Мы мазэм Урысыем ижурналистхэм я Союз ШъачэкIэ ичIыпIэ организацие зызэха­ща­гъэр илъэс 65-рэ мэхъу. Ащ ипэгъокIэу ПсышIопэ районым къэбар жъугъэхэмкIэ иамалхэм ятарихъ щыщ пычыгъохэм такъытегущыIэ тшIоигъуагъ.

Тихэгъэгу ижурналистикэ охътэ къызэрыкIоп къызэпичырэр. Анахьэу къин хэтхэр мыкъэралыгъо гъэзетэу районхэм, муниципалитетхэм къащыдэкIыхэрэр ары. Тиражыр къеIыхы, къызэрэдэ­кIыхэрэм ипчъагъэ нахь макIэ мэхъу, журналистхэм янахьыбэм социальнэ хъытыум загъэзэжьы е нэмыкI IофшIэн къагъоты.

Статистикэ гъушъэм нахьэу мафэ къэс нафэ хъурэ пчъагъэхэм дэгъоу зэкIэри къегъэлъагъо. ГущыIэм пае, блэкIыгъэ лIэшIэгъум ия 90-рэ илъэсхэм якъихьагъум Шъачэ и Темыр район гъэзет пчъагъэмкIэ, электроннэ шIыкIэм тетэу къыдэкIырэ СМИ-мкIэ зыгъэпсэфыпIэм и Гупчэ район ныIэп ыпэ итыгъэр. Охътэ зэфэшъхьафхэм мыщ мыдэеу Iоф щашIагъ «Лазаревские новости», «Лазаревская неделя», «Лазаревская панорама», «Шапсугия» зыфиIо­хэрэм, эфирым къихьэщтыгъэх «Лазаревскэ телевидениер», Адыгэ Респуб­ликэм ителерадиокомпание икорреспондентхэм япунктэу «ТВ-Шапсугия» зыфиIорэр, район радиор.

2021-рэ илъэсым ПсышIуапэ унэе медиахолдингышхоу «БРИО» зыфиIорэр къыщызэIуахыгъагъ. Ащ «БРИО-ТВ», тхьамафэм зэ къыдэкIэу «Район» зыфиIорэр, ФМ-радиостанциер ыкIи интернет нэкIубгъор зэрипхыгъагъэх. Ау ащ бэрэ Iоф ышIагъэп. Ахъщэ имыкъум ыпкъ къикIыкIэ илъэситIу нахьыбэ темышIэзэ зэфашIыжьыгъагъ.

Арэу щытми, журналистхэр IофшIэн пае къанэщтыгъэхэп. Къалэм имыза­къоу, ащ пэIудзыгъэ псэупIэхэри янэплъэгъу рагъэкIыщтыгъэхэп, муниципалитетым иобщественнэ-политическэ ыкIи культурнэ щыIакIэ чанэу хэлажьэщтыгъэх, зигъо Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэу агъэ­хьазырыщтыгъэр бэ, патриотизмэм, гъэсэныгъэм, шIушIэ IэпыIэгъум япхыгъэ Iофтхьабзэхэм кIэщакIо афэхъущтыгъэх. Къалэ ыкIи район хэбзэ къулыкъухэм яIофшIэн, чIыпIэхэм хэхъоныгъэу ашIы­хэрэр, псэупIэхэм ящыIакIэ, тичIыпIэгъухэм ягъэхъагъэхэр, лъэпкъ зэфэшъхьа­фыбэу зыгъэпсэфыпIэм щыпсэухэрэм ятарихъ, япсэукIэ журналистхэм къаIуа­тэщтыгъ.

[caption id="attachment_139629" align="aligncenter" width="800"] С. Кобл[/caption]

Аужырэ илъэсипшIым ушъхьагъу зэфэшъхьафхэм, анахьэу ахъщэ щымыIэм, къахэкIыгъэу къэбарлъыгъэIэс амалхэм чIыпIэу районым щаубытырэм бэкIэ къыщыкIагъ. Непэ къэнагъэхэр шъолъыр гъэзетэу «Шапсыгъэмрэ» унэе изданиеу «Лазаревские новости» зыфиIорэмрэ. Iофыгъуабэ щыI нахь мышIэми, Урысыем ижурналистхэм я Союз ичIыпIэ къутамэ мэпсэу.

— Непэ тисатырэ хэтыр нэбгырэ 18 зэрэхъурэр, — къыIуагъ Союзым краимкIэ икъутамэ ирайон организацие ипащэу Владимир Есипенкэм. — АныбжьыкIи, Iофэу ашIэрэмкIи ахэр зэфэ­шъхьафых, ау журналистикэм, творчествэм шIулъэгъоу афыряIэм зэрепхых. ГухэкIми, тирайон и СМИ-хэм янахьыбэм Iоф ашIэжьырэп, къэнагъэхэр ерагъэу хэкIыжьых. Арэу щытми, ахэм яIофшIэн къызэтырагъэуцорэп, къэлэ ыкIи шъо­лъыр гъэзетхэм зэпхыныгъэ адыряI, тхылъхэр, брошюрэхэр къыдагъэкIых, краеведением, научнэ Iофым апылъых, ныбжьыкIэхэм япIун, патриотизмагъэм фэгъэсэгъэнхэм дэлажьэх.

— ГухэкIми, илъэс къэс Iофыр нахь дэи мэхъу, — къыIуагъ «Лазаревские новости» зыфиIорэм изэхэщакIоу ыкIи иредактор шъхьа­Iэу Роман Беляковым. — МэкъэгъэIухэм, рекламэм къыфахьырэ ахъщэр ары гъэзетыр зэрэщыIэр. Нэ­мыкI СМИ-хэм афэдэу, панде­миеу блэкIыгъэм Iофыр нахь дэ­ижь къытфишIыгъ. Аужырэ илъэсищым рекламэр хэп­шIыкIэу къеIыхыгъ. Ащ пае хахъоу тиIэм къыщыкIи, апэ тиражыр нахь макIэ тшIын фаеу хъугъэ, етIанэ гъэзетыр къызэрэдэкIырэм ипчъа­гъэ къыщыдгъэкIагъ. НахьыпэкIэ тхьамафэм зэ тыкъыдэкIыщтыгъэмэ, непэ мазэм зэ-тIо ныIэп.

Шъачэ игъэзет анахьыжъхэм ащыщэу «Шапсыгъэм» иIофхэм язытети къызэрыкIоп. Илъэс 32-рэ хъугъэу къыдэкIырэ гъэзетыр Краснодар краим игубернатор илъэс къэс къыритырэ грантыр ары щызгъа­Iэрэр.

— Шъачэ ыкIи ТIопсэ районым ащызэбгырыкIырэ «Шапсыгъэм» тэркIэ осэ ин иI, — къыIуагъ хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм я Адыгэ Хасэ ипащэу КIакIыхъу Мэджыдэ. – Тишъолъыр ыкIи адыгэхэм ядунай яобщественнэ, политическэ ыкIи культурнэ щыIакIэ ащ инэкIубгъохэм арыт, цIыф гъэшIэгъонхэм, зэлъашIэрэ ыкIи шъхьэкIэфэшхо зыфашIырэ тичIыпIэгъухэм, къуаджэхэм яIофыгъохэм, тарихъым, тилъэпкъ икультурнэ ыкIи гушъхьэ кIэн афэгъэхьыгъэу очеркхэр инэкIубгъохэм къарэхьэх. Гъогу къин къыкIугъ, ау ишъхьафит гупшысакIэкIэ адрэхэм атекIы хъугъэ. Сыд икъиными, ар мамырныгъэм ыкIи лъэпкъ зэгурыIоныгъэм ягъэпытэн фэIорышIэ. Мазэм зэ къыдэкIырэ гъэзетым «Колхозный путь» ыкIи «Шапсугский большевик» зыфиIощтыгъэхэм ащылажьэщтыгъэ журналистхэм ятарихъ, хэбзэ дахэу яIагъэхэр лъегъэкIуатэх. Уахътэр сыд фэдэу щытми, лъапсэхэм, тарихъ шIэжьым, хабзэхэм уадэмыхыным мэхьанэшхо иI.

Шъачэ ижурналистхэм я Союз июбилей ащ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм зиIахь мымакIэу хэзылъхьагъэхэм ацIэ къепIон атефэ. Апэрэ сатырэм хэтых «Шапсугскэ боль­шевикым» иIофы­шIагъэхэу, Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Феодосий Иотка, фронтовикхэу ЦунтIыжъ Хьарунэрэ ОгъулIэ Хьамедэрэ, ахэм ауж къикIыгъэхэу, непэ макIэу зыцIэ ашIэжьыхэрэр.

[caption id="attachment_139630" align="aligncenter" width="800"] А. Хъущт[/caption]

ГущыIэм пае, Шъачэ ипрессэ итарихъ мымакIэу зиIахь хэзылъхьагъэхэм ащыщ къуаджэу Хьаджыкъо къыщыхъугъэу Шъыжъ Хьаджбирам. Ащ я 20-рэ илъэс­хэм ЦIэмэз ипартийнэ еджапIэ къыу­хыгъ, икъоджэ гупсэ и Совет итхьамэтагъ. Нэужым колхозэу «Красный октябрь» зыфиIорэм, етIанэ районым заготовкэхэмкIэ иотдел япэщагъ, Шап­сыгъэ райисполкомым итхьаматэ игуа­дзэщтыгъ, ахэм ауж илъэс пчъагъэрэ «Шапсугский большевик» зыфиIорэ гъэ­зетым иредактор шъхьаIэу Iоф ышIагъ. 1936-рэ илъэсым Шъыжъ Хьаджбирам ВКП(б)-м и Шапсыгъэ район комитет иятIонэрэ, етIанэ иапэрэ секретарэу хадзыгъагъ. 1939-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ Краснодар край хьыкумым илъэс 25-рэ хьапс тырилъхьи Коми АССР-м ащэгъагъ. ПIалъэр къыухи икъуа­джэ къызегъэзэжьым, кIэлэцIыкIу IэзэпIэ-гъэпсэфыпIэу «Голубая дача» зыфиIорэм завхозэу Iутыгъ, гъэпсэфыпIэу «Аше», «Южный берег» зыфиIо­хэрэм япащэхэм ягуадзэу Iоф ышIагъ. 1967-рэ илъэсым Шъыжъ Хьаджбирам дунаим ехыжьыгъ. ЩымыIэжьэу ар аухыижьыгъагъ, изекIуакIэхэм бзэджэшIагъэ ахэмылъыгъэу хьыкумым ыгъэ­нэфыжьыгъагъ.

Хьаджыкъо щыщ Нэпсэу Рэщыди журналистикэм мымакIэу чIыпIэ щиубытыгъ. ТичIыпIэгъу журналист сэнэ­хьатэу зэригъэгъотыгъэмкIэ Адыгеим Iоф щишIагъ. Я 50-рэ илъэсхэм ар Шэуджэн район гъэзетэу «Колхозная жизнь» зыфиIорэм пшъэдэкIыжь зыхьырэ исекретарыгъ, етIанэ иредактор шъхьэIагъ, илъэсыбэрэ ипэщагъ Кощхьэблэ районым игъэзетэу «Путь Ильи­чам». Ахэм ауж илъэсипшI пчъагъэрэ гъэзетэу «Адыгейская правда» зыфиIорэм иредактор шъхьаIэу Iоф ышIагъ. 2005-рэ илъэсым дунаим ехыжьыгъ.

Кобл Салбый къуаджэу ШIоикъо къы­щыхъугъ, ау Шъоджэикъо еджапIэр къы­щиухыгъ. Дзэ къулыкъу ужым Темыр лъэныкъом Iоф щишIагъ. 1967-рэ илъэсым Адыгеим ит къуаджэу Хьакурынэхьаблэ иунагъо игъусэу кIожьыгъэ. ФилологиемкIэ апшъэрэ гъэсэныгъэ зызэрегъэгъотым журналистикэм хэхьэгъагъ. Илъэсыбэрэ ар район гъэзетым щылэ­жьагъ, отделым ипэщагъ, пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарыгъ, редактор шъхьэ­Iагъ, етIанэ республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» исобкорыгъ. Я 90-рэ илъэс­хэм Кобл Салбый ипрофессионализмагъэ къызщыхъугъэ чIыпIэми къыщишъхьэ­пэжьыгъ. Ар мэзэ заулэрэ «Шапсыгъэм» иредактор шъхьэIагъ. 1993-рэ илъэсым дунаим ехыжьыгъ.

