Адыгэ Республикэм и Правительствэ и Унэ культурэмкIэ ыкIи искусствэмкIэ Адыгеим и ЛIышъхьэ дэжь щызэхэщэгъэ Советым изэхэсыгъо щыкIуагъ. Отраслэр цифрэ технологием тещэгъэным, творческэ коллективхэм, культурэм иунэхэу къуа­джэхэм адэтхэм яIофшIэн нахьышIоу зэхэщэгъэным япхыгъэ Iофыгъохэм ащ щатегущыIагъэх.

Зэхэсыгъом хэлэжьагъэх депутатхэр, культурэм иучреждениехэм ыкIи творческэ коллективхэм япащэхэр, министерствэм иIофышIэхэр, организациехэмрэ ведомствэхэмрэ ялIыкIохэр.

Республикэм и ЛIышъхьэ зэхэсыгъор къызэIуихызэ, культурэм ылъэныкъокIэ Iоф зышIэрэ пстэуми Адыгеим къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэ зыхъугъэм ия 100-рэ илъэс ихэгъэунэфыкIын чанэу зэрэхэлэжьагъэхэм пае зэрафэразэр къыIуагъ.

«Урысыем и Президентэу Владимир Путиным къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, къэралыгъом анахь мэхьэнэ ин зэритыхэрэм ащыщ лъэпкъ культурэмрэ шэн-хабзэхэмрэ къэухъумэгъэнхэм иIоф. Тэ Урысыем щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэр зэзыпхыхэрэ шIуагъэхэр къэтыухъумэнхэ, ахэм хэхъоныгъэ афэтшIын фае. ТворчествэмкIэ амал анахь инхэр ядгъэ­гъотынхэ, культурнэ щыIакIэм цIыфхэр нахьыбэу къыхэдгъэлэжьэнхэ фае. А Iофыгъохэм язэшIохынкIэ Адыгеим Iоф­тхьэбзэ гъэнэфагъэхэр щызэшIотэхых: джырэ уахътэм диштэрэ инфраструктурэр а лъэныкъомкIэ тэгъэпсы», — къыхигъэ­щыгъ КъумпIыл Мурат. Джырэ уахътэм диштэрэ онлайн-коммуникациехэм ягъэфедэн къытегущыIэзэ республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, культурэм ихэхъоныгъэкIэ непэ анахь мэхьанэ зэратыхэрэм ар ащыщ. Культурэм иучреждениехэм технологиякIэхэр яIофшIэнкIэ нахь игъэкIотыгъэу къызыфагъэфедэнхэм, музейхэм, тхылъеджапIэхэм ыкIи нэмыкIхэм япхыгъэ Iофыгъохэу джырэ уахътэм къыпкъы­рыкIыхэрэр гъэцэкIэгъэнхэм япхыгъэ пшъэрылъхэр ащ къыгъэуцугъэх.

АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Адыгеим непэ цифрэ технологиехэр чанэу ыIэ къырегъахьэх. ПэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу платформэу «Артефакт» зыфиIорэмкIэ экспозицие зэфэшъхьафхэм джы нэIуасэ зафашIын алъэкIыщт. Платформэу «АртефактымкIэ» экспозициеу «Адыгэхэм якультурэрэ япсэукIэрэ» зыфиIорэм цIыфхэм нэIуасэ зафашIын амал щыIэ хъугъэ.

Къэралыгъо проектэу «Адыгабзэм итарихъ» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ бзэшIэныгъэмкIэ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ ифондхэм къахахыгъэ документ 13 лъэпкъ электрон библиотекэм IэкIагъэ­хьан алъэкIыгъ. Урысые къэралыгъо тхылъеджапIэм иIофы­шIэхэми а проектым осэшхо къыфашIыгъ. Джащ фэдэу проектыкIэу «Литературэр сищыIэныгъэ иджэныкъу» зыфиIорэр агъэпсыгъ, Адыгеим джырэ тхакIоу иIэхэр ащ къыхагъэлэ­жьагъэх. Электрон каталогым изэхэгъэуцон епхыгъэ IофшIэнри макIо.

Проектэу «Пушкинская карта» зыфиIорэм республикэм культурэмкIэ иучреждениехэр зэкIэ къыхэлажьэх. Адыгэ Республи­кэм и Лъэпкъ театрэ зыпштэкIэ, программэу «Пушкинская карта» зыфиIорэмкIэ хахъоу къыIэ­кIахьэрэр фэди 3-кIэ нахьыбэ ышIын ылъэкIыгъ. Культурэм иучреждениехэм язэтегъэпсы­хьан, Интернетым икъоу лъыIэсынхэм япхыгъэ пшъэрылъыр гъэцэкIэгъэнымкIэ цифровой технологиехэм ягъэфедэни нахь зегъэушъомбгъугъэн фае.

2024-рэ илъэсым культурэм ишъолъыр ыкIи имуниципальнэ учреждениехэм яIофшIэн епхыгъэ къэбар икъу аIэкIэзгъэхьан зылъэкIыщт интернет-ресурсыр зэхащэн мурад яI.

Адыгеим и ЛIышъхьэ лъэныкъо пстэумкIи яшъыпкъэу Iоф ашIэн зэрэфаер къыхигъэщыгъ, мылъку-техникэ лъэныкъомкIэ Iофхэм язытет нахьышIу зэра­шIырэм дакIоу творческэ екIо­лIакIэ зэкIэми афыряIэу, технологиякIэхэр нахь дэгъоу агъэфедэхэзэ, культурнэ хъугъэ-шIагъэхэм цIыфхэр нахь игъэкIотыгъэу къахагъэлэжьэн, кадрэхэм ягъэхьазырын зэрищыкIагъэм тетэу анаIэ тырагъэтын фае.

«Цифрэ технологиехэм яшIуа­гъэкIэ титеатрэхэм, джащ фэдэу культурэм иунэхэм цIыфэу къя­кIуалIэрэр нахьыбэ тшIын тлъэ­кIыщт. Музейхэм, тхылъеджапIэхэм, хъарзынэщхэм, культурэм епхыгъэ псэолъэ зэфэшъхьафхэм ачIэхьанхэм иамал зэкIэми яIэ зэрэхъущтым тынаIэ тедгъэтын фае. Шъыпкъэ, цифрэ технологиехэмрэ искусствэм ипкъыгъохэр уапашъхьэ итхэу зэбгъэлъэгъунхэмрэ зэфэдэп, анахь мэхьанэ зиIэр Адыгеим икультурэ ашIогъэшIэгъонэу анаIэ къытырядгъэдзэныр, культурэ щыIакIэм ныбжьыкIэхэр нахьыбэу хэщэгъэнхэр ары», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

ЦIыфхэр нахьыбэу якIолIэщтых

Культурэм иучреждениехэр мылъку-техникэ лъэныкъомкIэ нахь зэтегъэпсыхьэгъэнхэм иIофыгъо анахьэу мы зэхэсыгъом зыщатегущыIагъэхэм ащыщ. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, республикэм ипсэупIэхэм ана­хьыбэхэм культурэм иучреждениеу адэтхэр непэкIэ зэрэзэтегъэпсыхьагъэхэм уигъэрэзэн плъэкIыщт.

Культурэм иуни 129-рэ непэкIэ Адыгеим ит, ащ щыщэу 9-р мы аужырэ илъэситфым ашIыгъ. АгъэкIэжьыгъэх Лъэпкъ музеир, Пушкиным инароднэ унэ, Адыгэ Республикэм и Сурэт­къэгъэлъэгъуапIэ, къалэу Мые­къуапэ искусствэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу дэтыр. 2023-рэ илъэсым концерт залэу «Налмэсым» игъэцэкIэжьын аублагъ. Адыгэ Республикэм и Симфоническэ оркестри IэпыIэгъу ратынэу рахъухьагъ. Ащ пае музыкальнэ Iэмэ-псымэхэр къащэфынхэу сомэ миллион 19 фэдиз ахъщэ тедзэу къафыхагъэкIыгъ. Кадрэхэм ягъэхьазырын епхыгъэ IофшIэнри лъагъэкIотэщт.

2017-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2022-рэ илъэсым нэс культурэм и Унэ 45-рэ агъэцэкIэ­жьыгъ. 2023-рэ илъэсым культурэм иуни 4 агъэцэкIэжьыщт ыкIи 2 ашIыщт. Ахэм ащыщэу зыр къутырэу Гавердовскэм культурэм ихэхъоныгъэкIэ Гупчэу къыдэтэджэщтыр ары. Кинозали 9 джырэ уахътэм диштэрэ обору­дованиемкIэ зэтырагъэпсыхьагъ. Сомэ миллион 11 зытефэгъэ оборудованиер къафащэфыгъ культурэм иунэ 28-мэ, мы илъэ­сым джыри ащ фэдэ унэ 12-мэ сомэ миллиони 5,2-рэ зытефэщт техникэр аIэкIагъэхьащт. Фестивальхэм язэхэщэнкIэ, культурэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэр нахь дэгъоу рекIокIынхэмкIэ мылъку къафыхагъэкIы, дунэе, урысые, шъолъыр фестивальхэм, зэнэкъо­къухэм, къэгъэлъэгъон зэфэшъхьафхэм кIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ нахь игъэкIотыгъэу ахэлэжьэнхэм анаIэ тырагъэты.

Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэ­рылъ къыгъэуцугъ культурэм иунэхэр цIыфхэр нахь зыщызэIукIэхэрэ, яуахътэ нахь гъэшIэгъонэу зыщагъакIорэ чIыпIэу шIыгъэнхэм зэкIэми яамал зэдырахьылIэнэу.

АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ къызэриIуагъэмкIэ, культурэм иучреждение пэпчъ фэгъэхьыгъэ паспортэу зэхагъэ­уцуагъэм игъэкIотыгъэу къыреIотыкIы организацием иIофшIэн зэрэзэхэщагъэр, Iофыгъоу зэ­шIуи­хыгъэхэр, пшъэрылъхэу къыпыщылъхэр. Джащ фэдэу муниципальнэ образование пэпчъ культурэм и Унэ анахь дэгъур къыхэгъэщыгъэнэу, творческэ программэ гъэшIэгъонхэр зэхэзыщэхэрэм нахь игъэкIотыгъэу нэIуасэ афашIыхэзэ ашIынэу игъо къафилъэгъугъ. Пэрыт кол­лективхэм ягастрольхэм яграфик зэхагъэуцозэ ашIымэ ащи нахь амал дэгъухэр къызэритыщтхэм, муниципальнэ коллективхэми якъэгъэлъэгъонхэр нахь игъэкIотыгъэу шIыгъэнхэм ишIуагъэ къызэрэкIощтым анаIэ тыраригъэдзагъ.

«Культурэм иучреждениехэм мылъкумкIэ ыкIи техникэмкIэ язытет нахьышIу шIыгъэным пае тыкъызыпкъырыкIырэр лъэпкъ проектхэмрэ программэ зэфэшъхьафхэмрэ ары. Къуаджэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным ипрограммэ тетэу бэ зэшIотхын тлъэкIыгъэр. ТшIэрэр зэкIэ зыфэгъэхьыгъэр цIыфхэм языгъэпсэфыгъо уахътэ нахьышIоу зэхэщэгъэным пай. ЩысэтехыпIэу къэбгъэлъэгъон плъэкIыщт коллективыбэ зэрэтиIэр лъэшэу тигуапэ. Ахэр нэмыкIхэм IэпыIэгъу афэхъун, щысэ арагъэлъэгъун фае. Культурэм иунэхэм ащылажьэхэрэм яIофшIакIэ нахьышIоу зыщызэхэщэгъэ псэупIэхэм щыIакIэу адэлъри на­хьышIум ылъэныкъокIэ зэрэзэ­хъокIырэр тинэрылъэгъу», — къыхигъэщыгъ КъумпIыл Мурат.

ЗэIукIэгъум икIэухым лъэпкъ проектэу «Культурэр» нахь шIуа­гъэ хэлъэу пхырыщыгъэнымкIэ еплъыкIэу яIэхэр къаIуагъэх. АР-м и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэ­щыгъэмкIэ, проектхэу зэхагъэуцохэрэр зэкIэ зытегъэпсыхьагъэ­хэр Iофыгъоу къэуцухэрэр зэхэубытагъэу зэшIохыгъэнхэр ары, мылъку-техникэ лъэныкъом къыщегъэжьагъэу кадрэхэм ягъэ­хьазырын нэсыжьэу зэкIэми икъоу тынаIэ атедгъэтын фае.

«Тиартистхэм яIэпэIэсэныгъэ зыкъызэриIэтырэм, ятворчествэкIэ амалэу яIэхэр нахьышIу зэрэтшIыхэрэм тэри лъэшэу тыкIэгушIужьы. Арышъ, ренэу сэнаущыгъэ зыхэлъхэм тадэIэпыIэн, республикэм щыпсэухэ­рэми, ихьакIэхэми тиIофтхьабзэхэм ашIогъэшIэгъонэу анаIэ къатырадзэным ренэу тыдэлэ­жьэщт. Республикэм икультурэ инвестициехэр нахьыбэу хэт­лъхьа­ных!» — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу