ИлъэсныкъомкIэ кIэуххэр зэфахьысыжьыгъэх
АР-м иминистрэхэм я Кабинет тыгъуасэ зэхэсыгъоу иIагъэм 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэу ышIыгъэмкIэ пэшIорыгъэшъ зэфэхьысыжьхэр щашIыгъэх, джырэ илъэсым кIэухэу фэхъун ылъэкIыщтхэм щатегущыIагъэх.
[caption id="attachment_139601" align="aligncenter" width="800"] А. Гусев[/caption]
Джащ фэдэу 2024-рэ илъэсымкIэ ыкIи 2025 — 2026-рэ илъэсхэм ячэзыу пIалъэкIэ Адыгэ Республикэм хэхъоныгъэу ышIын ылъэкIыщтхэм епхыгъэ тхылъхэм ахэплъагъэх. Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ зэрэфишIыгъэм тетэу АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур зэхэсыгъор зэрищагъ.
Адыгеим экономикэ хэхъоныгъэмрэ сатыумрэкIэ иминистрэу Шэуджэн Заур зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, 2021-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, пстэумкIи продукциеу 2026-рэ илъэсым нэс республикэм къыщахьыжьыщтым процент 16-рэ хэхъощт. 2023-рэ илъэсым ВРП-р сомэ миллиард 218,9-рэ е проценти 102,5-рэ хъущт.
Зэхэсыгъом зэрэщыхагъэунэфыкIыгъэмкIэ, зэрэгугъагъэхэм нахьи нахьыбэу 2022-рэ илъэсым хэгъэгум иэкономикэ хэхъоныгъэ езыгъэшIыгъэр Урысые Федерацием и Правительствэ псынкIэу IэпыIэгъу зэраритыгъэр, бизнесым охътакIэм къыгъэуцурэ пшъэрылъхэм задыригъэштэн зэрилъэкIыгъэр ары. Республикэм щашIыгъэ гъэхъагъэхэми ар къащагъэлъагъо: промышленнэ производствэм, мэкъу-мэщым, псэолъэшIыным, товарэу зэрагъакIорэм зыкъиIэтыгъэу, инвестициехэр нахьыбэу къыхалъхьагъэу Адыгеим 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо къызэринэкIыгъ.
ГущыIэм пае, 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо IофшIэн, фэIо-фэшIэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэу республикэм ежь ыкIуачIэкIэ ыгъэцэкIагъэхэм сомэ миллиард 42,5-рэ атефэ (проценти 103,9-рэ). Илъэсым ыкIэхэм яхъулIэу сомэ миллиард 90-м нэс зытефэщт IофшIэнхэмрэ фэIо-фашIэхэмрэ агъэцэкIэнхэу рахъухьэ.
Промышленнэ производствэм ииндекс проценти 102,5-рэ хъугъэ. Ащ анахьэу зыкъезгъэIэтыгъэр къыдэгъэкIыжьыныр ары (проценти 4,3-рэ). ГъомлэпхъэшI производствэмкIэ индексыр проценти 114,7-рэ хъугъэ. 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо республикэм имэкъумэщ хъызмэтшIапIэхэм сомэ миллиарди 6,2-рэ зыосэ продукцие къахьыжьыгъ, производствэм ииндекс проценти 105,9-рэ хъугъэ. 2023-рэ илъэсым ибэдзэогъу мазэ и 1-м ехъулIэу былымпIэшъэ шъхьэ пчъагъэу республикэм щаIыгъым проценти 3,4-рэ, къохэм – проценти 8,9-рэ, мэлхэмрэ пчэнхэмрэ – проценти 8,1-рэ, щагубзыухэм – проценти 5,6-рэ къахэхъуагъ. Джащ фэдэу былымхъуным исыд фэдэрэ лъэныкъуи продукцие лъэпкъэу къыщахьыжьырэри нахьыбэ хъугъэ. Муниципальнэ районхэмрэ къэлэ койхэмрэ ермэлыкъ 540-рэ ащызэхащагъ.
2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо сомэ миллиард 11,9-рэ зытефэгъэ псэолъэшIын IофшIэнхэр агъэцэкIагъэх. 2022-рэ илъэсым джащ фэдэ илъэхъан егъэпшагъэмэ, проценти 122,8-рэ ар мэхъу. 2023-рэ илъэсым ыкIэхэм яхъулIэу сомэ миллиард 37,6-рэ зытефэщт псэолъэшIын IофшIэнхэр агъэцэкIэнхэу рахъухьэ. ГъэрекIорэм егъэпшагъэмэ, проценти 6,3-кIэ ар нахьыбэщт. 2026-рэ илъэсым ехъулIэу сомэ миллиард 47,8-рэ зыосэ псэолъэшIын IофшIэнхэр агъэцэкIэнэу къырадзэ. ПсэупIэхэр зэратIупщыхэрэмкIэ Адыгеир Къыблэ федеральнэ шъолъырым пэрытыныгъэ щызыIыгъ шъолъырищмэ ахэхьагъ.
2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо зекIоу Адыгеим къихьагъэхэм проценти 2,4-рэ ахэхъуагъэу къырадзэ. Мы илъэсым ыкIэхэм яхъулIэу хьакIэщхэм чIыпIэ 5137-рэ яIэ хъущт. 2022-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, проценти 8,1-кIэ ар нахьыбэщт. Ахэм япчъагъэ нахьыбэ хъуныр къызыхэкIыгъэр хьакIэщ заулэ зэрагъэпсыгъэр, ахэм номерэу яIэхэм ащыщхэр зэрагъэкIэжьыгъэхэр ары. ЗыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэр» зашIыкIэ, зекIоным ылъэныкъокIэ пчъэгъэ пстэуми хэпшIыкIэу зыкъаIэтыщт.
Промышленнэ паркэу «Инэм» зыфиIорэр Тэхъутэмыкъое районым зыщагъэпсыкIэ ыкIи зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэр» зашIыкIэ, республикэм иэкономикэ хэхъоныгъэшхо ышIыщт. Джыдэдэм сомэ миллиард 73-м ехъу зыосэ проект 37-рэ республикэм щагъэцакIэ. 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо сомэ миллиард 15,6-рэ хъурэ инвестициехэр капитал шъхьаIэм халъхьагъэх. 2022-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, проценти 123,5-рэ ар мэхъу. Адыгэ Республикэм иинвестиционнэ программэ гъэцэкIэгъэным къыдыхэлъытагъэу 2023-рэ илъэсым Адыгеим икъэралыгъо мылъку хэхьэрэ псэолъэ 21-мэ капитальнэ мылъкухэр ахалъхьанэу рахъухьэ. Проект анахь инхэм ахэхьэх укъэбзалъэхэм, псыIущыпIэхэм, автомобиль гъогухэм яIухьапIэхэм яшIын, унэ-интернатэу зыныбжь хэкIотагъэхэм атегъэпсыхьагъэм иотделение, нэбгырэ 1100-мэ ателъытэгъэ гурыт еджапIэ шIыгъэнхэр, псэупIэу Инэм поликлиникэ щыгъэпсыгъэныр.
Экономикэм зыкъызэриIэтырэм дакIоу республикэм исхэм федэу къаIукIэрэми хэхъо. 2022-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо егъэпшагъэмэ, 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо цIыфхэм ахъщэу къаIэкIэхьагъэм процент 16,5-рэ хэхъуагъ. ЛэжьапкIэхэр зынэсыгъэхэм гъунэ алъыфыгъэн фаеу КIэрэщэ Анзаур зэхэсыгъом къыщиIуагъ. Адыгеим иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, IофшIэнмыгъотыныгъэр республикэм къыщеIыхы. Сэнэхьат заулэхэмкIэ чIыпIэ нэкIхэм аIухьащтхэр щыIэхэп.
«ЦIыфхэм хахъоу яIэм епхыгъэ Iофыгъохэм республикэм и ЛIышъхьэ ынаIэ атырегъэты. Республикэм ихъызмэт пэпчъ лэжьапкIэу къащаратырэр зыфэдизыр ашIэн фае. КъаIорэмрэ къаратырэмрэ зэтекIы зыхъукIэ ищыкIэгъэ амалхэр зэрахьанхэ фаеу щыт. Ащ пае IофшIэнхэр язытыхэрэм, анахьэу инвесторхэм, нахь пытэу зэдэлэжьэныгъэ адыряIэн фае. Республикэм исхэм IофшIапIэхэр къафэгъотыгъэнхэмкIэ зэзэгъыныгъэу адашIыгъэхэр зэрагъэцакIэрэм гъунэ лъышъуф. Ащ ишIуагъэкIэ цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ зыкъезгъэIэтыщт унашъохэр аштэнхэ алъэкIыщт», — къыIуагъ КIэрэщэ Анзаур.
Адыгэ Республикэм 2026-рэ илъэсым нэс лъэныкъо шъхьаIэхэмкIэ экономикэ, социальнэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэу, лъэпкъ проектхэр гъэцэкIагъэ хъунэу къырадзэ. Инвестициехэм къахэзгъэхъощтыр унэе бизнесым нахь зызэригъэчаныщтыр ыкIи проектышхо заулэ зэрагъэцэкIэщтыр ары. Джащ фэдэу 2024-рэ илъэсым Адыгеим социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэмкIэ иунэе программэ игъэцэкIэни лъыкIотэщт.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу