Мы мафэхэм Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Улапэ дэт культурэм и Унэ фестивалэу «ДжэгуакIо» зыфиIорэр щыкIуагъ. Ащ кIэщакIо фэхъугъэх АР-м культурэмкIэ и Министерствэрэ Лъэпкъ культурэм и Гупчэрэ.

СыдигъокIи адыгэхэм джэгуакIом уасэ фашIыщтыгъ. Джэгур ащ зэрищэ зы­хъукIэ гъэшIо гущыIэхэмкIэ хьакIэр ыIэтын, е гущыIэ щэрыохэмкIэ шъхьакIо ригъэшIын ылъэкIыщтыгъ, игущыIэ уасэ иIагъ. ГухэкI нахь мышIэми, непэ тызыхэт дунаим елъытыгъэу тIэкIу-тIэкIузэ джэгуакIом имэхьанэ тIэкIэзы. Ар къа­IэкIэгъэхьэжьыгъэныр, адыгэ шэн-хабзэхэм атетэу джэгухэр зэрашIыщтыгъэ­хэр агу къагъэкIыжьыныр ары пшъэрылъ шъхьаIэу зэхэщакIохэм зыфагъэуцужьыгъэр.

Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ Красногвардейскэ районым иадминистрацие ипащэу Гъубжьэкъо Темур.

Республикэм ипщынэо, джэгокIо Iазэ­хэр къэзэрэугъоигъэх, зым зыр еп­лъы­жьызэ яIэпэIэсэныгъэ хагъэхъощт. Ижъырэ адыгэ шэн-хэбзэ дахэу адыгэхэм яIагъэхэр къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм ашIэнхэмкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм мэхьанэшхо яI, — къыIуагъ ащ.

Зэхахьэр нысэщэ джэгум ишапхъэ­хэм атетэу кIуагъэ, ащ епхыгъэ фэIо-фашIэ­хэр зэкIэ республикэм ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэхэ хьатыякIохэм къагъэлъэгъуагъ.

ДжэгокIо куп­хэр пчэгум къырагъэблэгъагъэх, джэгур зэрэзе­пщэн фэе хабзэхэр къы­зэраухъу­мэхэрэр ыкIи адыгэ лъэпкъ Iэмэ-псымэхэм къы­зэрэрагъаIорэр къа­гъэлъэ­гъуагъ.

Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет иIофышIэхэу, шIэныгъэлэжьэу Унэрэкъо Раерэ доцентэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу

Цэй Заремэрэ Iофтхьабзэр зэрифэшъуашэу зэхащэнымкIэ упчIэжьэгъу афэхъугъэх.

Адыгэ джэгур зэрэзэхъокIырэр къыдалъытэзэ мы Iофтхьабзэр зэрэзэхащагъэр къыIуагъ АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадзэу Кушъу Светланэ.

— Мыщ фэдэ фестиваль щыIэнэу бэшIагъэ тызыфэягъэр, ау къыддэхъущтыгъэп. Мы аужырэ уахътэм щагухэм ащыкIорэ джэгухэр нахьыбэ зэрэхъурэм тегъэгушIо. Арэу зыхъукIэ, хьатиякIом ипшъэрылъхэр агу къэдгъэкIыжьынхэ фае. ИжъыкIэ джэгухэр зэрэзэхащэщтыгъэхэм фэдэу тшIыныр арэп типшъэ­рылъыр, сыда пIомэ лъэхъаныр нэмыкI, цIыфхэри зэхъокIыгъэх. НэмыкI цIыф лъэпкъхэм яхабзэхэр къемыбэкIэу, адыгэ шэн-хабзэхэр нахь агъэфедэнхэу ары тызыфаер. Джэгухэр концертхэм афэдэу мыкIохэу, къэзэрэугъоигъэхэм хъярыр зэдаIэтын фае. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ипшъэрылъкIэ тишъолъыр ит къоджэ псэупIэхэм адэт культурэм иунэхэм республикэ Iофтхьабзэхэр ащызэхатщэхэу тыублагъ. Улапэ апэу къыхэтхыгъ, сыда пIомэ анахь пщынэо Iазэхэр зыдэсыгъэхэр мы къуа­джэр ары, — къыIуагъ ащ.

ДжэгокIо тхьаматэу Быщтэкъо Адам нэужым Iофтхьабзэм пэублэ фишIыгъ. Шэуджэн районым илIыкIохэр нысэ орэд къаIозэ къыдэхьагъэх, нысэр къащагъ. Купым хэтхэр пчэгум къырекIокIы­гъэх, адыгэ шэн-хабзэм къызэрэдилъытэу лъэгукIэтыным нысэр тырагъэуцуагъ, лэкъумэхэр тыратэкъуагъ, шъоурэ тхъурэ IуацIэлыгъ, хъохъухэр къыфаIозэ IаплI ращэкIыгъ, унэм ращагъ. ДжэгуакIор унагъом къыфэлъэ­Iуагъ, джэгур зэрищагъ.

Улапэ анахь джэгокIо Iазэу дэсхэм ащыщэу Бгъошэ Ислъам нэужым пчэгум къихьагъ. На­хьыжъ­хэм, кIэлэ ыкIи пшъэшъэ къэшъуакIохэм ячIыпIэ агъэнэ­фагъ. Анахьыжъэу къекIолIагъэм пчэгур къызэIуихыгъ, нэужым ныбжьыкIэхэм къэшъо дахэхэр къашIыгъэх. ХьатиякIом гъэшIэгъонэу пчэгур зэрищагъ, зэфэкIо дахэкIэ якъэгъэлъэгъон аухы­жьыгъ.

ХъокIон Зураб нэужым гущыIэ ратыгъ, сэмэркъэу шIыкIэм тетэу къекIолIагъэхэр ыгъэчэфыхэзэ пчэгур зэрищагъ. ДжырэкIэ амыгъэфедэжьэу ачъэ шъуашэ щыгъэу пчэгум кIалэр къытехьагъ, къашъохэрэр ыгъэохъухэу, бзэджа­шIэу пчэгум итыгъ, дэпкIаезэ къэшъуагъ. Джащ дэжьым Зураб щысэ къыхьыгъ ащ фэдэу укъашъо зэрэмыхъущтыр, адыгэ къашъом шэпхъэ дахэхэр зэрэпылъхэр.

Тэхъутэмыкъое районым къи­кIыгъэ купым Набэкъо Артур ипащэу зыкъагъэлъэгъуагъ. Къе­кIолIагъэхэр къызэрагъэшъуагъэ­хэм имызакъоу, нысэр зэрэращыжьырэр, къызэрытэхэрэр, щыгъынхэр къызэрахьыжьхэрэр ыкIи нэмыкI шэн-хабзэхэр къагъэлъэгъуагъэх.

Адыгэ джэгур зыфэдэн фаер джащ фэдэу Кощхьэблэ районым къикIыгъэхэм къагъэлъэгъуагъ. Фестивалым хэлэжьагъэхэм зэкIэми зэрифэшъуашэу зыкъагъэлъэгъуагъ. Адыгэ джэгу шъып­къэм фэдэу къэгъэлъэгъонхэр къашIыгъэх. ГущыIэ щэрыохэр агъэфедэхэзэ хьатыякIохэм джэгур зэращагъ.

Фестивалым хэлэжьагъэхэм, къырагъэблэгъагъэхэм ащыщхэм гущыIэгъу тафэхъугъ, мы Iоф­тхьабзэм мэхьанэу ратырэр къытаIуагъ.

— ДжэгуакIом фэгъэхьыгъэ фестивалыр зэрэзэхащэщтыр зызэхэсэхым сигуапэу сыхэлэ­жьагъ, хьатыякIоу джэгухэр зесэщэх. Непэ сишIэныгъэхэм ахэзгъэхъуагъ. ДжэгуакIом цIыф­хэр зэрэзэрищэрэм мэхьанэ иI, пшъэдэкIыжь ин тиIэу сэлъытэ, джэгур зыфэдэщтыр нахьыбэмкIэ зэлъытыгъэр джэгуакIор ары, — еIо ХъокIон Зураб.

— Адыгэ джэгум сыдигъокIи лъэпкъ шэн-хабзэхэр къыщагъэ­лъагъохэу щытыгъ. Ар къызэтедгъэнэжьын, джэгуакIом мэхьанэу иIэр къэтIэтыжьын, къыткIэхъу­хьэрэ лIэужхэм ядгъэлъэгъун, ядгъэшIэн, ар агу раубытэн фае. ИлъэсипшIым ехъугъ хьатыякIоу джэгухэр къызисщыхэрэр. А уахътэм къыкIоцI зэхъокIыныгъа­бэ щыIэ хъугъэ, джы ресторанхэм джэгухэр ащашIых, нэмыкI лъэпкъ­хэм къахахыгъэ нэшанэхэр нахь агъэфедэх. Адыгэ шэн-хэбзэ дахэхэр зэрэтиIэхэр агу къэд­гъэкIыжьынэу тыфай, ахэр нахь агъэфедэнхэу тэгугъэ, — къы­Iуагъ Кощхьэблэ районым къикIыгъэ джэгокIо тхьаматэу Ордэн Адам.

Iофтхьабзэм къырагъэблэгъагъэхэм ахэтыгъ Улапэ щыщэу, пщынэо анахь Iазэхэм ясатырэ хэтэу Симболэт Валерэ. Я 7-рэ классым исыгъ апэрэ джэгур ащ зегъэджэгум. Джащ къыщегъэ­жьагъэу икъуаджэ имызакъоу республикэм ичIыпIэ зэфэшъхьаф­хэм ипщынэ мэкъамэ ащызэлъа­шIагъ.

— Непэ тиныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъонэу пщынэм къызэреохэрэр, къызэрышъохэрэр, джэгухэр зэрэзэращэхэрэр сигуапэ. Ахэм яIэпэIэсэныгъэ непэ джыри зэ тыушэтыгъ. Тиадыгэ лъэпкъ хэхъоныгъэхэр ышIынхэу, хъяр зэхахьэхэр къытэбэкIынхэу тыфай. Уасэ къытфашIи, непэ тикъуаджэ мыщ фэдэ зэхахьэ зэрэщызэхащагъэм тигъэгу­шIуагъ, — къыIуагъ ащ.

— ДжэгуакIом мэхьанэу иIэм зыкъегъэIэтыжьыгъэнымкIэ фестивалым ишIогъэшхо къэкIощт. Непэрэ Iофтхьабзэр Улапэ зэрэщызэхащэрэр тигуапэ хъугъэ. СыдигъокIи тикъуаджэ иджэкIуа­кIохэр къахэщыщтыгъэх, къуа­джэм джэгу дэты зыхъукIэ дэсыр зэкIэ кIощтыгъ, зэрэгъэчэфыщтыгъэх. ТиджэгуакIохэр зыгорэм фэбгъэсэжьынхэу щытыгъэхэп. Непэ лъэхъаныр зэхъокIыгъэми, тилъэпкъ нэшанэхэр чIэтынэхэ хъущтэп, уасэ афэтшIэу ахэр зетхьанхэ фае, — къыIуагъ къуа­джэм нахьыжъэу дэсхэм ащыщэу Пщыкъэнэ Мае.

ДЕЛЭКЪО Анет.