Адыгэ къашъомкIэ художественнэ купэу «Синдикэр» зызэхащагъэр неущ илъэс 15 мэхъу.

Iоныгъом и 15-м, 2008-рэ илъэсым АР-м изаслуженнэ артистэу, Чэчэн Рес-публикэм искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Едыдж Викториерэ ащ ишъхьэгъусэу Хьабэхъу Зэчэрыерэ зэхащэгъэ къэшъокIо купым артистэу нэбгырих хэтыгъ. Адыгеим имызакъоу, Темыр Кавказыр зэрэпсаоу пштэмэ, «Синдикэр» апэрэ унэе профессиональнэ къэшъокIо купэу хъугъэ.

Художественнэ пащэу Едыдж Викторие пшъэрылъ шъхьаIэу зыфигъэуцу-жьыщтыгъэр «Кавказ модерн» зыфиIорэ шапхъэм диштэу хореографическэ композициехэр гъэуцугъэнхэр арыгъэ. Ащ къекIоу шъуашэхэри зэблихъущтыгъэх, ежь ышъхьэ къихьэрэ эскизхэмкIэ ахэр аригъэдыщтыгъэх. Ансамблэм Iоф щашIэнэу къырагъэблэгъэгъэ къэшъуа-кIохэм, музыкантхэм пшъэрылъэу къафагъэуцугъэр лъэшэу агу рихьыгъ ыкIи агу етыгъэу IофшIэныр аублагъ. Ащ ишIуагъэкIэ «Синдикэр» псынкIэу зэкIэми зэлъашIагъ ыкIи къэралыгъо къэшъокIо ыкIи орэдыIо куп инхэу «Кубанский казачий хор», «Ставрополье», «Налмэс» зыфаIохэрэм сценэм къадытехьэу ыублагъ. А уахътэм къэшъо композицие хьалэмэтхэу «Испаниер», «Кавказ техно», «Триптих – къафа» Викторие егъэуцух. Испанием щыцIэрыIо къашъоу «фламенко» адыгэ «лъэпэ-рышъор» игъусэу, къафэм балетым иэлементхэр хэтэу «Синдикэм» сценэм къыщешIых. ЦIыфхэр зэсэгъэхэ кавказ, адыгэ къашъохэм афэмыдэу, ямышIыкIэу, культурэ зэфэшъхьафхэр гъэшIэгъонэу зыщызэолIэрэ композициехэр сценэм къыщышIэтыгъэх. «Мыр адыгэ къашъоп» зыIуагъэхэри къахэкIыгъэх, ау мэфэ жъоркъым къилъырэ жьы кореным фэдэу Викторие ыгъэуцугъэ композициехэр хъугъэх.

«Тэрэзэу узэряджэн фаер ахэм — хореографическэ композициех. Мыщ бэ щызэхэхьагъэу хъугъэр. Лъэпкъ зэфэшъ-хьафхэм ямэкъамэхэр, якъашъохэм яэлементхэр, яшъуашэхэм ятхыпхъэхэр. А уахътэм Iоф зэрэтшIагъэм тыкъы-гъэбаигъ. Нахь тыфэзэщыгъэу адыгэ къэшъо шъыпкъэм, ащ ылъапсэ къыз-щежьэрэм къыфэдгъэзэжьыгъ», — щыхи-гъэунэфыкIыгъ Едыдж Викторие гущыIэ-гъоу къыддишIыгъэм.

2012-рэ илъэс. Мыекъопэ къэлэ адми-нистрацием культурэмкIэ игъэIорышIапIэ ипащэу Цэй Розэ Едыдж Викторие къы-регъэблагъэ ыкIи творческэ объединениеу «Ошъадэм» ихудожественнэ пащэ иIэнатIэ къыфегъэшъуашэ. «Ошъадэм» ипшъэрылъ шъхьаIэу къыгъэнафэрэр адыгэ мэкъамэм, орэд къэIоным, къэшъокIэ шIыкIэхэм якъызэтегъэнэн, адыгэ къашъохэм ягъэуцун. «Синдикэм» хэт къэшъуакIохэм яIофшIэн худо-жественнэ пащэм къэгъэзапIэ фешIы, ежьыри ижъырэ шъуашэу музейхэм ачIэлъхэм, хъытыум къырагъэхьэрэ видео зэфэшъхьафхэм алъэплъэ, лъэпкъым ие шъыпкъэу зыIукIэрэ пстэури ешыпы, еугъои, къэшъуакIэхэр ыгъэуцунэу регъажьэ.

