Мы лъэхъаным къыткIэхъухьэрэ сабыйхэм тилъэпкъыбзэ-ныдэлъфыбзэ агъэфедэным ыкIи икъоу зэрагъэшIэным имэхьанэ нахь ины мэхъу зэпыт.

А Iофым ыгъэгумэкIэу, яшъыпкъэу пылъ кIэлэегъаджэхэм ащыщ ХьакIэмыз Фатимэ Кимэ ыпхъур.

Ар Хьатыгъужъыкъое гурыт еджапIэу Хьаткъо Ахьмэд ыцIэ зыхьырэм икIэлэ-егъадж, «Адыгэ хабзэр» арегъэхьы, Iоф зишIэрэр илъэс 25-м ехъугъ. Фатимэ республикэ гимназием Iоф щишIагъэу чылэм къызегъэзэжьым, адыгабзэмкIэ кIэлэеджакIохэр ригъаджэщтыгъэх. Еджа-пIэм ипэщагъэу Темзэкъо Светланэ, кIэлэегъаджэу Кубэщыч Сусанэ, ежьыри ахэтэу еджапIэм адыгэ хьакIэщ щагъэп-сынэу зэдаштэгъагъ. Къиныгъэми, рахьы-жьэгъэ Iофыгъор агъэцэкIагъ, адыгэхэм агъэфедэщтыгъэ ыкIи агъэлъапIэщтыгъэ пкъыгъохэмкIэ гъэкIэрэкIагъэу непэ хьакIэщ гъэшIэгъон яI. «Адыгэ хабзэр» Фатимэ зыщаригъэхьырэри мыры.

— ХьакIэщыр къызщызэIутхыщт кабинетыр къызыхэтхыгъэм къыще-гъэжьагъэу сабыйхэр къыддэIэпыIагъэх. Яунэхэм арылъ саехэр, цыехэр, кушъэ, пIуаблэ зыфэпIощтхэр, нэмыкIхэри къытфахьыгъэх, — къытфиIотагъ Фатимэ.

КIэлэеджакIохэм адыгабзэр нахь куоу зэрагъэшIэнымкIэ хьакIэщым мэхьэнэ ин иIэ хъугъэ. Мафэ къэс мыщ я 2-рэ классым къыщегъэжьагъэу я 8-м нэс ащеджэхэрэр тхьамафэм зэ, урокхэр къызаухыхэкIэ, къэкIох. ЯшIэныгъэхэм ахагъахъо, адыгагъэр зэрагъашIэ, лъэпкъ шэн-зекIуакIэхэм зафагъасэ.

— Уадыгэмэ адыгабзэр пшIэн фае, — еIо Фатимэ. – КъикIырэр къыбгурыIонэу щыт. Джащ фэдэу адыгэ хабзэри зепхьан фае. «Зесэхьэ» оIо къодыекIэ хъущтэп, зекIуакIэр, гъэпсыкIэр, уцукIэр зэпхыгъэ-хэу сабый пэпчъ зэрэхэтлъхьащтым тыпылъ.

Ахэм икъоу цIыфыгъэр, адыгагъэр, адыгэ хабзэр къагурыIоным пае япIорэм фэшъхьафэу ябгъэлъэгъуни фае. Арэу-щтэу щымытмэ, ямыгъашIэмэ, ямыгъэ-гъэфедэмэ, бзэр щыIэжьыщтэп.

Лъэпкъым ыбзи ихабзи къэзыухъумэ зышIоигъо кIэлэегъаджэм тисабыйхэм янахьыбэр урысыбзэкIэ зэрэгущыIэхэрэр игукъаоу адыгабзэр агъэфедэ хъуным, рыгущыIэнхэм пае амал зэфэшъхьафхэр къыхехых. ГущыIэм пае, Адыгеим ишIэныгъэлэжьхэм, тхакIохэм, усакIохэм ащыщхэр хьакIэщым къырагъэблагъэх. КIэлэцIыкIухэр МэщбэшIэ Исхьакъ, Ку-кэнэ Мурат, Дзыбэ Мыхьамэт, нэ-мыкIхэми аIуагъэкIагъэх. Фатимэ къызэ-риIорэмкIэ, ащ фэдэ зэIукIэгъухэр кIэ-лэеджакIохэм агу къенэжьых, къа-Iуагъэхэр агу раубытэх, адыгабзэм нахь зыпещэх.

ХьакIэщ кIэракIэр

ЕджапIэм ихьакIэщ дахэу зэIухыгъ. Адыгэ шъошэ дахэхэр щыолъэгъух. Адыгэ быракъыр щыгъэIагъ. ХьакIэщ гузэгум адыгэ Iэнэ лъэкъуищхэр пхъэн-тIэкIу лъхъэнчэ цIыкIухэри акIэрытхэу чIэтых. Ахэр сабыйхэм мафэ къэс агъэфедэх. ИжъыкIэ къыщегъэжьагъэу тятэжъ пIашъэхэр ащ фэдэхэм атесы-гъэх, хьакIэщхэм ащызэIукIэщтыгъэх, адыгагъэр агъэлъапIэу зэрахьэщтыгъ. Сабыйхэми ахэр анэгу къыкIагъэуцонхэу, адыгэ хэбзэ дахэхэм якуугъэ нахь зэхашIэнэу, адыгабзэр агъэшIонэу ыкIи чIамынэнэу гугъэхэзэ сабыйхэм Iоф адашIэ.

