Илъэс пчъагъэрэ щытхъу хэлъэу Iоф зэришIагъэм фэшI УФ-м и Президент и Щытхъу тхылъ къыфагъэшъошагъ Красногвардейскэ дэт гурыт еджапIэу N 11-м урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Хьаджым Натусе.

Натусе ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу кIэлэегъэджэ сэнэхьатым ыгукIэ фэщагъэу щытыгъ. Гурыт еджапIэм ия 8-рэ класс къызеухым Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэ кIэлэегъэджэ училищым чIэхьагъ, ащ илъэсиплIэ щеджагъэу Адыгэ кIэлэегъэджэ институтыр заочнэу къыухыжьыгъ. 1974-рэ илъэсым Красногвардейскэ районым ит псэупIэу Преображенскэм дэт гурыт еджапIэм пэублэ классхэмкIэ кIэлэегъаджэу Iу­хьагъ, илъэсрэ Iоф щишIагъэу гурыт еджапIэу N 11-м къэкIожьыгъ. Илъэс 50 шIэхэу хъущт мы сэнэхьатым ищыIэныгъэ гъогу зырипхыгъэр.

— Апэрэ илъэсипшIым пэублэ классхэмкIэ кIэлэегъаджэу Iоф сшIагъэ, нэужым урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ езгъэджэнхэу сыублагъ, — къытфеIуатэ Натусе. — Илъэс 15-м ехъурэ пIуныгъэ IофхэмкIэ пащэм сыригодзагъ. УкIэлэегъэджэныр IэшIэхэп, сабыим шIэныгъэ ебгъэгъотын закъор арэп, щыIэныгъэ гъогу занкIэ техьанхэм пае IофшIэнышхо тэгъэцакIэ. Илъэс 50-м гъэсэныгъэм исистемэ зэхъокIыныгъэшхохэр фэхъугъэх, джы аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ технологиехэр тэгъэфедэх.

Интерактивнэ доскам шIуагъэу пы­лъым шъхьафэу Натусе къытегущыIагъ. ЫпэкIэ плакатхэр урокым щагъэфедэщтыгъэх, ау ахэм уатетхэн плъэкIыщтыгъэп, джы зэрэфаеу доскар агъэфедэ, кIэлэеджакIохэм зырызэу акIэрымыхьэу, нэрылъэгъу IэпыIэгъухэмкIэ темэр агурегъаIо.

— ЗыкI къэралыгъо ушэтынхэм кIэлэеджакIохэр афэбгъэхьазырынхэр пшъэрылъ ин. Я 11-рэ классым ащ игъэкIотыгъэу ыуж техьэ, ащкIэ компьютерхэр тиIэпыIэгъух. Илъэс зэкIэлъыкIохэм езгъэджэгъэ кIэлэеджакIохэм балл дэгъухэр къырахы, ащ сегъэгушхо, сиIофшIэн зэфэхьысыжь дэгъу фэхъугъэу сэлъытэ, — еIо Натусе. Непэрэ мафэм гурыт еджапIэм Iоф щызышIэхэрэм кIэлэегъэджэ пэрытым щысэ тырахы, упчIэжьэгъу ашIы. Натусе ригъэджэгъэ кIэлэцIыкIухэм ягъэхъа­гъэхэр къыIуатэ зыхъукIэ, зэрарыгушхо­рэр къыхэщы, ахэр гъогу тэрэз зэрэтехьагъэхэр зилъэгъукIэ, ипшъэрылъ зэригъэцэкIагъэм рыраз.

Натусе иIофшIэн шIу елъэгъу, зыщищыкIагъэм пхъэшэн елъэкIы, сэмэркъэу дахи адешIы. ШIэныгъэ дэгъу аритынымкIэ екIолIэкIэ шъхьафхэр къегъотых. Нэбгырэ пэпчъ ишIэныгъэ, ыныбжь елъытыгъэу екIолIакIэхэр къыфегъоты. Егъэджэн сыхьатхэм анэмыкIэу урысыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ элективнэ курсхэр, кружокхэр зэхищэхэзэ кIэлэ­еджа­кIохэм Iоф адешIэ. Кiэлэегъэджэ IэпэIасэм икIэлэеджакIохэр сыдигъокIи къахэщых, муниципальнэ, республикэ ыкIи урысые олимпиадэхэм текIоныгъэ е хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр пчъагъэрэ къащадахыгъ. ГущыIэм пае, Екатерина Зайцевар Урысые телевизионнэ олимпиадэу «Умницы и умники» зыфиIорэм хэлэжьагъ, МГИМО-м журналистикэмкIэ ифакультет чIэхьагъ. Никита Глухонемых мы олимпиадэ дэдэм ишъолъыр уцугъо хэлэжьагъ, Анна Мороз сочинение тхынымкIэ Урысые зэнэкъокъум имуниципальнэ уцугъо ипризер хъугъэ, Наталья Дудкинам «Мой Есенин» зыфиIорэ Урысые зэнэкъокъум апэрэ чIыпIэр къыщыдихыгъ, мыхэм анэмыкIыбэми ацIэ къепIон плъэкIыщт.

УрысыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ район методическэ объединением ипащэу илъэс зэкIэлъыкIохэм тигущыIэгъу Iоф ышIагъ. ИIэпэIэсэныгъэкIэ нэмыкI кIэлэ­егъаджэхэм адэгуащэзэ, мастер-классхэр, зэIухыгъэ урокхэр бэу зэхищагъэх, семи­нархэм, шIэныгъэ-практическэ кон­ферен­циехэм ахэлэжьагъ. ИIофшIэн зэрифэшъуашэу зэрэзэхищэрэм пае щытхъу тхылъ пчъагъэ къыфагъэшъошагъ.

ЕджапIэм чIэсхэм янахьыбэр урысых е нэмыкI лъэпкъхэм къахэкIыгъэх, ахэм урысыбзэр, адыгэ нэбгыри 5-у ахэтым, программэм елъытыгъэу, адыгабзэр арегъашIэ. Мы бзылъфыгъэр ящысэтехыпIэу бэмэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр зэрагъэгъо­тыгъ, ышыпхъуи ежь игъогу рыкIуагъ, ыш тарихъымкIэ кIэлэегъаджэу илъэс пчъа­гъэ хъугъэу Iоф ешIэ. Ригъэджэгъэ нэбгырэ пчъагъэми а сэнэхьатыр къыхахыгъэу ацIэ къыриIуагъ. Ахэм ащыщ­хэм мы гурыт еджапIэм къагъэзэжьыгъэу, джы зэгъусэхэу кIэлэеджакIохэм шIэныгъэхэр арагъэгъоты.

Хьаджым Натусе сыд фэдэ къиныгъо ыпэ къикIыгъэми, зыкъитыгъэп, зэрифэшъуашэу иIофшIэн ыгъэцэкIагъ. Ар къе­ушыхьаты щытхъуцIэу къыфагъэшъошагъэхэм. Ар просвещением и Отличник, 2019-рэ илъэсым «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэ медалыр къыратыгъ, Адыгеир илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэ­хьыгъэ медаль иI. БэмышIэу УФ-м и Президент и Щытхъу тхылъ ахэм къа­хэхъуагъ.

ШэкIогъум и 16-м Хьаджым Натусе ыныбжь илъэс 70-рэ хъущт. Ар пенсием кIонэу, илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, ыуж ихьэгъагъ, ау еджапIэм ипащи, кIэлэеджакIохэри, ны-тыхэри къелъэIу­хэзэ къыIуагъэнэжьыгъ. Урысыбзэмрэ литературэмрэ зыщаригъэшIэрэ классхэр зычIэкIыхэкIэ, тIысыжьынэу зегъэхьазыры. Iоф ымышIэжьыми, илъэс пчъагъэм зыщылэжьэгъэ еджапIэр, коллективыр, ригъэджагъэхэр ащ зэрэщымыгъупшэщтхэр къытиIуагъ.

Хьаджым Натусе фэгъэхьыгъэ гущыIэ фабэхэр къытаIуагъэх. Гурыт еджапIэм ипащэу Людмила Бакановам осэ ин зэрэфашIырэр къыхигъэщыгъ.

— ТищысэтехыпI, тиупчIэжьэгъу, сыд фэдэрэ лъэныкъуи хэшIыкI фыриI, пшъэрылъэу фэбгъэуцурэр зэрифэшъуашэу егъэцакIэ. Джыри илъэсыбэрэ Iоф къыддишIэнэу тыфай. Къыфагъэшъошэгъэ тын лъапIэр къылэжьыгъ. ЫгукIи ыпсэкIи исэнэхьат фэщагъэу илъэс 50 фэдизрэ Iоф ышIагъ. КIэлэеджакIохэр зэригъэдэIунхэ, шIэныгъэ аригъэ­гъотын елъэкIы, шъхьэкIафэ фа­шIы. Ригъэджагъэхэм къэралыгъо ушэтынхэр дэгъоу аты. ГъэрекIо урысыбзэмкIэ анахь къэгъэлъэгъон дэгъухэр зиIэхэмкIэ ящэнэрэ чIыпIэр тIыгъыгъ. Ар Натусе ихьатыр, — къыIуагъ еджапIэм ипащэ.

Красногвардейскэ район администрацием ипащэ иIэпыIэгъоу Екатерина Дидимовам илъэс 12-кIэ узэкIэIэбэжьмэ еджапIэр къыухыгъ, ау шIу ылъэгъурэ кIэлэегъаджэр щыгъупшагъэп. Класснэ пащэу, ятIонэрэ ным фэдэу зэряIагъэр къытиIуагъ.

— Олимпиадэхэм сыдигъокIи тахигъэлажьэщтыгъ, егъэджэным имызакъоу, тикласс исхэр зэрэзэрипхыщтхэр, шIу тызэрэзэригъэ­лъэгъущтым пылъыгъ, зы унагъом фэдэу тызэхэтыгъ, тикласс сыдигъокIи къахэщыщтыгъ. СиIофшIэн елъытыгъэу еджапIэм сэкIо ыкIи ыпэрапшIэу сикIэлэегъаджэ дэжь сыIохьэ, IаплI есэщэкIы, — къы­Iуагъ ащ.

ДЕЛЭКЪО Анет. Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.