ПкIыхьапIэм фэд, ау нэфапIэ

Къуаджэу Кфар-Камэ, щэч хэмылъэу, адыгэ лъэпкъым анахь къыхэлыдыкIырэ чыл. Узэхъопсэн ыкIи щысэ зытепхын къуадж. Ящэнэрэу Кфар-Камэ сыкъэкIо ыкIи сицыхьэ телъэу къэсIон слъэкIыщт: нахь адыгэ къоджэ дэгъу щыIэп. Мыщ удэт зыхъукIэ нэм ылъэгъоу, тхьакIумэм зэхихырэ пстэури шIошъхъугъуае мэхъу. Зы пкIыхьапIэ горэм ухэтым фэд, ау зэкIэри нэфапIэ. Хымэ хэгъэгу исхэми, атэжъ чIыгум пэчыжьэхэми, нэмыкI чIыпIэу адыгэхэр зыщыпсэухэрэм ялъы­тыгъэмэ цIыфышъхьэмкIэ нахь макIэхэми, ныдэлъфыбзэр аухъу­мэу, ашIэу, хабзэ ахэлъэу, тарихъыр ашIэжьэу, зэрэ­лъытэжьхэу мэпсэух. ЫкIи илъэс къэс адыгэ культурэм ифестиваль ин зэхащэшъ, хьа­кIэхэр рагъэблагъэх. Израиль зэкIэ исхэр Кфар-Камэ мы мафэхэм къекIужьыгъэхэм фэ­дэу къыпщэхъу. Кфар-Камэ къоджэ хасэм ыкIи Адыгэ Рес­публикэм ихасэ яхьатыркIэ сэри мы фестивалым сыхэтынэу синасып къыхьыгъ.

Кфар-Камэ фестивалым иджэрпэджэжь зэкIэ адыгэхэм алъэIэсы

Илъэс къэс зы адыгэ ансамбль Кфар-Камэ рагъэблагъэ. Мыгъэ фестивалым хэлэжьэгъэ купыр Тыркуем ит къалэу Эскишехир къикIыгъ. Мы къалэм ихасэ икъэшъокIо купэу «Шыблэ» зы тхьамафэрэ Кфар-­Камэ щахьэкIагъ. Гъэ къэс куп шъхьаф фестивалым зыкIырагъэблагъэрэм гупшысэ гъэнэ­фэгъэ иIэу къекIуалIэх.

— Мыщ мэхьанитIу иI, — къеIуатэ Кфар-Камэ къоджэ псэупIэм итхьаматэу Нэпсэу Зэкэрие. — ГущыIэм пае, мыгъэ къедгъэблэгъагъэр къалэу Эскишехир дэт хасэм икъэ­шъокIо куп. Адыгэ къоджэ 30 фэдиз ащ епхыгъ, тилъэпкъэ­гъухэр ащэпсэух. А къэбарыр цIыфхэм ашIэрэп, ар ядгъэшIэнэу, афэтIотэнэу ары апэрэ пшъэрылъыр. ЯтIонэрэмкIэ, ти­хьакIэхэм Кфар-Камэ зэрэщыIэр, ащ икъэбар алъэIэсы. Джащ тетэу зэхэхьан-зэхэ­кIыным ишIуагъэкIэ тыдэ щыIэ зэлъэпкъэгъухэри зэрэшIэх.

Кфар-Камэ хъугъэ-шIагъэ­хэмкIэ ренэу бай, ау фестиваль тхьамафэм зэкIэ адыгэхэм мы къуаджэр янэплъэгъу. Фестиваль мафэхэр хьакIэхэмкIи, бысымхэмкIи мэфэкI ин мэхъу. Израиль ичIыпIэ дахэхэр арагъэлъэгъу. Ау Кфар-Камэ зэ­лъэпкъэгъухэм щагъэкIо­рэ уахъ­тэр анахьэу гум къи­нэ­жьэу, зэхэхьэ дахэу къэ­нэжьы.

Апэрэ пчыхьэр

Кфар-Камэ фестивалым пчы­хьитIу еубыты. Ыпэрэм чылэм иурамхэм зы хьалэмэтыгъэ ащэхъу. ЦIыфхэр хыорым фэдэу къуаджэм къыдахьэх. Мэфэ реным зекIохэм къыщакIухьэ, адыгэ къуаджэм нэIуасэ зыфашIы. Адыгэ лъэпкъ гупчэу ащ дэтым рагъэблагъэх, адыгэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр къафаIуатэ, адыгэ къашъохэр арагъэлъэгъух ыкIи лъэпкъ шхыныгъохэр ауплъэкIух. Кфар-Камэ къэкIонхэм пае зекIохэм сыхьат пчъагъэ хъурэ гъогууанэхэр зэпачых, Израиль ичIыпIэ анахь чыжьэхэм къарэкIых ыкIи ­адыгэ культурэм имэфэкI ику­упIэм къыхафэх.

Гъэмэфэ мафэхэр фэбэ дэдэх ыкIи пчыхьэшъхьапэм тыгъэр ехэу, фэбэшхор зытекIыкIэ зекIохэри, Кфар-Камэ дэс­хэри, Рихьание къикIыгъэхэри урамхэм къатехьэх. Чэщныкъо охъуфэ къуаджэм щыжъот.

Урам мэфэкIым теплъэ зэ­фэшъхьафыбэ иI. Мыщ щэн­щэ­фэнри, къэшъон-чэфынри щы­зэгъусэх. Кфар-Камэ тучанхэр, шхапIэхэр, пщэрыхьапIэхэр бэу дэтых. Ахэм зэкIэм мы пчыхьэм зы урамым щапIэхэр щагъэпсых. Мыщи ушъхьагъу гъэнэфагъэ иIэу илъэси 6-кIэ узэкIэIэбэжьмэ фестивалым хагъэхьэгъэ Iоф.

— Дунаир джы зэрэхъугъэмкIэ, уицIыфхэр зыгорэм ебгъэгупшысэнхэу, ыпэкIэ лъыбгъэ­кIотэнхэу уфае зыхъукIэ биз­несри хэтын фай. — лъегъэ­кIуатэ игущыIэ Нэпсэу Зэкэрие. — Къэзэрэугъоихэрэм кIэлэ ныбжьыкIэхэр бэу ахэтых, ахэр бизнесым нэIуасэ фэхъух. Бэ­дзэрым хэтых, мащэх, Iофым хэгъуазэх.

Адыгэ лъэпкъым икъэбар ренэу щаIуатэ

Адыгэ лъэпкъым икъэбар Кфар-Камэ щыпсэухэрэм Из­раиль зэпымыоу щаIуатэ. Мы къуаджэм лъэпкъым инэшэнэ пстэури щыплъэгъущт. Къуаджэм иурамхэм ацIэхэр адыгабзэкIэ тхыгъэх, адыгэ быракъыр тыдэ­кIи щэбыбатэ, адыгабзэр щэIу, яныдэлъфыбзэ цIыкIуи, ини ашIэ, адыгэ мэкъамэхэр къыщырагъаIох. Фестиваль мафэхэм къоджэ урамхэм зекIохэр бэу атетых.

Мары бэдзэрэу ашIыгъэм къо­джэдэсхэр зэготхэу щэщэх. Тхьаухъохэм якъоеихыпIэ чэзыоу зекIохэр Iутых. Илъэс 11 хъугъэу Тхьаухъо Нухьэрэ Са­рэрэ адыгэ къуаер рахы. Iэгъо­благъом щыс псэупIэхэм къа­рэкIыхэшъ къуаер ащэфы ыкIи зекIоу къыдахьэхэрэми зэбгырахы. Джащ фэдэу адыгэ къуае къыдэзгъэкIырэ хъызмэтшIапIэу «Эльбрусым» ыцIэ Iугъэ.

Адыгэ къуаер къоджэдэсхэми ащэфы. ХъызмэтшIапIэу «Мэзанэ» зыфиIорэм къое хьалыжъохэр щагъажъэх ыкIи ахэ­ри псынкIэ дэдэу зэрэстырэу зэбгырэкIых.

Джащ тетэу хымэ лъэпкъым щыщэу Кфар-Камэ къыдэхьэрэ нэбгырэ пэпчъ адыгэхэм нэ­Iуа­сэ афэхъугъэу, якъэбар ышIэу егъэзэжьы. Гъэ къэс Адыгэ куль­турэм ифестиваль Кфар- Камэ къакIохэрэри хэтых.

Къуаджэм анахь урам кIыхьэу иIэм бэдзэрыр щагъэпсы. Ащ ыцыпитIу къэшъопIэ чIыпIэх. Кфар-Камэ икъэшъокIо купэу «Типсэ» зым зыкъыщегъэ- лъагъо. Адрэм хьакIэу къырагъэ­блэгъэгъэ ансамблыр къыщэшъо. Джащ тетэу урамым пчыхьэ реным цIыфхэр щэзекIох, мэчэфых, къэшъох, мэщафэх, адыгэ мэкъамэри къуаджэм шъхьащыт. Мы зы пчыхьэм нэбгырэ мини 4-м ехъу Кфар-Камэ иурамхэм ащызэблэкIы.

ЯтIонэрэ пчыхьэр

ЯтIонэрэ мафэми фестивалым щыпадзэжьы ыкIи къуа­джэм зэIухыгъэ гъэлъэгъопIэ инэу дэтым екIуалIэх. Мыщ нэбгырэ мин заулэ дафэ. Мы пчыхьэми адыгэ къашъохэм яплъынхэу зекIо мин пчъагъэ Кфар-Камэ къекIуалIэ. Къуа­джэм икупэу «Типсэ» ыкIи Эскишехир хасэм иансамблэу «Шыблэ» зызэблахъузэ къэгъэ­лъэгъоныр къаты. Адыгэ къа­шъохэр зэкIэлъэкIох ыкIи Iэгу тео макъэми хэхъо зэпыт.

Эскишехир хэсэ ин щэлажьэ, ныбжьыкIэхэр зэхахьэх, зэрэшIэх ыкIи лъэпкъ къашъохэр зэрагъашIэх. Купыр зыгъасэхэрэри, хэсэ тхьаматэри ягъу­сэхэу лIыкIо куп инэу ялъэп­къэгъухэм адэжь Кфар-Камэ къэкIуагъэх.

Мыщ фэдэ зэхахьэхэр ­ лъэпкъ лъэмыджых

— Мыщ фэдэ фестивальхэм мэхьанэшхо яI. — къеIо Эскишехир хасэм итхьаматэу Тэ­нэщэ Джихьан. — Адыгэхэм азыфагу лъэмыджышIоу фес­тивальхэр мэхъух, зэлъэпкъэ­гъу­хэр зэрэшIэх, ныбжьыкIэхэр нэIуасэ зэфэхъух. Фестивальхэр текIых, ау ныбжьыкIэхэм язэныбджэгъуныгъэ лъагъэкIуа­тэ. ЕтIани, бзэр, хабзэр ухъу­мэ­гъэнхэм пае зэпхыныгъэ уиIэн фай.

Шъыпкъэ, Кфар-Камэ фес­тивальхэм зекIохэр бэдэдэу къякIуалIэх. Мары ятIонэрэ пчыхьэми ахэр нэбгырэ мини 5-м къыщыкIэщтыгъэхэп. Ау ежь зэлъэпкъэгъухэм язэпхыныгъэ гъэпытэгъэным зэкIэми анахь мэхьэнэ ин иI. Израиль адыгэ къоджи 2 ит. Кфар-Камэрэ Рихьаниерэ.

— Пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэр адыгэхэм якъэбар цIыфхэм ядгъэшIэныр ары. Кфар-Камэ ыкIи Рихьание адэс нэбгырэ мини 5-м ямызакъоу, адыгэ лъэпкъыр зэрэщыIэр, миллион пчъагъэ тызэрэхъурэр, хэку зэрэтиIэр алъыдгъэIэсынэу тыфай. ТичIыгу зэрэдахэр афэтэIуатэ. Тэ гугъэу тиIэр адыгэ­хэр ыкIи хэкур. ЗэIукIэгъухэр, зэдэгущыIэгъухэр тилъэпкъ икъэбаркIэ тэублэ, ащкIэ тэу­хыжьых.

ОшIэ-дэмышIэ зэIукIэгъухэр

Мы пчыхьэхэм Кфар-Камэ адыгэ мэкъамэр шъхьащыкIырэп, къэгъэлъэгъонхэм ауж джэгухэр ашIых, зэлъэпкъэгъу­хэр зэхэмыкIыжьышъухэу чэщ кIасэ охъуфэ зэхэтых. Джащ тетэу къуаджэм хьакIэхэр зыщыIэхэрэ тхьамафэр лъэпкъ мэфэкI шъыпкъэу мэхъу. ЗэкIэ къырагъэблэгъагъэхэр Кфар-Камэ дэс унагъохэм ахэсых, агъэхьакIэх. Илъэс пчъагъэхэр тешIагъэми, зэлъэпкъэгъухэр зэныбджэгъухэу, зэIахьылхэм фэдэу къэнэжьых.

ЗекIохэм язакъоп, нэмыкI хэгъэгухэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэми мы мафэхэм Кфар-Камэ уащыIукIэн плъэкIыщт. Джащ тетэу фестивалым иапэрэ пчыхьэ Мэфэхьаблэ щыщэу, врач цIэрыIоу Цэй Ирхьан сы­IукIагъ.

— Фестивалым ехъулIэу ти­Iахьылэу мыщ дэсхэм адэжь сыкъэкIуагъ. — еIо Цэй Ирхьан. — Силъэпкъэгъухэм сакъыхэ­хьагъ, апэрэу сыкъэкIуагъ ыкIи сиунэ сыкъихьажьыгъэу, си­къуаджэ сыкъыдэхьажьыгъэм фэд. Мэшэлахь, къоджэ дах, тхъагъо.

Кфар-Камэ икъэбар пIотэгъэ зэпыткIи уухыщтэп

НэмыкI къэралыгъохэм къащыхъугъэхэу, ащыпсэугъэхэу, нэужым Кфар-Камэ псэупIэ зыфэхъугъэхэри ахэтых. Зыхэр нысэу Кфар-Камэ къа­щагъэх. Адрэхэм мыщ щыщ бзылъфыгъэ шъхьэгъусэ зафэ­хъум мы къуаджэм къэкIо­жьыгъэх.

Джащ тетэу хэгъэгу зэфэ­шъхьафхэм къарыкIыгъэ зэ­лъэпкъэгъубэ мы чылэм дэс, унагъохэр ашIэх, сабыйхэр апIух. Мыщ фэдэ фестивальхэм якIэлэцIыкIухэр ахащэзэ, щысэ афэхъухэзэ ины мэхъух ыкIи адыгэгу яIэу, лъэпкъ зэхашIэ ахэлъэу къэхъух.

Къуаджэм ренэу хахъо ешIы. ЗекIоным ылъэныкъокIэ къоджэ анахь дэгъухэр ЮНЕСКО-м къыхихыгъэх. Израиль ит къо­джищ ащ хэлэжьагъ ыкIи Кфар-Камэр ары дунаимкIэ къоджэ анахь дэгъухэм ясатыр хэфагъэр. Ащи амалыкIэхэр къы­тыгъэх.

Кфар-Камэ икъэбар къэп­Iо­тэгъэ зэпыткIи уухыщтэп…

Мы адыгэ къоджэ зэкIужьым ищы­IакIэ, щыпсэурэ унагъохэм, игъэхъагъэхэм афэгъэ­хьыгъэ тхыгъэ джыри къыкIэлъыкIощт.

ГъукIэлI Сусан. АР-м изаслуженнэ журналист. Сурэтхэр: Цушъхьэ Адам.