Адыгеим ицIыф гъэшIуагъэу, сурэтышI-модельер цIэрыIоу СтIашъу Юрэ къызыхъугъэм тефэу шъуашэм и Мафэ агъэнэфагъ. Неущ IэпэIасэм ыныбжь илъэс 92-рэ мэхъу.

СтIашъу Юрэ «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэ медалыр къызфагъэшъошагъэхэм ащыщ, искусствэм ылъэныкъокIэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо шIухьафтын илауреат, Урысые Федерацием инароднэ мастер, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI.

IэпэIасэр «Адыгэ макъэм» ихьакIэщ къедгъэблэгъагъ, гущыIэгъу тыфэхъугъ.

Мастэр, Iуданэр, шэкIыр, лэныстэр — ахэр игупшысэхэм ягъунджэу ыгъэ­нэфагъ.

— Юр, уишъуашэхэм яшIын сыд фэдэ шъэфа хэлъыр?

— СиIэшIагъэхэм яшIын-хэдыкIынкIэ зы шъэф сиI. Тхыпхъэм дышъэ ыкIи тыжьын Iуданэ есэщэкIышъ, шъуашэу сшIырэм тесэгъапкIэ, шэкIым хэдыкIын фэсшIырэп.

Культурологхэм сиIофшIагъэ зэралъытагъэр «авангардное адыгское искусство».

— Адыгеир илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ джанэр аужырэ Iоф­шIагъэу уиIэхэм ащыщ, сыда мэхьанэу ащ хэплъхьагъэр?

— Адыгэ лъэпкъыр сигупс, сищы­Iэныгъэ, сисэнаущыгъэ ащ фэзгъэшъошагъ. Илъэси 100-м тилъэпкъ къырыкIуагъэр, щыIэныгъэм дэхагъэу е гумэкIыгъоу хэслъагъохэрэр къизгъэлъэгъукIыгъэх. Тилъэпкъ итарихъ, иэтнографие, ихъишъэ игъогу инэпэеплъ шъуашэу щыт.

— Панно Iэпэщысэу уиIэхэри япчъа­гъэкIэ 100 ибгъэкъугъэх.

— Панно 100-рэ ыкIи сурэт заулэрэ сиIэпэщыс. Анахь къахэзгъэщырэр тиреспубликэ илъэсишъэм къыкIоцI къыкIугъэ гъогур къизыгъэлъэгъукIырэр ары. Лъэпкъым игупшысэ блэкIыгъэ зэманым ипщэс корен къыхэкIы. Искусствэ зимыIэ лъэпкъ щыIэп, ащ уасэ фэпшIын фае. ТиныбжьыкIэхэм къафэдгъэнэрэ кIэныжъыр тэрэзэу алъыдгъэIэсыжьыныр пшъэрылъэу сиI.

IэкIыб хэгъэгумэ, Урысыем ичIыпIэ зэ­фэшъ­­хьафмэ сиIэшIагъэмэ якъэгъэлъэ­гъонхэр бэрэ ащыкIуагъэх. Еплъыгъэхэм сиIэпэIэсэныгъэ осэ ин къыфашIыгъ, лъэшэу сафэраз. Хъулъфыгъэ шъуашэ сшIыгъэу сиI тамэхэр готэу. Ар заом хэкIодагъэхэм ыкIи тыкъэзыухъумагъэхэм афэгъэхьыгъ.

СиIофшIагъэхэр зэкIэ «къэгущыIэх», адыгэ тхыпхъэхэр, лъэпкъым ишапхъэхэр сшIогъэшIэгъонэу сишъуашэхэм ащысэ­гъэфедэ. ЗэкIэмэ анахьэу шIу слъэгъоу шъуашэ сиI. Ащ икIэлъэныкъо лъэпкъ бзылъфыгъэ шъуашэм ехьыщыр, адрэ лъэныкъор кIако, Европэм исхэм непэ ащыгъхэм афэдэу шIыгъэ. Стиль зэфэшъ­хьафитIоу зэхэслъхьагъэр лъэпкъ культу­рэ зэфэшъхьафитIум языкIыныгъэ ита­мы­гъэу мэхъу. «ЩэIагъэ» гущыIэр бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ хэстхагъ. Ары непэ тызфэныкъор.

— Непэрэ уахътэм адыгэ шъуашэм чIыпIэ пэрыт щыриIа?

— Уахътэ щыIагъ, паспортым фэдэу, цIыфыр зыщыщыр ишъуа­шэкIэ къапшIэу. Джы джэгухэм шъуашэр ащагъэфедэ, тикъэшъуакIохэм ар аIэты. Тиныбжьы­кIэхэм зыщалъэ, агу рехьы, ащ кIыгъоу осэ тэрэз фашIыным фэщэгъэнхэ фае. Сирием сыщыIэу адыгэ унагъоу къэгъэ­лъэгъоным къекIолIагъэмэ ащыщ якIэлэ­цIыкIу цые зесэ­тым, ятэ еупчIыгъ: «Мы цыер зыщыс­лъэмэ адыгэ сыхъущта?» Джащ дэжьым къызгурыIуагъ адыгэ шъуашэр сыд фэдэрэ уахъти зэрэдиш­тэрэр, ады­гэм инэпэеплъэу, гопчын умылъэкIынэу зэрэщытыр.

— ЩыIэныгъэ гъогу гъэшIэгъон къэпкIугъ. УзэплъэкIыжьмэ, сыда зэблэпхъущтыгъэр ар уиамалыгъэмэ?

— БэмышIэу а гупшысэм сызэрихьагъ. СиIофшIэн зесэгъажьэм, «Мы пшIыхэрэр хэта зищыкIагъэхэр?» бэмэ къысаIуагъ, охъ­тэ шIукIае тешIагъэу къагурыIожьыгъ лъэп­къым итарихъ къэухъумэгъэным сызэрэфэлажьэрэр. Сишъуашэхэм сэ слъэкъуацIэп зыцIэ агъэIурэр, лъэпкъым итарихъ, ишэн-хабз аIэтырэр. Ахэр адыгэ шъошэ къодыехэп, тилъэпкъ игупшысэ, иакъыл, инамыс, идэхагъэ, иIэдэбныгъэ ятамыгъэх. Сафэраз щытхъу тхылъхэр къысэзытыгъэ ЮНЕСКО-м, Д. Лихачёвым ыцIэ зыхьырэ фондым, къалэу Краснодар дэт шIэныгъэ тхылъеджапIэу А. Пуш­киным ыцIэ зыхьырэм. Ахэм сиIэпэ­щысэхэр агъэлъэпIагъэх.

— Сыд фэдэ гугъапIэха джыри зыдэпIыгъхэр?

— ЗэкIэ IэшIагъэу сиIэхэм хьакIэщ чIыпIэ гъэнэ­фагъэ тикъалэ щыряIэ хъу­ным игугъапIэ зыдэсIыгъ. Ахэр бэ мэхъух ыкIи музей-гъэтIылъыпIэ фэдэу зы псэуалъэ ящыкIагъ. ХэдгъэунэфыкIмэ тшIоигъу СтIашъу Юрэ иIэшIагъэхэм ащыщхэм якъэгъэ­лъэгъон тыгъэкъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ къутамэ ренэу щызэIухыгъэу ащ чIахьэрэ пэпчъ еплъын зэрилъэкIыщтыр.

СтIашъу Юрэ лъэпкъ шIэжьыр искусствэм ыбзэкIэ къыгъэлъагъозэ, искусствэр щыIэныгъэм хэгъэщагъэу зэрэщытыр уахътэм къыщеушыхьаты. ЛЪЭПШЪЫКЪО Фатим.