«Сипшъэшъэ къэшъуакIохэм ренэу ясэIо: «Шъукъашъо зыхъукIэ щхыпэ шъабэр шъунэгумэ акIэжъугъэлъ. Шъунэгу зэхэгъэхьагъэу, чъыIэрымэр къышъупихэу щымытэу, шъугукIи шъушъхьэкIи шъузэрэрэхьатыр, шъузэ-рэзэдиштэрэр, шъузэрэзэкIужьыр, шъуицыхьэ зэрэзытелъыжьыр къышъу-хэщын фае. «Лик Мадонны» зыфаIорэм фэдэу, нэгуихыгъэ фэбагъэр анэ кIэлъэу къэзгъэшъонхэм сыпылъ», — Викторие ишъыпкъэу къэшъуакIом иобраз зэрэ-дэлажьэрэр гъэнэфагъэ.

«Ислъамый», «Щэщэн», «ЗэфакIу», «Убых къашъор» къызэкIэлъыкIохэу «Синдикэм» къэшъо хьалэмэтхэр пчэгум къырихьагъэх. Къашъо пэпчъ театральнэ къэгъэлъэгъоным фэдэу, сюжет иIэу, къэшъокIо шъхьаIэхэр хэтэу, шэн-хабзэ-хэр къыщыгъэлъэгъуагъэу, зэ плъэгъумэ гум хапкIэхэу, пщымыгъупшэжьыхэу хъугъэх.

Джащ фэдэу «Убых къашъор» ыгъэу-цуным ыпэкIэ Викторие хъытыум щызэхихыгъэ тхыдэу убыхыбзэкIэ лIыжъым къыIуатэщтыгъэм ыгъэуцущт къашъом исурэт нэм къыкIигъэуцуагъ. «Сэтэнай» ыIозэ нарт пщыналъэхэм ащыщ енэгуягъо ащ къыIуатэщтыгъэкIэ. БлэкIыгъэ зэманхэм ащ сахищагъ, пэ-сэрэ адыгэхэр сынэ къыкIигъэуцуагъэх. Адыгэ пщынэ цIыкIухэр аIыгъэу адыгэ пшъэшъэ пщынаохэр пчэгум къырагъахьэ-хэти, къызэрэрагъашIэщтыгъэхэм фэдэу, сэри фэдэ пычыгъо къашъом хэзгъэхьанэу сыгу къэкIыгъ. Ау тэ типщынаоу Шэуджэн Лианэ ипщынэ иныти, ащ ычIыпIэ шы-кIэпщынаоу Шан ЛIыбзыу пчэгум къиз-гъэхьагъ. ИшыкIэпщынэ ыIыгъэу, ащ къыригъаIозэ къэшъонэу регъажьэ».

«Убых къашъор» гум къинэрэмэ ащыщ ары зыкIэхъугъэри. ЗэкIэ къашъохэм зы купкI горэ ахэлъэу Викторие егъэуцух. Илъэс 15-м тикъэралыгъо ишъолъыр зэфэшъхьафхэм ямызакъоу, IэкIыб къэралыгъохэми «Синдикэм» закъыщигъэлъэгъонэу хъугъэ. Испаниер, Польшэр, Тыркуер, Зэхэт Араб Эми-ратхэр «Синдикэр» зыщышIэтыгъэхэм ащыщ. «НыбжьыкIэхэр къызхэмыхьэрэ къэ-шъокIо купым неущырэ мафэ иIэп, —хегъэунэфыкIы Едыдж Викторие. — Арышъ, кIэлэцIыкIухэр тэштэх, тэгъасэх. ИскусствэхэмкIэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм ихореографическэ отделение къэзыухырэ ныбжьыкIэхэри тэштэх. Непэрэ мафэм «Синдикэм» къэшъокIо 18 хэт. Лъэпкъ къашъор къы-зэрэзэтедгъэнэщтым, ишапхъэхэр тымыукъоу къызэрэдгъэлъэгъощтым, тикультурэ, тишэн-хабзэхэр зэрэд-гъэбаищтхэм тыгу етыгъэу тыпылъ». Пчыхьашъхьэ «Синдикэм» имэфэкI Къэралыгъо филармонием щыкIощт. Адыгэ къашъор зикIасэхэм ащ гухахъо хагъотэщт. МэфэкIыр хэзыгъэунэфыкIырэ купыр программэ хьалэмэткIэ цIыфхэм къятэщт.

ТЭУ Замир. Сурэтыр : «Синдикэм» ихъарзынэщ.