АР-м и Лъэпкъ театрэ бэмышIэу къышIыгъэ къэгъэлъэгъоныкIэу «Пачъыхьэу Эдип» зыфиIорэм роль шъхьаIэр къыщызышIыгъэр актерэу УдыкIэко Ислъам «Адыгэ макъэм» къедгъэблэгъагъ ыкIи ащ зэрэдэлэжьагъэм фэгъэхьыгъэ упчIэхэр фэдгъэзагъэх. Бэрэ зэжагъэхэ ыкIи пстэуми ашIогъэшIэгъоныгъэ къэгъэлъэгъоным кIуачIэу халъхьагъэм зыкъыгъэшъыпкъэжьыгъ — еплъыгъэхэм ащымыгъупшэжьэу джыри игугъу ашIы.

УдыкIэко Ислъам АР-м и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм иактер, илъэс 32-рэ ыныбжь, Теуцожь районым ит къуаджэу Нэшъукъуае къы­щыхъугъ. Колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэр къыухыгъ. 2011 — 2020-рэ илъэсхэм Урыс къэралыгъо драматическэ театрэу А. Пушкиным ыцIэ зыхьырэм Iоф щишIагъ. Къэгъэлъэгъон 20 фэдизмэ рольхэр къащишIыгъ. Дзэм къулыкъу щихьыгъ. 2020-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъое районым щызэхащэгъэ ныбжьыкIэ драматическэ театрэу Ахэ­джэго Мэджыдэ ыцIэ зыхьырэм Iухьэгъагъ. А илъэс дэдэм АР-м и Лъэпкъ театрэ актерэу аштэ. «Тыкъэм иты­гъужъ», «IэнатIэм игъэрхэр», «Шыу маф» зыфиIорэ къэгъэлъэгъонхэм роль зэфэшъхьафхэр къащишIыгъэх. Апэрэ роль шъхьаIэр спектаклэу «Пачъыхьэу Эдип» къыщишIыгъ.

— Актерыр сценэм тетэу плъэ­гъунымрэ щыIэныгъэм ущыIукIэнымрэ зэфэшъхьафы. Апэрэ роль шъхьаIэу къэпшIыгъэр – Пачъыхьэу Эдип, трагическэ герой. Ар къызэрэпфагъэшъуашэрэр къызыуаIом сыда узэгупшысагъэр?

— Апэ сыгушIуагъ, ащ лъыпытэу сигъэщынагъ. Ежь режиссерым къызэриIуагъэм фэдэу, роль цIыкIоу щытэп. Мыр зэрэдунаеу зэлъашIэрэ герой, ублэу хъущтэп. Узэрагъэпшэщтыр хъои — дунэе хъытыум зыхахьэхэкIэ еплъынхэ алъэ­кIыщт актер зэфэшъхьафыбэм а ролыр къызэрашIыгъэм. Сэ зыми сеп­лъыгъэп.

— УигъэохъункIэ ущынагъа?

— Сэ сыфэягъэп. НэмыкI актерым ролыр къызэришIыгъэр пшъхьэ къинэн ылъэкIыщт, ишIыкIэ е изекIуакIэ горэ. Сэ джащ фэдэу сыщыт. Джар къысшIу­хэмыфэным пае зыми сеплъыгъэп. Театральнэ колледжым сызычIахьэм тызэджэн фэе литературэу къытатыгъэм апэу итыгъэр Софокл. Арышъ седжа­гъэу, тхыгъэр синэIуасэу щытыгъ.

— Ар дэдэр къемыхъулIэщтми, актерым трагическэ героир къы­гъэлъэгъоным пае ежьи ищыIэныгъэкIэ къиныр зылIэужыгъор ыушэтыгъэу, ышIэу щытын фай зыIохэрэм адеогъашта?

— Шъыпкъэ горэ хэлъ ащ. Илъэс 32-рэ сыныбжьэу а ролыр къызэрэстефагъэр дэгъу. Узэтеуцогъэ цIыф. Зыгорэ плъэгъугъэ, зыгорэмэ уащыгъуаз, уапхырыкIыгъ. Алахьым тыщеухъум ащ итым фэдэ дэдэ, ау режиссерым къызэриIоу ар – поэзия. Сыдэу щытми, угу къэогъэкIыжьы ппэкIэкIыгъэр. Гум удэIэбэжьышъун фай. «Эмоциональный мешок» уиIэн, джар бгъэфедэ­шъун, бгъэджэгушъун фай. Мы ролымкIэ сыкIэлэ цIынэу зылъытагъэхэри къахэкIыгъэх. Шъыпкъэр пIощтмэ, тIэкIу тешIэмэ зыгорэ хэзгъэхъонкIи хъущт Эдип къызэрэстырэм, ау джыдэдэм джащ фэдэу сыкъекIолIагъ, джащ тетэу сэлъэгъу сироль. ПцIы уусы хъущтэп, зыкъэошIы къодыекIи хъурэп, зыгорэ пкIоцIылъын, пкIоцIытын фае. Зи пшIомыгъэшIэгъонэу, зи умыгъэшIагъоу ори уашIогъэшIэгъоныщтэп. Шъыпкъэ хэлъын фае къэбгъэ­лъагъорэм.

— Уишъыпкъэ зэрепхьылIэрэм сицыхьэ телъ. Премьерэм щыIэгъэ хьакIэхэм ащыщэу Темыр Осетием и Къэралыгъо академическэ театрэу В.Тха­псаевым ыцIэ зыхьырэм ихудожественнэ пащэу Гиви Валиевым спектаклэм ыуж гущыIэгъу сыфэхъугъ, о Пачъы­хьэу Эдип ироль къызэрэпшIыгъэм фэгъэхьыгъэу сызеупчIым «джыри етIэн фай» иджэуапыгъ. О сыдэущтэу уфыщыт Эдип, угу фэгъуа, уипыя, зэхэ­ошIыкIа изекIуакIэ?

— Апэдэдэ сызеджэм «дэгъоу къехъу­лIагъ» сIощтыгъ. Уахътэ тешIагъ. Джы угу егъунэу щыт сшIошIы, пэгэныгъи къыхафэ, лъэшэу зыщидзыягъ къыраIуа­гъэм. Сыд фэдизэу зыпшIыгъэми къы­охъулIэщтыр унэтIэгу итхагъ адыгэмэ аIо. Пачъыхьэу Эдип къырыкIуагъэм уегъэтхытхы ухэтми. Ролым укъымытIупщыным ищынагъо щыIэу мэхъу, сэ зыкъе­сэгъэтIупщы ащ лъыпытэу амалэу иIэмкIэ, ау ар узыфэсакъын фэе чIыпIэу щыт. Сыдэущтэу ролыр къэсэшIыми сценэм тетыр Ислъам. ПцIы сымыусэу, сызэрэхаплъэу, ежь режиссерэу Константин Мишиным зэриIоу дгъэпсыгъэ. Джыри хэдгъэхъощт, а зы дэдэм уезэщын плъэкIыщт, арышъ, ебгъэхъун фай. Кином пчъагъэрэ уеплъыжьы зыхъукIэ «мыщ апэ гу лъыстэгъагъэп» оIожьы, зыгорэхэр къыхэогъэщыжьых. Мазэрэ мэфипшIырэ спектаклэр зэрэдгъэуцугъэр. Арышъ, тэри къэдгъэлъагъо къэс нахь дэгъу хъун фае. Гиви зыфиIуагъэр тэрэз. Зымафэ къысэупчIыгъэх: «Премьерэм ыуж гъогум урагъакIуа?» СырагъакIо ыкIи сырэкIо, — Ислъам мэщхы.

— НэтIэгум итхагъэр къы­охъулIэщтмэ сыда щыIэныгъэм мэхьанэу иIэр?

— Уигугъу дахэкIэ ягъэшI, сыд унэтIэгу итхагъэми, пфэмыщэчыни Тхьэм къыптырилъхьэрэп. Хэти ыгу хэмыгъэкI, уиIахьыл, уиблэгъэ закъохэр арэп дэгъоу узфыщытын фаер, адыгагъэ зыхэгъэлъ, зыфэсакъыжь, адеI цIыфмэ. Унагъо пшIэщт, лIакъор лъыбгъэкIотэщт — ары цIыфым ипшъэрылъ шъхьаIэр. Ау Тхьэм унэтIэгу къыритхагъэр пхьы­шъун фае пшъхьэ Iэтыгъэу. Эдип ышIагъэм лIыгъэшхо ищыкIагъ. КъырыкIощтым икIэухэу ынэхэр зэрэрикIыжьыщтхэри Тиресий къыриIогъагъ. Ау ащ изакъоп ар зыфишIагъэр. Ятэу ымышIахэу ыIэшъхьитIукIэ ыукIыгъэм, янэ къырыкIуагъэм апкъ къикIыкIэ зызыукIыжьыгъэм Ахърэт дунаим зифэжькIэ сыдэущтэу анэ кIэплъэщт? Ары нэшъу зызкIи­шIыжьыгъэр.

— Лъэпкъ театрэм ащ фэдэ къэгъэлъэгъон къышIыным сыд о мэхьанэу ептырэр?

— Зэрэдунаеу зэлъашIэрэ трагедиеу щыт Софокл ытхыгъэр, театрэ цIэрыIохэм агъэуцугъ, арышъ, тэркIэ ар ушэтыпI. Театрэ уиIэмэ, мыщ фэдэ спектаклэхэр уиIэнхэ фае. КIуачIэу ахэлъымкIэ, къэб­гъэлъэгъон плъэкIыщтымкIэ, актерхэм ахэлъ сэнаущыгъэм, афэлъэкIыщтым, афэукIочIыщтым икъыхэгъэщынкIэ мыщ фэдэ спектаклэхэр къэгъэлъэгъопIэ шъыпкъэ мэхъух.

— Трагедиер къызытегущыIэрэм имызакъоу, актерхэм ащыгъ шъуашэхэм, сценэм тет декорациехэм, остыгъэр зэра­гъэфедэрэм, дэпкъхэм ныбжьыкъоу къатыридзэрэм нэсыжьэу зэкIэмэ мэхьанэ яIэу, еплъырэм изэхашIэ къагъэбырсыры. А зэпстэур «Пачъыхьэу Эдип» хэтлъэгъуагъ.

— Ролым сыхэхьагъэу къэсшIы зэ­хъум сценэр зэрэчэрэгъущтыгъэри зэхэсшIагъэп. Сценографием, шъуашэхэм лъэшэу Iоф адишIагъ Анна Федоровам. ЗэкIэ зэхахьи спектаклэм кIочIэ ин къыпкъырыкIэу, къэдгъэлъагъорэм шъып­къагъэ хэлъэу, къеплъыхэрэм ашIошъ дгъэхъоу хъугъэ.

— Щэч хэмылъэу IофшIэгъэ ин.

— Тиамал къыхьыщтыр тшIэрэп. Хэбгъахъозэ улъыкIотэн фае. ЗэкIэ пшIэу укъызщыхъужьы зыхъукIэ, уIукIыжьмэ нахь тэрэз, — сэмэркъэу хэмылъэу къызэриIорэр Ислъам къыхэщыгъ. — СымышIэрэр нахьыб, артистым лъэшэу Iоф зыдишIэжьын фае мафэ къэс.

— КъэпIуагъэм сыригъэгупшысагъ: Эдип къыпфрикъугъа, хьаумэ о уфрикъугъа?

Ислъам зыпари къымыIоу тIэкIурэ щысыгъ. Нэужым иджэуап къыкIэлъыкIуагъ:

— Непэрэ мафэм амалэу щыIэмкIэ тызэфрикъугъэу сыхаплъэ.

— Залым къыппэблэгъэ уиIа­хьыл горэхэр чIэсыгъэха премьерэр кIо зэхъум?

— Сянэрэ сятэшрэ щыIагъэх.

— Сыд къыуаIуагъэр?

— Сяни сяти кIэлэегъаджэх, сятэ Iоф ышIэжьырэп, пенсионер. Сянэ ублэпIэ классхэм щарегъаджэ. Ары театрэм сыхэзыщагъэр пIоми хъущт. КВН-хэм, къэгъэлъэгъонхэм сахэлажьэщтыгъ, запэсшIыжьыныр сикIасэщтыгъ. А пстэури я 4-рэ классым къыщежьагъ. «Ис­лъам непэ хэтыщт», — аIоти тихьэблэ ныохэр еджэпIэ къэгъэлъэгъоным къакIощты­гъэх. Арышъ, сянэ актер гъогур сфыхихыгъ. Спектаклэм зеплъым бэрэ къысщытхъу­гъэп. «Сыгу рихьыгъ, сикIал. Дэгъоу къэпшIыгъ, сыпфэукIытэрэп. Сыбрэ­гушхо», — джары ныIэп къысиIуагъэр. Ау сэркIэ ащ мэхьанэшхо иI.

УдыкIэко Ислъам исэнэхьаткIэ хэхъо­ныгъэхэр ышIы шIоигъу, ащ пае къи­хьащт 2024-рэ илъэсым Москва еджакIо кIонэу ыгу хэлъ. И Лъэпкъ театрэ фэ­шъып­къэу къызэригъэзэжьыщтми тицыхьэ телъ.

Театрэр шIу зылъэгъухэрэр щытэгъэ­гъуазэх «Пачъыхьэу Эдип» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоныр шэкIогъум и 1-м пчы­хьэм сыхьатыр блым АР-м и Лъэпкъ театрэ къыщагъэлъэгъощт.

Тэу Замир.