Пшъэшъэжъыехэм Iэдэб ахэлъэу, шъэожъыехэм лIыгъэрэ цIыфыгъэрэ къахафэу зэрагъэсэщтхэм пылъых. IэпэIасэ зэрэхъунхэу пшъашъэхэм дышъэидагъэм ишIынрэ идэхагъэрэ аIэ къырагъахьэ, егугъухэзэ загъасэ.

Нэгъумэ Шорэ игущыIэхэу «Лъэпкъым ихъишъэ умышIэмэ, орэдыжъхэм ядэIу» зыфиIохэрэр кIэлэцIыкIумэ бэрэ агу къагъэкIыжьы. Адыгэ усэхэр, хырыхыхьэхэр, гущыIэжъхэр, къоджэхь-къоджэшхыхэр къарагъаIох, зэхафых, купкIэу яIэр арагъашIэ. Хэутыгъэ зэфэшъхьафхэр, титхэкIо нахьыжъхэм ятхылъхэр агъэфедэх. — Анахьэу тынаIэ зытедгъэтырэр бзэр ары, — къытиIуагъ Фатимэ. — Бзэ зимыIэжь лъэпкъыр щыIэжьыщтэп. Лъэп-къыбзэр зэкIэми анахь Iоф. Адрэ пстэу-ри, адыгэ хабзэхэри зэрахэтхэу, ащ къешIэкIыгъэх.

Лагерыр агу рехьы

ЕджапIэм чIэсхэм ащыщхэр Адыгэ къэралыгъо университетым ибазэу «Гор-ная легенда» зыфиIорэм зыкъыща-гъэпсэфынэу ыкIи адыгабзэмрэ, адыгэ хабзэхэмрэ язехьан нахь куоу зэра-гъэшIэнхэм пае агъакIох. Ахэм лагерэу «Адыглэндыр» агу зэрэрихьырэр, нэIуасэхэр бэу къызэрафэхъугъэхэр, тхьамафэм къыкIоцI адыгабзэкIэ зэрэ-щыгущыIагъэхэр къытфаIотагъ.

Фатимэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, дэгъоу еджэхэу, ныдэлъфыбзэр ашIэу, олимпиадэхэм текIоныгъэхэр къащы-дэзыхыхэрэ кIэлэеджакIохэр ары лаге-рым агъакIохэрэр. — БлэкIыгъэ илъэсым апэрэу лагерым щыIагъэхэр «адыгабзэкIэ тыгущыIэщт» аIоу, урысыбзэкIэ мыгущыIэнхэу нахьыкIэхэм яушъыихэу, адыгабзэкIэ сэлам къахэу къэкIожьыгъагъэх. Джы «адыгэ лъэпкъ шэн-хабзэхэр зетхьащтых, тыбзэ дгъэлъэпIэщт» аIо ыкIи ар агъэцэкIэжьы.

Мыгъэ лагерым дгъэкIогъагъэхэри гушIохэу къэкIожьыгъэх. Ахэр зэкIэ я 9 – 11-рэ классхэм ащеджэх, ау нахьы-кIэхэри ащ бгъакIохэмэ хъунэу сэ сэ-лъытэ. Мары я 6-рэ классым исхэу мыгъэ езгъаджэхэрэр апшъэрэ классхэм ягъэпшагъэмэ, нахь дэгъоу къэгущыIэх.

Хьалъэкъо Савдин лагерым къекIо-лIэгъэ нэбгырэ 60-р адыгабзэкIэ зэрэгущыIэщтыгъэхэр ыгу рихьыгъ. Нэ-Iуасэхэр бэу къышIыгъэх. Мэрзэкъэнэ Расул тхьамафэу лагерым къыщи-гъэкIуагъэр зы мафэ фэдэу къышIошIыгъ. ЧIыпIэу зыдэщыIагъэхэр зэрэдахэхэр къыхигъэщыгъ. Пчыхьэрэ адыгэ джэгухэр зэрафашIыщтыгъэхэр бэмэ агу къэ-кIыжьыгъ. Цэй Камилэ дышъэидэным ишъэфхэр къыгурыIуагъэхэу ылъытагъ, зыкъыщигъэсагъ. Абрэдж Имфирэ адыгэ пIуаблэ зэрашIырэм шIогъэшIэгъонэу еплъыгъ. Шъынэхъо Аскэр къылъэгъугъэ пстэум апкъ къикIыкIэ Адыгэ къэралыгъо университетым чIэхьанэу тыриубытагъ. Лагерыр зэхэзыщагъэхэм, Iоф къадэзышIагъэхэм, шIэныгъакIэхэр язы-гъэгъотыгъэхэм зэрафэразэхэр къаIуагъ. Хьамырзэкъо Нуриет Аслъан ыпхъум, университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет ипащэ, «тхьауегъэпсэушхо» зэрэраIорэр къыха-гъэщыгъ.

ШЪАУКЪО Аслъангуащ.