Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ къызэрэфишIыгъэм тетэу республикэм иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинет изэхэсыгъо зэрищагъ. Зэдиштэу къуаджэхэм хэхъоныгъэ зэрашIыщт программэр зэрагъэцакIэрэм мыщ щытегущыIагъэх.

Программэм игъэцэкIэн АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Къуанэ Анзаур зэхэсыгъом къызэрэщы­хигъэщыгъэмкIэ, мы программэм игъэ­цэкIэн республикэр зыхэлажьэрэм къыще­гъэжьагъэу псэолъи 141-рэ Адыгеим щагъэпсыгъ. 2023-рэ илъэсымкIэ къэралыгъо программэм ипхырыщын пае мылъку къэкIопIэ пстэуми къахэкIы­гъэ сомэ миллиард 1,232-мкIэ псэолъэ 28-рэ агъэпсы, агъэцэкIэжьы, нахь зэты­ра­гъэпсыхьэ. Мы илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо сомэ миллиард 0,87-р е процент 70,6-р къызфагъэфедагъ. Гъогу километри 3,98-рэ агъэкIэжьыгъ, общественнэ чIыпIи 3 зэтырагъэпсыхьагъ, къоджэдэсхэм псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу зышIыщт сертификати 2 аратыгъ. 2023-рэ илъэсыр имыкIызэ культурэм и Унэ, кIэлэцIыкIу IыгъыпIи 2, газрыкIопIэ километри 4,8-рэ, котельни 2 ашIынэу, псырыкIопIэ километрэ 22,9-рэ, гъогу километри 7,95-рэ агъэкIэжьынхэу, сквер зэтыра­гъэпсыхьанэу, мэкъу-мэщым гъомылап­хъэхэр къыщызыхьыжьхэрэм специа­листхэм яегъэджэн мылъкоу пэIуагъэхьа­гъэр афигъэкъужьыгъэнымкIэ ахъщэ IэпыIэгъу аратынэу рахъухьэ. Ащ нэмы­кIэу гурыт еджапIэмрэ спорт комплекси­тIумрэ яшIыни 2023-рэ илъэсым рагъэ­жьагъ, 2024-рэ илъэсым ахэр аухынхэу щыт. АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэ тапэкIэ программэм хэлэжьэнхэм пае муниципалитетхэм анаIэ зытырагъэтын фэе лъэныкъо заулэмэ алъыIэсыгъ. Ахэр зыфэгъэхьыгъэхэр цIыфхэм псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу шIыгъэнымкIэ лъэIу тхылъхэр нахь псынкIэу аIэкIагъэ­хьан, яшъыпкъэу документацием Iоф дашIэн, программэм хэлажьэ зышIои­гъохэм лъэIу тхылъхэр арахьылIэн зэрэ­фаер ары. АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур псэуалъэхэм яшIынкIэ графикым дэмыхынхэм пае ищыкIэгъэ амалхэр зэрахьанхэу, ипIа­лъэм къыпэу псэуалъэхэм яшIын аухы­нэу, проектыр агъэцакIэ зыхъукIэ щыкIа­гъэ­хэр щымыIэнхэм уплъэкIокIо къулы­къу­хэм анаIэ тырагъэтынэу пшъэрылъ афишIыгъ. Муниципалитетхэми къулыкъу гъэнэфагъэхэми афагъэпытагъ игъом учреждениехэр къызэIуахынхэм пае псэолъэшIын IофшIэнхэр нахь псынкIэу агъэцэкIэнхэу, ящыкIэгъэ кадрэхэр агъэхьазырынхэу. Газыр  аIэкIэгъэхьэгъэныр Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат социальнэ газификацием ипрограммэ пхырыщыгъэным ренэу ынаIэ тырегъэты. Партиеу «Единэ Россиер» кIэщакIо зыфэхъугъэ Iофтхьабзэу мэхьанэшхо зиIэм Урысыем и Президентэу Владимир Путиным къыдыригъэштэгъагъ. ПшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Газпром межрегионгаз Майкоп» зыфиIорэм игенеральнэ пащэу ЕкъутэкI Аслъан къыIо­тагъ республикэм гъэстыныпхъэ шхъуантIэр аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ Iофэу щашIэрэм фэгъэхьыгъэу. ГущыIэм пае, «Газпромым» иинвестиционнэ программэ 2023-рэ илъэсым Iофтхьэбзэ заулэмэ япхырыщын сомэ миллиардрэ миллион 670-рэ апэIуагъэхьанэу къыделъытэ. А Iофтхьабзэхэм ахэхьэх: псэупIэхэм азыфагу илъыщт газрыкIопIэ 16-у километри 124,1-рэ фэдиз зикIыхьэ­гъэщтхэр, километрэ 15 фэдиз хъурэ газрыкIопIэ 12-у псэупIэхэм ащагъэп­сыщтхэр, зэтырагъэпсыхьажьыщт газрыкIопIи 4-у планым къыдилъытэхэрэр, ащ нэмыкIэу етIани газрыкIопIи 3 зэтырагъэпсыхьажьыщт. Газыр икъоу аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ хэушъхьафыкIыгъэ пшъэрылъхэр зэшIо­хыгъэнхэ фае. Программэм игъэцэкIэн пэIухьанэу инвестициехэу сомэ миллиард 1,460-рэ агъэнэфагъ. Мы лъэхъаным псэупIи 182-мэ яхэпIэ 6935-мэ газрыкIуа­пIэр ящэлIэгъэн фае. Ащ щыщэу 2023-рэ илъэсым ыкIэм нэс зэзэгъыныгъэ 5815-рэ агъэцэкIэн фае. ХэпIэ 5429-мэ ягъунапкъэхэм анэсэу газрыкIуапIэхэр ашIыгъэх, хэпIэ 1824-мэ газыр аращэлIэ­гъах. Ащ нэмыкIэу социальнэ псэолъи 10-мэ газыр джыри аIэкIагъэхьан фае. ЕкъутэкI Аслъан къызэриIуагъэмкIэ, мы илъэсыр къызихьагъэм егъэпшагъэмэ, газыр аIэкIэгъэхьэгъэным фытегъэпсы­хьэгъэ мылъкоу къыхагъэкIыгъэр фэди­тIукIэ нахьыбэ хъугъэ. НепэкIэ къэп­лъытэн хъумэ, зы мазэм унэгъо 500 – 600-мэ газыр алъагъэIэсы, ащ амал къеты илъэсым ыкIэм ехъулIэу планыр агъэцэкIэнэу. 2023-рэ илъэсым иятIонэрэ кIэлъэ­ныкъо Iофэу агъэцэкIэщтымкIэ пшъэрылъ­хэр рахъухьагъэх, мыщ къыхеубытэх социальнэ псэуалъэхэм газыр икъоу аIэкIэгъэхьэгъэныр. IофшIэнхэмкIэ пIалъэхэр амыукъонхэу, фэгъэкIотэныгъэ зиIэ цIыф куп гъэнэфагъэхэм социальнэ IэпыIэгъу аратынэу пшъэрылъ афашIыгъ. ТхылъеджапIэхэм  язэтегъэпсыхьанрэ гъэмэфэ гъэпсэфыгъом икIэуххэмрэ Адыгеим пстэумкIи тхылъеджэпIи 144-рэ ит, ахэм ащыщэу 120-р къоджэ псэупIэхэм адэт. Адыгэ Республикэм культурэмкIэ иминистрэ игуадзэу Кушъу Светланэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, респуб­ликэм итхылъеджапIэхэм яхэхъо­ныгъэ ичэзыукIэу плъытэн плъэкIыщт лъэпкъ проектэу «Культурэм» епхыгъэ феде­ральнэ проектэу «Культурная среда» зыфиIорэм республикэр зэрэхэ­лэжьэгъагъэр. Модельнэ тхылъеджапIэхэм язэхэщэн а проектыр фэгъэхьыгъагъ. 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2023-рэ илъэсым нэс тхылъеджэпIэ 13-мэ ащ фэдэ статус яIэ хъугъэ. Ахэм ягъэкIэ­жьын сомэ миллион 94,5-рэ пэIуагъэхьагъ, сомэ миллион 75-р федеральнэ бюдже­тым къыхэкIыгъ. Модельнэ тхылъеджа­пIэхэм яфондхэр экземпляр мин 23,8-кIэ нахьыбэ ашIыгъэх, ахэм сомэ миллиони 7 атефагъ. ТхылъеджапIэхэм япхыгъэ IофшIэнымкIэ яIэпэIэсэныгъэ нахь хагъэхъоным пае республикэм итхылъе­джэпIи 130-рэ платформэу «PRO Культура. РФ» зыфиIорэм хагъэхьагъ. Непэ­кIэ муниципальнэ тхылъеджэпIэ 55-мэ амал дэгъухэр арагъэгъотыгъэх яIофшIэн тэрэзэу зэхащэнымкIэ. Культу­рэм ипсэолъи 8-мэ гъэцэкIэжьын Iоф­шIэнхэр ащэкIох. Муниципальнэ тхылъ­еджэпIэ 69-мэ джыри гъэцэкIэжьынхэр яшIылIэгъэнхэ фае. ТхылъеджапIэхэр цифрэ технологиехэмкIэ зэтегъэпсы­хьэгъэнхэм, электрон каталогым къыхиу­бытэрэр нахьыбэ шIыгъэным япхыгъэ Iофыгъохэм атегущыIагъэх. Адыгеим иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ пшъэрылъ заулэ къыгъэуцугъ республикэм итхылъеджапIэхэм яIофшIэн нахьышIоу зэхэщэгъэным ылъэныкъокIэ. Ахэм зыкIэ ащыщ учреждениехэм Iоф зыщашIэрэ уахътэр цIыф жъугъэхэу къачIа­хьэхэрэмкIэ нахь Iэрыфэгъу зэрэ­хъущтым тетэу гъэнэфэгъэныр, фэIо-фашIэхэм ягъэцэкIэн нахьышIоу зэхэщэ­гъэныр, цIыф жъугъэхэм афыте­гъэп­сы­хьэгъэ Iофтхьабзэхэр нахьы­бэныр. Зэхэсыгъом ыкIэм кIэлэцIыкIухэм языгъэпсэфыгъо уахътэ зэрэкIуагъэм икIэуххэм атегущыIагъэх. Къызэрэха­гъэщыгъэмкIэ, зэрэрахъухьагъэм тетэу гъэмэфэ гъэпсэфыгъо уахътэр кIуагъэ, гумэкIыгъо горэ къэхъугъэу агъэу­нэфыгъэп. 2023-рэ илъэсым кIэлэцIыкIу 7545-мэ загъэпсэфыгъ, ахэм ащыщэу 470-р хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм яунагъохэм къарыкIыгъэ кIэлэцIыкIух, гъот макIэ зиIэ унагъохэм ащыщэу нэбгырэ 5094-рэ, щыIэныгъэм чIыпIэ зэжъу ригъэуцогъэ унагъохэм якIэлэцIыкIу 1378-рэ, Херсон хэкум къыращыгъэ кIэлэцIыкIу 530-рэ ахэм ахэтыгъ. АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу