрэм ипроцент 20 фэгъэкIотэнэу афашIы, гъогупкIэу чIыпIэм зэрэнэсыщтхэм, Iэзэн Iофтхьа­бзэхэм ауасэ изы Iахь къафызэкIагъэ­кIожьы.

Профсоюзым хэтхэу уз хьылъэ къызыфыкъокIыхэрэм ыкIи бэрэ сыма­джэхэрэм зэтыгъо ахъщэ IэпыIэгъоу сомэ мин 30 — 50 араты.

ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ тидзэкIолIхэри профсоюзхэм ащыгъупшэхэрэп. Республикэ, район ыкIи ублэпIэ организациехэм акIуачIэкIэ аугъоигъэ ахъщэ ыкIи шIушIэ IэпыIэгъур ахэм афатIупщы.

МэфэкIым епхыгъэ Iофтхьабзэхэр

— Адыгеим ипрофсоюз движение лIэшIэгъу мэфэкIыр хегъэунэфыкIы, — еIо Устэ Руслъан. — Профсоюзхэм ятарихъкIэ мыщ мэхьанэу иIэр къыдэт­лъытэзэ, тызхэт илъэсыр гъэшIэгъонэу итщынэу итхъухьагъ. Ащ къыдыхэлъытагъэу, псауныгъэр къэухъумэгъэным, спортым япхыгъэ ыкIи просветительскэ нэшанэ зиIэ Iофтхьабзэхэр редгъэкIо­кIыгъэх. ТигущыIэгъу къызэрэтфиIотагъэмкIэ, патриотическэ орэдым иреспубликэ Фестивалэу «Родина — моя Россия» зыфиIорэр мы илъэсым игъэтхапэ зэха­щагъ. Ащ куп 50-м ехъу хэлэжьагъ. Те­кIоныгъэ къыдэзыхыгъэхэм жъоныгъуа­кIэм и 1-м мэфэкI Iофтхьабзэу къэлэ паркым щыкIуагъэм концерт къыщатыгъ.

Джащ фэдэу, жъоныгъокIэ мэфэкIхэм япэгъокIэу район гупчэхэм ыкIи къалэу Мыекъуапэ физкультурнэ Iофтхьабзэу «Профсоюзными маршрутами к долголетию» зыфиIорэр ащыкIуагъ. ПэшIорыгъэшъэу агъэнэфэгъэ чIыпIэхэм якIуа­лIэхэзэ, километритIу хъурэ гъогууанэр къакIугъ. ПстэумкIи нэбгырэ 1000-м ехъу ащ хэлэжьагъ. Урысыем и Мафэ ехъулIэу республикэ зекIо слетэу Мыекъопэ районым щызэхащагъэм нэбгыри 150-м ехъу къекIолIагъ.

Чъэпыогъу мазэм профсоюз спартакиадэ ыкIи сурэттехыгъэхэм язэнэкъо­къоу «Профессия в лицах» зыфиIорэр щыIагъэх. Ахэм профсоюзхэм ахэт нэ­бгы­рэ мини 2-м ехъу зэращэлIэн алъэкIыгъ.

— Профсоюзым хэтхэм зэкIэми тырэгушхо ыкIи насыпыгъэкIэ тэлъытэ мыщ фэдэ илъэси 100 юбилеим тыкъынэсынэу зэрэхъугъэм. Общественнэ лъыплъэнымкIэ, цIыфхэм яшIоигъоныгъэхэр къиIотыкIыгъэнхэмкIэ, зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъу занкIэхэр адэшIыгъэнхэмкIэ къэралыгъо хабзэм тырищыкIагъэу зэрэщытыр илъэс пчъагъэхэм къакIоцI профсоюзхэм къагъэшъыпкъэжьын алъэкIыгъ. Джыри тапэкIэ джа зэдэлэжьэныгъэр зэрэлъыд­гъэкIотэщтым, зэрэдгъэпытэщтым тапы­лъыщт. Iофыгъоу тиIэхэм язэшIохынкIэ IэпыIэгъу къытфэхъухэрэ АР-м и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурат, Къэралыгъо Советым — Хасэм и Тхьаматэу

Владимир Нарожнэм, федеральнэ профсоз штаб шъхьаIэм ипащэу Михаил Шма­ковым тафэраз, — хигъэунэфыкIыгъ Адыгеим ипрфсоюзхэм я Федерацие ипащэу Устэ Руслъан.

Iэшъынэ Сусан.