СыдигъокIи фэдэу социальнэ Iофхэр анахьыбэу анаIэ зытырагъэтыгъэхэм ащыщ. ИкIыгъэ илъэсым социальнэ лъэны­къом сомэ миллиарди 5,5-м ехъу пэIуагъэхьагъ. Ар уна­гъоу сабыйхэр зэрысхэм, зигъот макIэхэм, нэжъ-Iужъхэм, нэ­мыкIэу щыIэныгъэм чIыпIэ къин ригъэуцуагъэхэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным, кIэлэцIыкIу­хэм языгъэпсэфыгъо уахътэ зэрагъэкIощтым изэхэщэн атырагъэкIодагъ.

УФ-м и Президент Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэхьыгъэ Джэ­псалъэм хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием къулыкъу щызы­хьы­хэрэм, иветеранхэм ыкIи хэкIодагъэхэм яунагъохэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр шъолъырхэм япшъэрылъ шъхьаIэхэм зэращыщым къыщыкIигъэтхъыгъагъ. Ар хэзыгъэ имыIэу зыгъэцэкIэрэ субъектхэм Адыгеир ащыщ. БлэкIыгъэ илъэсым къыщыублагъэу республикэ бюджетым къыхэхыгъэу ащ сомэ миллион 352-рэ пэIуагъэхьагъ.

Джащ фэдэу псауныгъэм икъэухъумэн илъэсым къыкIоцI сомэ миллиарди 8,5-м ехъу къыфыхагъэкIыгъ. Республикэм имедицинэ учреждениехэр зэтырагъэпсыхьагъэх, инфраструктурэр нахьышIу ашIыгъ, цIыфхэм зэряIазэхэрэм зэхъокIыныгъэшIухэр фашIыгъэх.

ЦIыфхэр апэ зэуалIэхэрэ IэзапIэхэр зэтегъэпсыхьэгъэнхэм къыдыхэлъытагъэу район сымэджэщхэмрэ къэлэ IэзапIэхэмрэ апае машинэ 14, IэпыIэгъу псынкIэм пае 12 къащэфыгъ, медицинэ оборудованиеу агъэфедэрэр зэблахъугъ, фельдшер-мамыку IэзапIэхэр къоджэ псэупIэхэм ащыщхэм кIэу къадэуцуагъэх. Iэзэгъу уц­хэр ыпкIэ хэмылъэу цIыфхэм аIэкIэгъэхьэгъэным сомэ миллион 600 тырагъэкIодагъ.

Федеральнэ IэпыIэгъум ишIуа­гъэкIэ гъэсэныгъэм ылъэныкъуи зэхъокIыныгъэшIухэр фэ­хъугъэх. ИкIыгъэ илъэсым мыщ пэIуа­гъэхьагъэр сомэ миллиарди 7-м ехъу. КIэлэцIыкIу IыгъыпIищ икIыгъэ илъэсым ашIыгъ, мы илъэсым ыкIэм нэс джыри 3 ашIыщт. Ащ ишIуагъэкIэ республикэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу ищыкIагъэр ригъэкъугъ.

Джащ фэдэу Тэхъутэмыкъое районым еджэпIищ щашIы. Къуа­джэу АдыгеякIэмрэ поселкэу Яблоновскэмрэ ащагъэуцухэрэр нэбгырэ 1100-м, Бжыхьэ­къоежъым щашIырэр 250-м ателъытагъэх.

ЕджапIэу республикэм итхэм ащыщыбэр агъэцэкIэжьыгъ, лъэхъаным диштэу ашIыжьы­гъэх. Илъэситфым телъытэгъэ федеральнэ программэм къыдыхэлъытагъэу икIыгъэ илъэсым еджэпIи 9, мыгъэ 7 агъэкIэ­жьыгъ. Джыри еджэпIэ 42-мэ ягъэцэкIэжьын пае тхылъхэр агъэхьазыри УФ-м просвещениемкIэ и Министерствэ фа­гъэкIуагъ.

Культурэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным икIыгъэ илъэсым сомэ миллиарди 2-м ехъу пэ­Iухьагъ. ПсэупIэ пэпчъ культурэм и Унэу дэтыр гъэкIэжьыгъэным, псэолъакIэхэр ачIэ­гъэуцогъэнхэм, цифрэ шIыкIэм тегъэхьэгъэнхэм лъэшэу рес­публикэм ипащэхэр ыуж итых. ГущыIэм пае, икIыгъэ илъэсым культурэм и УнитIу кIэу ашIыгъ, 9-мэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр арашIылIагъэх. Модельнэ тхылъеджэпIитIу ашIыгъ, культурэм и Уни 10-мэ лъэхъаным диштэрэ псэуалъэхэр ачIагъэуцуагъэх, ящыкIэгъэ оборудованиер къафащэфыгъ.

Культурэм епхыгъэ учреж­дениеу Мыекъуапэ дэтхэм ащыщхэр, къэлэ гъэпсыкIэ зиIэ поселкэшхохэу Инэмрэ Яблоновскэмрэ культурэм и Унэу Iоф ащызышIэхэрэр агъэкIэжьыхи, зэтырагъэпсыхьажьыгъэх, федеральнэ IэпыIэгъум ишIуагъэкIэ Лъэпкъ музеим зэхъокIыныгъэшхохэр фашIыгъэх.

2022-рэ илъэсым спортым хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэм пстэумкIи сомэ миллион 750-м ехъу пэIуагъэхьагъ. Физкультурэм щыпылъынхэм ыкIи псауныгъэм игъэпытэн афытегъэпсыхьэгъэ комплексыкIэхэр республикэм бэу къиуцуагъэх, джыри мыгъэ кIэу ашIыщтых. Къоджэ псэупIэхэми жъугъэу ахэр къадэуцох. Спорт псэуалъэхэмкIэ тишъолъыр зэ­рэзэтегъэпсыхьагъэм ишIуагъэ­кIэ урысые мэхьанэ зиIэ зэнэ­къокъоу щызэхащэхэрэр илъэс къэс нахьыбэ мэхъу.

Адыгеир мэкъумэщ респуб­лик. Арышъ, ащ изегъэушъомбгъун анахьыбэу анаIэ зытетхэм ащыщ. Мэкъу-мэщым щыла­жьэхэрэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным пае федеральнэ ыкIи республикэ бюджетхэм сомэ миллион 800-м ехъу къахагъэ­кIыгъ. Ар, ыпэрэ илъэсым егъэ­пшагъэмэ, фэдизырэ ныкъорэкIэ нахьыб.

ИкIыгъэ илъэсым чъыгхэтэ къэгъэкIыным хэпшIыкIэу зы­рагъэушъомбгъугъ. ЗэкIэмкIи пхъэшъхьэ-мышъхьэу, цумпэу къагъэкIи IуагъэкIыгъэр, ыпэрэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 25-кIэ нахьыб, ар тонн мин 44-рэ мэхъу. ХэтэрыкIэу, картофэу, нэшэ-хъырбыдзэу къаугъоижьыгъэр тонн мини 6-м ехъу.

Джащ фэдэу икIыгъэ илъэсым къуаем ыкIи щэм хэшIыкIыгъэ шхыныгъохэу республикэм къы­щыдагъэкIырэр процент 20-кIэ нахьыбэ хъугъэ, ар тонн мин 26-рэ. Шхыныгъохэм ыкIи шъон­хэм якъыдэгъэкIын процент 29-рэ хэхъуагъ.

2023-рэ илъэсым иапэрэ илъэсныкъо республикэм имэкъумэщ хъызмэтшIапIэхэм сомэ миллиарди 6,2-рэ зыосэ продукцие къахьыжьыгъ, производствэм ииндекс проценти 105,9-рэ хъугъэ. Бэдзэогъу мазэм нэс пштэмэ, былымы­шъхьэ пчъагъэу республикэм щаIыгъым проценти 3,4-рэ хэ­хъуагъ, къохэм япчъагъэ проценти 8,9-кIэ нахьыбэ хъугъэ, мэлэу, пчэнэу аIыгъым про­центи 8,1-рэ, щагубзыухэм про­центи 5,6-рэ ахэхъуагъ. Джащ фэдэу былымхъуным исыд фэдэрэ лъэныкъуи продукцие лъэпкъэу къыщахьыжьырэри нахьыбэ хъугъэ.

ПсэолъэшIыным ылъэныкъо­кIэ икIыгъэ илъэсым сомэ мил­лиард 35,3-рэ зыосэ Iоф­шIэнхэр зэшIуахыгъэх.

Унэхэм яшIынкIэ къэгъэлъэгъонхэм ахэхъуагъ. ПстэумкIи квадратнэ метрэ мин 470-рэ атыгъ, ащ ыпэрэ илъэсым егъэ­пшагъэмэ, пчъагъэр фэдизырэ ныкъорэкIэ нахьыб. Жъы хъугъэу, зэхэоным нэсыгъэ унэхэм цIыфхэр къачIэщыжьыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ программэр республикэм ыгъэцэкIэгъ. Фэтэрыбэу зэхэт унэхэм ягъэкIэжьынкIи апэрэхэм ащыщ. ИкIыгъэ илъэсым уни 178-рэ агъэцэкIэжьыгъ.

2023-рэ илъэсым иапэрэ мэзих пштэмэ, сомэ миллиард 11,9-рэ зытефэгъэ псэолъэшIын IофшIэнхэр республикэм щагъэцэкIагъэх. 2022-рэ илъэ­сым ащ фэдэ иуахътэ егъэпшагъэмэ, процент 22,8-кIэ ар нахьыб.

Республикэ пащэхэр псэупIэ­хэм язэтегъэпсыхьани лъэшэу ыуж итых. ГущыIэм пае, гъэре­кIо фэтэрыбэу зэхэт унэхэм ящагу 32-рэ ыкIи общественнэ чIыпIэ 22-рэ зэтырагъэпсы­хьажьыгъ. Федеральнэ IэпыIэгъум ащкIэ лъэшэу ишIуагъэ къэкIуагъ. Адыгеим икъэлэ шъхьаIэ ипарк итеплъэ нахь дахэ хъунымкIи федеральнэ ахъщэу къатIупщыгъэр IэпыIэгъушхо хъугъэ. АщкIэ Шъхьэ­гуащэ инэпкъэу паркым хэхьэрэ километри 2,5-р агъэпытагъ, гъэпскIыпIэхэр агъэпсых, цIыф­хэм къызщакIухьащтыр, джэгупIэхэр зэтырагъэпсыхьагъэх.

Гъогухэм яшIын икIыгъэ илъэ­сым сомэ миллиарди 8,2-рэ республикэм щыпэIуагъэхьагъ. ГущыIэм пае, шъолъыр ыкIи чIыпIэ мэхьанэ зиIэ гъогу кило­метрэ 95-рэ шапхъэхэм адиштэу гъэрекIо ашIыжьыгъ, пIалъэхэм апэ итхэу, мы илъэсымкIэ агъэ­нэфэгъагъэу объект 69-рэ агъэ­цэкIэжьыгъ. Гъогухэр щынэ­гъончъэнхэм пае видеокамери 132-рэ атырагъэуцуагъ, мыгъэ джыри 18 ахагъэхъуагъ.

Аужырэ илъэсищым Адыгеим къихьэрэ зекIохэм япчъагъэ миллионныкъом нахь макIэп. Ахэр зэрэщыIэхэрэм ибагъи, къыздикIыхэрэ чIыпIэхэми ахэ­хъо. ТичIыопс икъэбзагъэ, идэхагъэ, тилъэпкъ мэфэкIхэм, тишэн-хабзэхэм зекIохэр къыращалIэх.

Тишъолъыр зекIоу къихьэрэм етIани къыгъэзэжьыным пае гъэпсэфыпIэхэр нахь зэтырагъэпсыхьанхэм ыуж итых.

Ащ пае федеральнэ IэпыIэгъу пстэури агъэфедэ. ГущыIэм пае, зекIоным изегъэушъомбгъун фытегъэпсыхьэгъэ лъэпкъ проектым къыдыхэлъытагъэу экокурортэу «Лэгъонакъэм» иинфраструктурэ агъэпсыхьэ. ЗыгъэпсэфыпIэм ишIын инвестициеу сомэ миллиард 60-м ехъу пэIухьащт.

Мы проектым къыхиубытэу икIыгъэ илъэсым гъогухэр, электричествэм, гъэстыныпхъэ шхъуантIэм, псым якIуапIэхэр ашIых. Ахэм сомэ миллион 206-рэ федеральнэ мылъкоу апэ­Iухьагъ, мыгъи ащ сомэ мил­лиарди 3,8-рэ хагъэхъуагъ.

2023-рэ илъэсым иапэрэ мэзих Адыгеим зекIоу къихьагъэр проценти 2,4-кIэ нахьыбэу ары ащ фэгъэзэгъэ къулыкъум къызэрилъытагъэр. Илъэсым ыкIэм нэс хьакIэщхэм чIыпIэ мини 5-м ехъу яIэ хъущт. 2022-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, проценти 8,1-кIэ ар нахьыбэщт.

Промышленнэ паркэу Тэхъу­тэмыкъое районым щырагъэ­жьагъэмрэ гъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэмрэ» зашIыхэкIэ, зе­кIоным ылъэныкъокIэ пчъэгъэ пстэуми хэпшIыкIэу зыкъаIэ­тыщт, республикэм иэкономикэ хэхъоныгъэ инхэр ышIыщтых.

Зыгъэхьазырыгъэр ХЪУТ Нэфсэт. Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ.