КIэлэегъадж. Мы гущыIэр бэрэ къэтэIо, ау а сэнэхьатым тищыIэ­ныгъэ мэхьанэу щыриIэм тызэрегупшысэрэр макIэ. ЦIыфыр нахьыбэу зыгъэпсырэр еджапIэр, пстэумэ апэу езыгъаджэхэрэр ары. А пшъэрылъ къиныр зыгъэцакIэхэрэм неущ ямэфэкI.

Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу Бжыхьэкъоежъым игурыт еджапIэ ипащэ пIуныгъэ IофшIэнымкIэ игуадзэу, «ГъэсэныгъэмкIэ Урысые Федерацием иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр къызфагъэшъоша­гъэу Шъоумыз Разыет илъэс 35-рэ фэдиз мы сэнэхьатым рипхыгъ. КъыгъэшIагъэр зэкI пIоми хъу­нэу мы еджапIэм щигъэкIуагъ. Илъэсих ыныбжьэу ублэпIэ классым чIэхьагъ, ащ къыще­гъэжьагъэу зыпарэкIи къыбгынагъэп.

Ар мы къуаджэм къыщы­хъугъ, щапIугъ, Хаджиевхэм япхъу. Ежь Разыет къызэриIуа­гъэмкIэ, ар адыгэ лъэкъуацIэп, нэмыкI кавказ лъэпкъ лъапсэу иIэр. Унагъо зехьэми ичылэ дэкIыгъэп.

— Ары пакIошъ, тIо зэголъэу сигъашIэ еспхыгъ пIоми хъущт. ЕджапIэм итарихъ сызхэс унагъом ыцIэ сэ сапэкIи хэхьагъэу щыт, — щхыгъэ ар тыIукIа­гъэу, къызыхъугъэм къыщегъэжьагъ пIоми хъунэу, ащ зэрэчIэтым игугъу зытэшIым. — ЕджапIэр жъы зэрэхъугъэр шъолъэгъу, илъэсипшI пчъагъэ ыныбжь. Мыр унэ пчъагъэу зэ­хэт. Ахэм ащыщ сишъхьэгъусэ ятэжъ иунэ­щтыгъэу, ар баигъэу, джащ фэдэ псэупIэшхо иIагъэу къаIотэжьы, Совет хабзэм тетыгъор зештэм, къаритыжьи, еджапIэ ашIыжьыгъагъ.

Разыет еджапIэр къызщиухыгъэ илъэс дэдэр ары иIофшIэн зыригъэжьагъэр. Джы зэрылэ­жьэрэ сэнэхьатыр зэригъэгъоты­нэу Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет зычIахьэми заочнэ шIы­кIэр къыхихыгъагъ. Ары еджапIэм чIэмыкIыгъэу зыкIа­тIорэр. Еджэнымрэ IофшIэнымрэ зэдакIоу зэдэбгъэцэкIэшъумэ, уиIэпэIэ­сэ­ныгъэ нахь лъэгэщтэу ащ ­елъы­тэ.

Разыет пIуныгъэ IофшIэнымкIэ директорым зэригуадзэм нэмыкIэуи урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъадж, ау апэ иIофшIэн зырегъажьэм музыкэмкIэ ригъаджэщтыгъэх.

КIэлэегъэджэ сэнэхьатым Iэпэ­Iэ­сэныгъэу фыриIэм имызакъоу, искусствэм ылъэныкъокIи сэнаущыгъэ хэлъ. Институтым зэрэщеджэрэм дакIоу музыкальнэ еджапIэу Тэхъутэмыкъуае дэтым чIэсыгъ, фортепианэмкIэ классыр къыухыгъ.

— КIэлэегъэджэ пстэури творческэ цIыфэу щыт, сэ сизакъоп, — еIо ащ.

Институтыр къызеухым, урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ урокхэр ыштагъэх, предмети­тIури илъэсыбэрэ зэдихьыгъ, мыгъ ныIэп музыкэ урокхэр специалист ныбжьыкIэхэм заритыжьыгъэр.

— КIэлэегъэджэ сэнэхьатыр къыхэсхынымкIэ щысэтехыпIэ сфэхъугъэхэр урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ тезыгъаджэщтыгъэ КIэрмыт Къэлэхъанрэ сянэшыпхъоу зищыIэныгъэ мы Iофым езыпхыгъэмрэ, — къы­Iуагъ Разыет.

Еджэным лъэшэу фэщэгъэ пшъэшъэжъыеу ипредмет дэгъу дэдэу къызIэкIэхьагъэм кIэлэ­егъэджэ дэгъу хъунымкIэ сэнаущыгъи зэрэхэлъыр опытышхо зиIэ Къэлэхъан къылъэгъугъагъ.

— Сэ сачIыпIэ уихьажьыщт, — къыриIощтыгъ ащ.

ИкIэлэегъаджэ къызэрэщыгугъыгъэр Разыет къыгъэшъып­къэжьыгъ. Зисэнэхьат хэшIыкIышхо фызиIэу, кIэлэеджакIо­хэм шIу алъэгъурэ егъэджакIо ар хъугъэ. Езыгъэджэгъэ кIэлэегъаджэу илъэс пчъагъэрэ Iоф зыдишIэжьыгъэхэм яшIушIэгъэшхо ащ хэлъэу ежь еIо. КIэрмыт Къэлэхъан еджапIэм IотыфэкIэ къызэрэдеIэщтыгъэр, упчIэжьэгъоу зэриIагъэр шIукIэ ыгу къинэжьыгъ.

— Къэлэхъан Тагировнам имызакъоу, IэпэIэсэныгъэшхо зиIэ кIэлэегъэджэ дэгъухэр тиныбжьыкIэгъум къыдготыгъэх, — ыIуагъ ащ. — Ахэр кIэгъэ­къонышхоу тиIагъэх, сыд хъугъэми тыгу мыкIодынэу, хэкIыпIэ къэдгъотынэу тагъэсагъ.

Разыет иIофшIэн зыригъэжьагъэр илъэс заулэ нахь хъугъагъэп къэралыгъом зэхъокIыныгъэу къыщыхъугъэхэм къины­гъоу къыздахьыгъэхэм гъэсэныгъэм исистемэ зызэщагъакъом. Лъэныкъо пстэумкIи, зэрэрагъэ­джэщтхэ тхылъхэм, пособиехэм къащегъэжьагъэу ялэжьапкIэ нэ­сыжьэу, кIэлэегъаджэхэм яIоф къызэрыкIуагъэп. Джа­щыгъум кIэ­лэегъэджэ ныб­жьыкIэхэм агу мыкIодыным-кIэ, яIоф­шIэн къычIамыдзыжьынымкIэ къадеIа­гъэ­хэр ашъхьагъ итыгъэ на­хьыжъ­хэр ары.

— Сыд фэдэ чIыпIэ къин сифагъэми, сэнэхьатэу къы­хэсхыгъэм сырыкIэгъожьэу, нэмыкI лъэныкъо зызгъэзэнэу зыпарэкIи сыгу къихьагъэп, — ыIуагъ Разыет.

Ежь гукIодыпхэу зэрэщымытым, сыдигъокIи щыIэныгъэм шIоу хэлъыр пстэумэ ашъхьагъ къышIын шэн зэриIэми ишIуагъэ къэкIуагъ.

Илъэс 15 фэдиз хъугъэ еджа­пIэм ипащэ игодзэ IэнатIэри зыдихьырэр. Ащ пшъэдэкIыжьэу иIэм лъэшэу къыхигъэхъуагъ. Пчэдыжьым сыхьатыр 8-м иIоф­шIэн ригъэжьэн фаемэ, сыхьатныкъо джыри иIэу ежь еджапIэм чIэт. Пчыхьэм сыхьатыр 8-м чIэкIыжьэуи бэрэ къыхэкIы. КIэ­лэеджакIохэри непэ нэмыкIых. Арэу щытми, иIофшIэн къинэу ылъытэрэп.

— КIэлэцIыкIур сыдигъуи кIэлэцIыкIоу къэнэжьы, — ­ыIуагъ ащ. — Ахэр анэгукIэ зэрэзэфэмыдэхэм фэдэу яшэни зэфэшъхьаф. Арышъ, нэбгырэ пэпчъ екIолIэкIэ гъэнэфагъэ къыфэбгъотын фае. Джащыгъум кIэлэ анахь къин зыфапIорэри бгъэдэIошъущт. Сэнаущыгъэ горэ зыхэмылъ ахэтэп ахэм. Шъхьадж хэлъым елъытыгъэу, иуахътэ, ыкIуачIэ зыпэIуигъэ­хьащтыр, зыIэпызыщэ­щтыр къы­дыхэпхышъумэ, уиIоф­шIэн хьау­лыеу бгъэцакIэрэп.

Ахэр ары пIоми хэукъоныгъэ хъущтэп пIуныгъэ IофымкIэ еджа­пIэм ипащэ игуадзэ зыфэгъэзагъэр. Ар зэхэщакIу, стратег, психолог… Сабыир еджапIэм чIэсыфэкIэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм пае еджэным нэ­мыкIэу зыпылъын фаехэм ар язэхэщакIу. Разыет шIэныгъэу иIэри, творческэ сэнаущыгъэу хэлъыри, кIэлэцIыкIухэм шIу­лъэгъоу афыриIэри, ахэм екIо­лIакIэу къафигъотышъурэри а IофшIэным дэгъу дэдэу къекIух.

Ежь еджапIэм зыщычIэсыгъэ лъэхъаным, иIофшIэн зыщыригъэжьэгъагъэм кIэлэегъаджэм зекIокIэ шапхъэу хэлъыгъэхэм ар атекIырэп, ныбжьыкIэу иIоф­шIэгъухэм къахэхьагъэхэми ахэр аритыжьынхэм пылъ, ау ащ пае къэмынэу непэрэ лъэхъаным кIэу къыздихьыгъэхэм адыре­гъэштэшъу.

— КIэлэцIыкIоу сызхэтхэм кIуачIэ къысаты, — ыIуагъ Разыет. — Зыгъэпсэфыгъо лъэ­хъаныр зедгъажьэкIэ, ахэм лъэ­шэу сащэкIэ, рэхьатныгъэм сесэн слъэкIырэп. КIэлэегъаджэм иIофшIэн на­хьыбэу къэзыгъэлъагъорэр икIэ­лэеджакIохэм ягъэхъагъэхэр ары. Ащ фэдэу зэрыгушхонэу Разыет къыIон ылъэкIыщтыр макIэп. Ащ ригъэджагъэу е непэ ригъаджэу республикэм, районым ащызэхащэрэ олимпиа­дэхэм, зэнэкъокъу зэфэшъхьаф­хэм апэрэ чIыпIэхэр къащызыхьыгъэр бэ. Ежьыми пшъэ­рылъыбэу иIэхэм адакIоу кIэлэегъаджэхэм язэнэкъокъухэм ахэлэжьэнэу уахъти, амали къегъоты.

— Ащ фэдиз кIуачIи, уахъти уиIофшIэн ептымэ, унагъом сыда къыфэнэжьырэр? — теупчIыгъ ащ.

— ЗэкIэ щыкIэгъэнчъэу зэдэбгъэцэкIэшъущтэп, ар шъып­къэ. СигъашIэ инахьыбэр зэстыгъэ сиеджапIэу къысщыгу­гъырэми сиунагъуи къащысымыгъэкIэным сыдигъокIи сыпылъыгъ, ау унагъор, тIэкIу нэ­мыIэми, ыуж къинагъ, — ­ыIуагъ Разыет. — Синасып къыхьыгъэр сигупсэхэм сызэ­рэзэхашIыкIырэр ары.

КIэлэегъаджэмкIэ шIэныгъэ куу зиIэу, сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэеджакIохэр ытIупщынхэм имызакъоу, шъхьэкIэфэныгъэ къыфашIыным, ригъэджагъэхэм шIукIэ агу къинэжьыным мэхьанэшхо иI. Ари Шъоумыз Разыет къыдэхъугъ. Илъэс 35-у Iоф зишIэрэм кIэлэцIыкIухэм шIулъэгъоу аритыгъэр зэращымыгъупшэрэр еджапIэр къэзыухыгъэхэм мызэу, мытIоу къаушыхьатыжьыгъ.

Ащ тетэу шIу ылъэгъурэ иIоф­шIэн джыри илъэсыбэрэ ры­лэжьэнэу тэри тыфэлъаIо, исэ­нэхьат епхыгъэ мэфэкIымкIэ тыгу къыддеIэу тыфэгушIо!

ХЪУТ Нэфсэт.