Уахътэр зэплъэкIыгъо уримыгъафэу чъэр. ЦIыф гъа­шIэр ащ елъытыгъэмэ — нэгъэупIэпIэгъу. Джары акъыл зиIэм имафэ пэпчъ шIагъэкIэ зыкIиушъэрэр.

Сабыигъом къыщежьэ шэн-гъэпсы­кIэри: тефэмэ, къэтэджыжьызэ, мыгъэу, мыпыхьэу кIуакIэм зыфегъасэ, етIанэ гущыIакIэр, Iэдэбыр, Iушыгъэр, шъхьэ­кIафэр… Аузэ, еджэгъу уахътэр къэсы — гъэсэныгъэ лъагъом теуцо, щыIэх зишIэ шIэгъошIу IупкIэхэр, нэутхэхэр. ЩыIэх нахь зэкIэубытэгъэ зыфэса­къыжьрэ IорышIэхэри, ятIонэрэхэм ащыщыгъ, къызэрэсшIошIырэмкIэ, Цуекъо Джахьфар Базрыкъо ыкъор.

Ар 1924-рэ илъэсым бэдзэогъум и 27-м Теуцожь районым ит къуаджэу Хьалъэкъуае къыщыхъугъ. ПчыхьалIыкъое гурыт еджапIэр 1942-рэ илъэсым къыухи, къоджэ колхозым IофшIэныр щыригъэжьагъ. Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтым ыкIи заочнэу Москва дэт литературнэ институтым ащеджагъ.

1948-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1981-рэ илъэсым нэс, илъэс 33-рэ хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» Iоф щишIагъ. ЗэтIысыжьми Джэхьфар истатья зэфэшъхьафхэр гъэзетым къыригъахьэщтыгъэх. Ишэн-гъэпсыкIэкIэ гъэ­тIылъыгъэ-гупсэфышъор теощтыгъэми, Джэхьфар щыIэныгъэм щыхъурэ­-щышIэрэ пстэуми гукIэ ахэтыгъ. Ытхыгъэхэри аукъодыеу щымытхэу, щыIэныгъэм иIофыгъуабэхэм джэуап язытхэу гъэпсыгъагъэх. Джащ фэдизэу журналист IофшIэныр ежь щыщ хъугъагъэ. Анахьэу бгъэшIагъо икъурэр усэн-тхэн IофшIэны­шхори ащ готэу зэрэзэшIуихыгъэр ары.

Джэхьфар ытхыхэрэр 1948-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. ЗэкIэ литературэм ижанрэ зэфэшъхьафхэмкIэ — поэзиемкIэ, прозэмкIэ, драматур­гиемкIэ гъэзагъэу ащ зиушэтыщтыгъ. ИкIэ­лэцIыкIу усэхэр Адыгеим имыза­къоу, нэмыкI чIыпIэхэм къащыдэкIырэ журналхэм, гъэзетхэм къарыхьэщтыгъэх.

Иапэрэ тхылъ хъугъэхэр зы едзыгъо хъурэ пьесэхэр ары: «Iэшъхьэтет нэпцI» (1956), «Шъхьэр нэкIымэ». Илъэс зэфэшъхьафхэм Мыекъуапэ ыкIи Краснодар кIэлэцIыкIухэм ыкIи иныхэм апае усэ сборникхэр — «Къэзгъэзэжьыгъэр», «Сыина, сыцIыкIуа?», «Сэ сыщтапхэп», «УнакIэ», «Чэтыум иджэмышх», «Тихьэ­блэ кIалэхэр», мыхэм анэмыкIхэри къыдигъэкIыгъэх.

Цуекъо Джэхьфар итхылъхэр Москва итхылъ тедзапIэхэми къыхаутыщтыгъэх. Джэхьфарэ ытхыгъэхэм ащыщхэр грузиныбзэкIэ, эстоныбзэкIэ ыкIи нэмыкIыбзэхэмкIэ къыдэкIыгъэх.

Журналист-публицистэу Дж. Цуекъом художественнэ-документальнэ тхылъхэри «Мыжъор зыщыстырэм» (1972), «Гвардейцэм исэшху», «Корпусым ипарламентер» зыфиIохэрэр къыхиутыгъэх.

Я ХХ-рэ лIэшIэгъум ия 90-рэ илъэсхэм тхакIом тхылъитIу хъурэ итарихъ романэу «Бланэр зыщалъфыгъэм екIу­жьы», зыфиIорэр илъэс зэкIэлъыкIохэм къыхиутыгъэх.

Ежь тхакIор (зыщымыIэжь уж) къызыхъугъэр илъэс 90-рэ зыщыхъурэм ехъулIэу 2014-рэ илъэсым, кIэлэцIыкIу­хэм апае усэхэр зыдэт тхылъэу «Длинная дорога» къыдэкIыгъ. Джэхьфар иусэхэм ащыщхэр композиторхэм мэкъамэхэм аралъхьагъ.

Цуекъо Джэхьфар зэдзэкIын IофшIэгъэ ини иI. Ащ Андерсен ипшысэхэу «Дикие лебеди», «Пшысэхэр» зыфи­Iохэрэр адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэх.

ТхакIор тхылъеджэхэм бэрэ аIукIэщтыгъ, а зэIукIэгъухэм игупшысэ къырагъэблыщтыгъ. Анахьэу икIэсагъэхэр еджакIохэр ыкIи ахэм якIэлэегъаджэхэр ары.

Цуекъо Джэхьфар Урысые Феде­рацием ижурналистхэм я Союз хэтыгъ, Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ агъэнэфэгъэ шIухьафтыным илауреатыгъ, Урысыем итхакIохэм я Союз 1998-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хэтыгъ. ИщыIэныгъэ ыгъэ­хьаулыягъэп, гушъхьэлэжьыгъэ дахэ лъэпкъым къыфыщинагъ. Мы мафэхэм щыIагъэмэ, ыныбжь илъэс 99-рэ хъущтыгъэ.