Расул Гамзатовыр къызыхъугъэр мыгъэ илъэси 100 мэхъу. УФ-м и Президентэу В. Путиным 2021-рэ илъэ­сым унашъо къыдигъэкIыгъ ар хэгъэгум щагъэмэфэкIынэу.

[caption id="attachment_136927" align="aligncenter" width="800"] Сурэтыр: ЗэIухыгъэ къэбарлъыгъэIэс амалхэр.[/caption]

Гамзатовыр Дагъыстан ит къуаджэу Цада Iоныгъо мазэм и 8-м, 1923-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Унагъом исыгъэ сабыиплIым ящэнэрагъ. ЫшнахьыжъитIу блэкIыгъэ зэошхом хэкIодагъэх. Ятэ усэкIо цIэрыIоу хэгъэгум исыгъэмэ ащы­щыгъ. Расул цIыкIузэ ятэ къыздырищэкIыщтыгъ, джэдыгу пырацэм кIоцIигъэтIысхьэти иусэхэм къафеджэщтыгъ. Ащ къыхэкIэу ятэ иусэхэр къыхаутынэу игъо имыфэхэзэ Расул усэхэр зэкIэ ышIэщтыгъэх, гъунэгъумэ къафеджэ­щтыгъ, ежьымри еджэным фемыжьэзэ усэхэр зэхилъхьэхэу ыублагъ. Къуаджэм дэт пэублэ еджапIэм ыуж Буйнакскэ дэт кIэлэегъэджэ училищыр къыухыгъ. Къо­джэ еджапIэм, театрэм, гъэзетым, радиом ащылэжьагъ. Москва дэт литературнэ институтыр къыухыгъ, 1947-рэ илъэсым иапэрэ тхылъ къыдэкIыгъ, мыуцоу Iоф ышIагъ. ЩытхъуцIэу щыIэ пстэури къылэжьыгъ, Ленинскэ премиер къыратыгъ, Социалистическэ IофшIэным и ЛIыхъужъ хъугъэ, СССР-м и Апшъэрэ Совет идепутатыгъ. Джащ фэдиз гъэ­хъагъэ зиIэ усакIор илъэпкъ кIэрычыгъэ мыхъунэу зыфэсакъыжьыщтыгъ. «Си­лъэпкъ ыбзэкIэ тхыгъэу щыIэ пстэуми зы мыжъуакIэ щиз ахэзгъэхъуагъэмэ сынасыпышIу» ыIощтыгъ. Усэхэр зэкIэ аварыбзэкIэ ытхыщтыгъэх.

Расул Гамзатовым иусэхэу ГъукIэлI Нурбый адыгабзэкIэ зэридзэкIыжьыгъэмэ ащыщхэр къыхэтэутых.

Ным

Сыутэшъуагъэу, сымыгъэсагъэу, Унагъом исмэ ренэу салъытагъ. Защызгъэхъунэу ахэм чъэпхъыгъэу О пIогъэ лъэпкъи зи сымышIагъ. Илъэсхэр кIуагъэ, сыбгъэ Iэтыгъэу Зыми ыпашъхьэ сымгъэцIыкIугъэу, Ау джы мырары сишхэу блэкIыгъэм Непэ уапашъхьэ сит сыкъэкIуагъэу. ТIуми тизакъоу джы унэм тис, Сыгу иузыхэр сымыушъэфхэу, О убгъэгушъо къытесымыхэу Шъхьэу фыжьы хъугъэр щысэгъэмысэ. Сыгу хэкIы, тян, сегъэгумэкIы, МыIо-мышIагъэм гъэр сыфэхъугъ. СынаIэ птетэу сыпфэгумэкIэу Озгъэлъэгъугъэр сэрыкIэ макIэ. СыкъыхэмыкIэу зэрэхь-зэрэшхым, Сэ сыкъечъэкIы джэгу сыхэмыкIэу. Джы зэхэсэхы сыгу къысиIокIэу: «Сыда къэхъугъэр, уянэ пщэгъупша?» Ори сыбгъашIоу, сыгу хэмыгъэкIэу ГумэкIым хэтэу укъысIоплъыхьэшъ, Зи къысэмыIоу макIэу охьапщэшъ, Шъэфэу унэпсхэр кIэолъэкIыкIых. Жъуагъор ошъогум къыщэжъыужьы, Лъагъор ыгъэтхъэу игъогу техьажьы. О убгъэгушъо, фыжьы хъужьыгъэу Уишъао ышъхьэ джы щегъэшIожьы.