Гъэзетым охътэ зэфэшъхьафхэм щылэ­жьэгъэ журналистхэм ащыщ Нэ­гъуцу Шыхъэрхъан. Ар ШэхэкIэй къыщыхъугъ. Шэхапэ дэт гурыт еджапIэм ыуж Ростов икъэралыгъо университет журналистикэмкIэ иотделение чIэхьэ­гъагъ. Ар къызеухым, къалэу Волгоград игъэзет, етIанэ ителевидение Iоф ащи­шIагъ, 1980 — 1987-рэ илъэсхэм Псыфабэ культурэмкIэ икъэлэ отдел ипэщагъ, шъолъыр гъэзетэу «Менеджер» зыфиIорэм иредактор шъхьэIагъ.

1991-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ Нэгъуцу Шыхъэрхъан «Шапсыгъэм» иредакторэу агъэнэфэгъагъ. Илъэсрэ а IэнатIэм Iутыгъэу Дунэе Адыгэ Хасэм ригъэблагъи, гъэзетэу «Нарт» зыфиIорэр къыдигъэкIынэу ригъэжьэгъагъ. Налщык, Мыекъуапэ ыкIи Черкесскэ Iоф ащи­шIагъ, краим ыкIи Шъачэ ягъэзетхэм итхыгъэхэр къаригъахьэщтыгъ. Илъэсэу тызхэтым ищылэ мазэ дунаим ехы­жьыгъ.

ИлъэсипшI фэдизрэ «Шапсыгъэм» иредактор шъхьэIагъэу Хъущт Аслъанбый ШэхэкIэй къыщыхъугъ. 1951-рэ илъэсым Къэбэртэе-Бэлъкъар къэралыгъо универ­ситетым тарихъымкIэ ифакультет къызеухым ыуж Адыгеим бэрэ Iоф щи­шIагъ. КIэлэегъаджэу ригъэжьэгъагъ, еджапIэм ипащэ игодзагъ, етIанэ ипэщагъ. 1962-рэ илъэсым Шъачэ къыгъэзэжьыгъагъ. Мыщ партийнэ Iофым щыпы­лъыгъ. ПсышIопэ райисполкомым иотделхэм ащыщ илъэсищырэ ипэщагъэу кIэлэегъэ­джэ IофшIэным фигъэзэжьыгъагъ. Поселкэм иеджапIэу N 75-м идиректорыгъ, ащ ыужым илъэсыбэрэ кIэлэцIыкIу гъэп­сэфыпIэ-IэзапIэу «Голубая дача» зыфиIорэм ипэщагъ. 1991-рэ илъэсым пенсием кIожьыгъагъ.

Хъущт Аслъанбый общественнэ Iофым чанэу пылъыгъ, Адыгэ Хасэм хэтыгъ, 1993 — 2002-рэ илъэсхэм гъэзетэу «Шапсыгъэм» иредактор шъхьэIагъ. Пшызэ шъолъыр изаслуженнэ журналистыгъ. 2016-рэ илъэсыр ары дунаим зехыжьыгъэр.

ЩыIэныгъэр лъэкIуатэ. СМИ-хэм япсэ­укIэ къызэрымыкIоми, Шъачэ ижурналистикэ итарихъ точкэ щыбгъэуцуныр джыри жьы. ЗэхъокIыныгъэшхохэр апэ илъхэу аIоми, зэкIэми чанэу Iоф ашIэ, заушъомбгъуным, гъэзетеджэхэр нахьыбэ хъунхэм ыуж итых. ТиIофшIэн лъытэ­гъэкIуатэ. Джыри бэ къэтIон фаеу щыIэр.

НЫБЭ Анзор.

Гъэзетэу «Шапсыгъэм» иредактор шъхьаI, Урысыем ижурналистхэм я Союз хэт. Сурэтхэр: авторым ихъарзынэщ.