Ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэм кIуачIэ иIэ зыхъугъэ 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Адыгеим щыпсэурэ унэгъо мин 43,6-мэ сертификатыр къаратыгъ.

АхъщэкIэ къэплъытэмэ, ар сомэ миллиард 16-рэ миллион 797,2-рэ мэхъу. 2023-рэ илъэсым пыкIыгъэ уахътэр пштэмэ, УФ-м и Социальнэ фонд АР-мкIэ и Къутамэ сертификат 2019-рэ ыгъэпсыгъ.

УФ-м IофшIэнымкIэ ыкIи цIыфхэр социальнэу къэухъу­мэгъэнхэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, къэкIорэ 2024-рэ илъэсым апэрэ сабыим пае ахъщэу программэм къыщыдэлъытагъэр сомэ мин 631-м нэсыщт (непэ сомэ мин 586,9-рэ мэхъу), ятIонэрэм пае къатырэр сомэ мин 834-рэ хъущт (непэ сомэ мин 775,6-рэ). ПэшIорыгъэшъэу зэрагъэунэ­фыгъэмкIэ, къихьащт илъэсым унэгъо миллионым ехъумэ сертификатыр аратыщт.

Шъугу къэдгъэкIыжьын, ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэр демографием ылъэныкъокIэ Iофхэр нахьышIу шIыгъэнхэм фытегъэпсыхьагъэу УФ-м и Пре­зидентэу Владимир Путиныр кIэщакIо зыфэхъугъэхэм ащыщ. 2007-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу ар къэралыгъом щыпхыращы. Унагъом ятIонэрэ ыкIи ащ къыкIэлъыкIорэ сабый къихъухьагъэмэ къыратынэу ары программэм къызэрэщиIощтыгъэр, зыпэIуигъэхьан фаери гъэнэфагъэу къыщыдэлъытэгъагъ.

Нэужым ащ зытIо-зыщэ гъэтэрэзыжьынхэр фашIыгъэх. Ахэми къэралыгъом ипащэ кIэщакIо афэхъугъ. Аужырэхэр унагъом ахъщэ IэпыIэгъоу къэралыгъом къыритырэр нахьыбэ шIыгъэным, ны мылъкур зыпэ­Iуагъэхьан алъэкIыщтми ахэгъэ­хъогъэным, ахэм ягъэпсын нахь къызэрыкIоу шIыгъэным, программэм ипIалъэ лъыгъэкIотэгъэным афэгъэхьыгъэх. 2020-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу апэрэ сабыир къызэрыхъухьагъэм е ыпIунэу зыштагъэм ны мылъкум исертификат къыраты хъугъэ. КъыкIэлъыкIогъэ 2021-м ащ игъэпсыни, игъэфедэни нахь IэшIэх къэралыгъом къышIыгъэх. УФ-м и Социальнэ фонд (ащыгъум ПенсиехэмкIэ фондыгъ) сертификатым игъэпсын IофшIэгъу мэфитф, ар зыпэIуигъэхьащтым фэгъэхьыгъэ лъэIу тхы­лъым зэрэхэплъэщтхэм мэфипшI нахьыбэ тыримыгъэкIодэнэу шэпхъакIэхэм къащыдэлъытагъ. ЗыгорэкIэ нэмыкI къулыкъу го­рэм зыфагъэзэн фаеу хъугъэми, мэфэ 15 — 20 ныIэп зэрэпылъынхэ фаер.

Джащ фэдэу унагъом сабый къихъухьагъэмэ, ны мылъкум исертификат пае ныр е тыр Пен­сиехэмкIэ фондым (джы Социальнэ фонд) екIолIэн ищыкIэгъэжьэп. ЗАГС-м сабыир къы­зэрэхъугъэмкIэ фондым ма­къэ регъэIушъ, ащ иIофы­шIэхэм тхылъхэр агъэпсых. Ащ лъыпытэуи ахъщэм игъэфедэн унагъор ыуж ихьан ылъэкIыщт. Сертификатыр гъэпсыгъэ зэ­рэхъугъэр фондым икъэбар­лъыгъэIэс системэ рагъахьэ, интернет нэкIубгъом ным «иунэе кабинети» агъэхьы.

КIэлэцIыкIур ыпIунэу къаIызы­хыгъэ унагъохэм мы шапхъэр анэсырэп, ахэм сертификатыр агъэпсыным пае, нахьыпэрэм фэдэу, ежьхэм ашъхьэкIэ екIо­лIэнхэшъ, лъэIу тхылъ атын фае. Сыда пIомэ сабыир зэрашта­гъэмкIэ макъэ зыгъэIун зылъэ­кIыщтыр ны-тыхэр ары ныIэп.

Ны мылъкум къыщыдэлъытэгъэ ахъщэр нахьыбэхэм псэукIэ амалхэр нахьышIу шIыгъэнхэр ары зыпэIуагъахьэрэр. Банкым чIыфэ къыIахи псэупIэ ащэфыгъэмэ, ащ фагъэкIожьы е ипотекэр агъэпсынэу ыуж ихьагъэ­хэмэ, ежьхэм яIахьэу а ахъщэр халъхьэ. Джы ащ игъэпсыни нахь IэшIэх хъугъэ.

НахьыпэкIэ ны мылъкум къы­щыдэлъытэгъэ ахъщэр ипотекэм пэIубгъэхьажьынэу уфаемэ е о уиIахьэу (первоначальный взнос) хаплъхьэ пшIоигъомэ, ащ пае лъэIу тхылъыр фондым имы­закъоу, банкыми ептын фаеу щытыгъ. Джы унагъор банкым екIуалIэмэ зэкIэри фагъэпсыщт.

КIэлэцIыкIоу ны мылъкур къызфатыгъэм ыныбжь илъэсищ зыхъукIэ, унагъом нэмыкI сабыеу исхэм ащыщ иеджэн ар пэIуигъэхьан фит. Ау мыщ еджа­пIэм чIэхьаным ыпэкIэ пэублэ гъэсэныгъэ зэрэрагъэгъотырэр (дошкольное образование) хахьэрэп. Ны мылъкур ащ пэ­Iуигъахьэ зышIоигъохэм кIэлэцIыкIур къызэрэхъугъэм лъыпы­тэу агъэфедэнэу агъэпсын фитых.

Дачэм унэ щишIы зышIо­игъохэм ны мылъкур агъэфедэн алъэкIынэуи къэралыгъом къы­шIыгъ. ЧIыгур унагъом зэриунаер ыкIи псэолъэшIын Iоф­шIэнхэр щызэшIуихынхэу фи­­тыныгъэ зэриIэр къэзыушыхьатырэ тхылъхэр ары къыгъэлъэгъонхэу ищыкIагъэхэр.

2018-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу ны мылъкур зиIэм игъот ма­кIэмэ, ащ къыхахызэ ахъщэ тын мазэ къэс къафэкIонэу ыгъэ­псын ылъэкIыщт. Ар къытефэмэ зэригъэшIэным пае аужырэ мэзэ 12-м гъотэу яIагъэр нэбгырэ пчъагъэу исым тырагощэн фае. Зы нэбгырэм те­фэрэр цIыфыр зэрыпсэун ылъэ­кIыщт ахъщэ анахь макIэу субъ­ектым щагъэнэфагъэм фэдитIум нэ­мысырэмэ, лъэIу тхылъыр ытын фит.

УФ-м и Президент иуна­шъокIэ ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэм ипIалъэ лъагъэкIотагъ. 2026-рэ илъэсым итыгъэгъазэ и 31-м нэс ащ кIуачIэ иIэщт.

Мы къэралыгъо IэпыIэгъум лъэшэу ишIуагъэ къызэрэкIорэр, унэгъо ныбжьыкIэхэм къы­зэрашъхьапэрэр уахътэм къыгъэлъэгъуагъ. Урысыер зэрэ­псаоу пштэмэ, ны мылъкум ишIуагъэкIэ унэгъо мин 470-рэ фэдизмэ псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу ашIыгъ. Джащ фэдэу мазэ къэс ащ къыхэхыгъэу ахъщэ тын къыфэкIонэу унэгъо мин 318-м ехъумэ агъэпсыгъ, унэгъо мин 205-мэ кIэлэцIыкIум иеджэн ар пэIуагъэхьагъ.

Зыгъэхьазырыгъэр ХЪУТ Нэфсэт.