Синыдэлъфыбз

ПкIыхь гузэжъогъур лъэшэу гопэгъу. Хьадэ сыхъугъэу пкIыхькIэ сэлъэгъу. Дэгъыстан кIэим тыгъэм сыщижъэу, Сыдэлъ пцэшIуащэм сыбгъэ пхыри­жъэу. Мачъэ, мэжъоты, псыхъор мыIасэу. Сащыгъупшагъэу зи къыспымылъэу, Зысыушхугъ джы, чIыгужъ гупсэм Щыщ сыхъужьыным ыпэ сыщылъэу. СэлIэ, спсэ хэкIы, ау зи гумэкIынэу СиIэп къэкIонышъ сигъэежьынэу. Бгыпэм ышыгу бгъэжъхэр щэджэгух, ЧыжьэкIэ бланэхэр кIэим щэщэIух. Сигъэежьынэу, сашъхьагъ итынэу Зи къысфэкIуагъэп сашIоныбжьыкIэу. Сыкъэзылъфыгъи, шъэогъуи, гупси, Зи къысшъхьарытэп гъын ылъэкIынэу. Джаущтэу сыщылъэу, амал симыIэу Къызэхэсэхы чыжьэу къиIукIэу, СилъэпкъэгъуитIу Iофхэр зэхафэу КъэкIох, зэхэсхэу синыдэлъфыбзэ. Дэгъыстан кIэим тыгъэм сигъапэу Сэ спсэ щыхэкIы, ежьхэр егъапэх Хьэсанэ горэм итхьагъэпцIыгъэм, Алый мыхъунэу зэхишIыхьагъэм. Ерагъэу къэIуми синыдэлъфыбзэ, КъызэхэсэшIэ ащ кIуачIэу иIэр. Джы къызгурэIо Iэзэгъоу сиIэр: ТхьэлъэIоп, Iазэп — синыдэлъфыбз. Зыгорэм ыбзэ иуз регъэхъужьы, Ау сэ орэдыр ащ къырысIощтэп. Сыбзэ кIодынэу неущ орэхъужьи, Непэ сылIагъэми сыгу къеощтэп. Сэ ныдэлъфыбзэм сыгу фэсэухы. Ари тхьамыкIэу зыIорэр макIэп. Ежь Ассамблеим щызэхэмыхми, Спсэ щыщ фэдэу, сэ сэгъэлъапIэ, Махьмуд иусэ къыбгурыIонэу, Ори хымабзэм илъэу уеджэнэу? Сэри сизакъоу а ныдэлъфыбзэм СырыгущыIэу сыкъэнэжьынэу? Сэ шIу сэлъэгъу, дунаир, гъашIэр, Къогъупэ пстэуми джы сащыгъуаз. Хабзэ зышIыгъэм синыдэлъфыбзэ, Шъхьащэ фэсэшIы, ащ сыфэраз. Хэгъэгоу сиIэм гуапэу сеплъыжьы, Балтикэ икIэу Сахалин нэсыжьэу. Ащ пае тыди спсэ щызгъэтIылъми, ХэпIэжъы кIасэм сыкъарэхьыжь! Тикъоджэ цыпэ бэны зэфэшIыгъэм ЩыкIэлъырытхэу агу къэрэкIыжь, Гамзатэ ыкъоу Цада къылъфыгъэм, ИныдэлъфыбзэкIэ игугъу арэшIыжь.

Шъуафэсакъ шъэогъумэ

Гукъауи гухэкIи икъоу зэхапшIэу, ГуIэм ухэтэу зи умгъэмысэ. Шхъугъэ, шъэогъур узэхимышIэу, Ау зэхэмыфэу умышIы мысэ. ПшIэнэп шъэогъур ежь гуIэгъэнкIи, Угу ымышIахэу хигъэкIыгъэнкIи. Лажьэу иIагъэм къыуегъэшIужьы, Ори хъугъахэм игугъу умышIыжьы. Мафэхэр мафэм къыкIэлъэкIожьы, Жъыгъоу къэсыгъэм тегъэгуIэжьы. ГъашIэм шъэогъухэр щычIэтэнэжьы, БгъотынкIэ къины ахэр мэхъужьы. Шэу узытесым, лъакъор уIагъэу, Бэрэ къыхэкIы ар лъэпэуагъэу. Шым ар илажьэп, гъэмысэ гъогур, Уиш зэблэпхъунэу удэмыгуIэу. Скъошхэр, сэгуIэ, сыкъышъолъэIу, ШIоу шъугу илъым ер терэмыкIу. МакIэ къэнагъэр ныбджэгъу кIасэу, Тыкъабгынэжьы ахэмэ пасэу. ЕкIэ мэхагъэр цIыфым фэслъэгъоу, Бэрэ сэ хъугъэ хэмылъыр слъэгъоу. ГъашIэм хэзыгъэу щыIэри макIэп, Сэри чIэнагъэу сиIэр слъытагъэп. Ащ ыужыIо, макIэп згъэхъагъэр, Сигъогу къинхэр дысэу гъэIагъэу. СыкIэгъожьыгъэу, сыгуи сеIэжьэу, Шъэогъу шъыпкъи зи симыIэжьэу. Непэ сыфай сэ, зэкIэ слъэгъунхэу, А сызыгъашIоу сызыхэтыгъэхэр. Гукъаоу сиIэр сымыгъэгъугъэу, Ежьми аIуагъэр зэбламыхъугъэу.