Зиунагъо ежь-ежьырэу зыIыгъыжьырэ предпринимательхэмрэ унэе хъызмэт зэхэзыщагъэхэмрэ япчъагъэ гъэ къэс къыхэхъо. Iофэу къыхахыгъэм зыщыхэгъозэхэрэ апэрэ илъэсхэр зытекIыхэкIэ, ащ зикъарыурэ зиамалрэ хэзылъхьэхэрэм ягухэлъхэр къадэхъухэу рагъажьэ.

[caption id="attachment_138179" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: Годовниковхэм яхъарзынэщ.[/caption]

Ахэм ащыщых Джэджэ районым щыпсэухэрэ Годовниковхэу Александррэ Иванрэ — ятэрэ ыкъорэ. ЧIыгур бэджэндэу хабзэм къыIахи, хэтэрыкI зэфэшъхьафхэм якъэгъэкIын дэлажьэхэу зырагъэжьагъэр илъэси 5 хъугъэ. Анахьэу къагъэкIыхэрэр картофыр, къэб­жъыер, бжьыныр ары.

ХэтэрыкI лъэпкъэу алэжьыщтхэм апэрапшIэу алъыхъугъэх. Германием къыщагъэкIырэ картоф лъэпкъэу «Гала» зыфи­Iорэмрэ Голландием щагъэфедэрэ картоф лъэпкъхэм ащы­щэу «Коломбо» зыцIэмрэ ячIыгу гъэ къэс къыщагъэкIы­хэрэр. ЛъэпкъитIури Темыр Кавказым зэрэщыбагъорэр специалистхэм агъэунэфыгъэу щыт.

ХэтэрыкIхэм якъэгъэкIын анахь Iоф къинэу хэлъыр Иван къытфиIотагъ.

— Псым итекIэн ары анахь къиныр, псыр ямыгъэгъотымэ, лэжьыгъэхэм икъоу ахэхъощтэп, — еIо ащ. — ЕтIани тыгъэр мы илъэ­сым фэдэу лъэшэу къызщеIыхырэм хэтэрыкIхэм псыр ящыкIэгъэ шъыпкъ.

ТIо агъэтIысхьэх, тIо Iуахыжьых

Картофэу ашIэгъагъэр Iуа­хыжьыгъах, къэбжъыемрэ бжьынымрэ ащ къыкIэлъэкIох. «Гала» картоф лъэпкъыр псынкIэу къы­зэрэхъурэр къыдалъыти, ятIонэрэу бэдзэогъу мазэм джыри агъэтIысхьагъ, чъэпыогъум къыхатIыкIыжьыщт. Джащ фэдэу нахь кIасэу къаугъо­ижьыщт къэбжъыери ятIонэрэу ашIэжьыгъ, ахэм ыкIи картофым ятхьапэхэр шхъонтIабзэу къы­хэкIыгъахэх.

ХэтэрыкIхэм зафэзыгъэзагъэ­хэм ямафэхэр зэрагъакIохэрэр гъэнэфагъэ. Пчэдыжьым жьэу сыхьатыр 4-м къыщегъэжьагъэу тыгъэр къэплъыфэкIэ шъофым Iоф щашIэ. Унэм къэкIожьы­хэшъ, загъэпсэфы, унэгъо Iоф­хэр агъэцакIэх, нэужым пчыхьэм сыхьатыр 4-м къыщегъэжьагъэу къэушIункIыфэкIэ къыхэкIыгъэ­хэм псы атыракIэ.

IофшIэным гъэбэжъури къыкIэлъэкIо. Ятэрэ ыкъорэ жьэу къагъэкIыгъэ картоф бэгъуа­гъэр Урысыем итыгъэкъохьапIэ щыIэ къалэхэм къащегъэжьагъэу Красноярскэ нэс фурэхэмкIэ Iуарагъэщы. ЦIыфхэми дэгъоу ащэфы. Джаджэ, Армавир, Великовечнэм ябэдзэршIапIэхэм ащыIуагъэкIыгъ, зыгъэпсэфыгъо мафэхэм Мыекъуапэ щызэхащэрэ ермэлыкъхэм ренэу ахэлажьэх.

КIасэу къыхатIыкIыжьырэ картофыр Краснодар краим щыпсэухэрэр ары нахь дэгъоу зыщэфыхэрэр. Джащ фэдэу Урысыем икIэлэцIыкIу зыгъэ­псэфыпIэ гупчэу «Орленкэм» зэзэгъыныгъэ дашIыгъэу гъэмафэрэ ащ щыIэрэ сабыйхэм арагъэшхырэ картофым щыщ Iахь арагъэгъоты.

[caption id="attachment_138180" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: Годовниковхэм яхъарзынэщ.[/caption]

— Къэбжъыери, бжьыныри чыжьэу пщэнхэу ищыкIагъэп, фаехэр губгъом е унэм къэкIохэшъ, ащэфы, — еIо кIалэм.

ЩыкIагъэхэри яIэх

Годовниковхэм гъушъэлъэ-гъэ­тIылъыпIэ дэгъу агъэуцугъ, ау ищыкIагъэхэр аухыжьынхэм пае ахъщэ макIэп джыри ящыкIагъэр. Унэе хъызмэтшIапIэхэм хабзэм къаритырэ грантым фэдэ зэ, сомэ миллионрэ мин 500-рэ хъоу, агъэфедагъ. ТапэкIи субсидиехэр къызэратыхэрэм ахэфэнхэу мэгугъэх.

Къэралыгъо программэхэр предпринимательхэм агъэфедэх, ау ящыкIагъэм фэдиз ахъщэ къаIэкIэхьанэу хъурэп. Бизнес цIыкIумрэ гурытымрэ зэхэзыщэхэрэм къахэхъо.

Мары Годовниковхэм тракторитIу яI, зым картофыр хелъхьэ, адрэм къыхетIыкIыжьы. Ащ Iофыр къегъэпсынкIэ, ау псыр хэтэрыкIхэм зэратыракIэщт агрегат джыри къащэфыгъэп. Джащ фэд, гъушъалъэу ашIы­гъэм ыкIоцI макIэп ешIэлIэгъэн фаер. ГъэучъыIэлъэ инхэр, тракторым пашIэрэ пкъыгъохэр, нэмыкIхэри ящыкIагъэх.

«ЧIыгум кIуачIэ къыуеты»

Годовников нахьыжъым хэтэрыкIхэр ылэжьынхэу къызкIыхихыгъэр къытфиIотагъ. Ежьыр илъэсыбэрэ электронщикыгъ, телевизорхэр ышIыжьыщты­гъэх. Зэманым зыкъызызэблехъум, IофшIапIэхэр амыгъотхэу цIыф­хэм къин алъэгъугъ. Бэмэ ащы­гъум чIыгум зыратыгъагъ.

— Сэри бэрэ сегупшысагъэп къыхэсхыщт Iофым. ЗэкIэми хатэхэр тиIагъэх, ахэм мэкIэ-макIэу культурэ зэфэшъхьафхэр къа­щыдгъэкIыщтыгъ. ШIуанэкIэ тпкIэщтыгъэх, IэкIэ Iутхыжьыщтыгъэх. ЧIыгур къызаIытэхыми ары тшIэщтыгъэр, ау ащ унагъом ышхыщтым фэшъхьафэу федэ къытэуи едгъэжьэгъагъ, — къыIотагъ Александр. — Илъэс къэс картоф лъэп­къи 8-м къыщымыкIэу тэгъэтIысхьэ. КъызэрэбгъэкIыщтхэр, узэрафэсакъыщтыр къыдгурыIуагъ. Картофым иугъоижьыгъом цIыфхэр къыддэIэпыIэх. ЧIыгум тесагъ. Ары тызэрыпсэурэр, чIыгур зэрэдгъэфедэрэм, ащ зызэрэфэдгъэзагъэм зы мафи сырыкIэгъожьыгъэп. КIалэми ар къыгу­ры­Iуагъ, ащ удэлажьэмэ къызэрэотэжьыщтыр къэнэфагъ.

ЧIыгум ибаиныгъи, имэхьани уасэ фязыгъэшIыгъэхэм ащыщ Александр янэу илъэс 92-рэ зыныбжьэу зизакъоу псэурэр. Мэфэ реным щагум щишIэн егъоты, бэу ымышIэми, хэтэрыкI­хэр мэкIэ-макIэу къегъэкIых. Ренэу афэсакъы, къегъэгъунэх, ящыкIагъэр арегъэгъоты. ЧIыгум ыIэ зэрэхэлъым ипсауныгъи зыпкъ регъэты. «ЧIыгум къарыу къыуеты», еIо ащ. Ар шъыпкъэ. Зэрэунагъоу чIыгум къарыу къареты, егъашхэх, щегъаIэх.

Шъаукъо Аслъангуащ.