Адыгэ Республикэм и Правительствэ и Унэ наркотикхэм апэшIуекIорэ комиссием изэхэсыгъоу щыкIуагъэм тхьамэтагъор щызэрихьагъ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Iофыгъоу агъэнэфагъэхэм апэрэу щытыгъэр 2030-рэ илъэ­сым нэс наркотикхэм апэшIуе­кIорэ къэралыгъо политикэм ипхырыщын зэрэкIощтым иIофыгъу ары. МыщкIэ къэгущы­Iагъ АР-м псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем.

АР-м псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ и Министерствэ IэкIэлъ къэбархэм нафэ къызэрашIы­гъэмкIэ, медицинэ организациехэм апае кадрэхэм ягъэхьазырын республикэм щэкIо, медицинэм иIофышIэхэм социальнэ IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ Iофтхьабзэхэр щызэрахьэх.

Ащ нэмыкIэу наркологическэ къулыкъур гъэкIэжьыгъэныр зы­щыкIорэ лъэхъаным наркоманхэм яIэзэгъэным, щыIэныгъэм чIыпIэ гъэнэфагъэ ахэм щаубытыным епхыгъэ Iофыгъо­хэр зэрахьэх. Наркологическэ диспансерыр ищыкIэгъэ медицинэ Iэмэ-псымэхэмкIэ зэрэзэтырагъэпсыхьэрэм, психологхэр, психотерапевтхэр ахэм зэращылажьэхэрэм яшIуагъэкIэ джы­рэ уахътэм диштэрэ Iэзэн- реабилитационнэ технологиехэр къызфагъэфедэх. 2022-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу наркотикхэм апэшIуекIорэ Iофтхьабзэхэм япхырыщын ахъщэу пэ­Iуагъахьэрэр сомэ мин 200-кIэ нахьыбэ ашIыгъ ыкIи сомэ мил­лиони 4-м ар шIокIыгъ.

КъэгущыIагъэм къыхигъэщыгъэхэм ялъытыгъэу республикэм и ЛIышъхьэ а лъэныкъом Iэпэ­Iэсэныгъэ ин зыхэлъ IофышIэхэр нахьыбэу къыхэщэгъэным, Адыгеим икIырэ ныбжьыкIэхэм апае хэгъэгум иапшъэрэ еджапIэхэм чIыпIэу къахагъэкIырэр нахьыбэ ашIыным япхыгъэ пшъэрылъ къыгъэуцугъ.

АР-м IофшIэнымрэ социальнэ хэхъоныгъэмрэкIэ иминистрэу Мырзэ Джанбэч къызэриIуа­гъэмкIэ, программэ гуадзэу «Наркотикхэр зыгъэфедэхэрэм яIэзэгъэнымкIэ, щыIэныгъэм чIыпIэ тэрэз щаубытынымкIэ зэхэубытэгъэ Iофтхьабзэхэр зэшIохыгъэнхэр» зыфиIорэм диштэу 2023-рэ илъэсым къэралыгъо программэу «ЦIыфхэм социальнэ IэпыIэгъу ятыгъэныр» зыфиIорэм диштэу процент 75-кIэ мылъкоу къафыхагъэкIырэр нахьыбэ ашIыгъ, нэмыкIэу къэ­пIон хъумэ, а мылъкур сомэ миллионрэ мин 575-м нэсыгъ.

ЦIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэм язэшIохынкIэ министерствэмрэ ащ къепхыгъэ учреждениехэмрэ наркоманхэу зэIэзагъэхэр ыкIи непэкIэ IэзапIэхэм ачIэлъхэр, анахьэу етIа­ни социальнэ, психологическэ IэпыIэгъу зищыкIагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ IофшIэн гъэ­нэфагъэ зэшIуахы. Ащ фэдэ сымаджэхэм яфэIо-фашIэхэм язэшIохынкIэ сертификатхэр аратых. Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу ащ фэдэ нэбгырэ 14-мэ ыкIи ахэм яуна­гъохэм япхыгъэ хэушъхьафыкIыгъэ IофшIэныр зэшIуахыгъ. Мыкъэралыгъо организациехэу наркотикхэр е психотропнэ веществохэр зыгъэфедэхэрэм яIэзэгъэнымкIэ, ахэм ящыIэныгъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ Iофтхьабзэхэр зезыхьэхэрэм зэдэлэжьэныгъэ адыряIэ хъугъэ. Мы аужырэ илъэси 5-м реабилитационнэ гупчэхэм нэбгырэ 17 агъэкIуагъ.

«Наркотикхэр зыгъэфедэ­хэрэм япхыгъэ Iофтхьабзэхэм язэшIохынкIэ республикэ бюджетым къыхэжъугъэкIырэ ахъщэр нахьыбэ шъушIы. А Iофтхьабзэхэм къагъэшъыпкъэ­жьыгъ шIуагъэу ащ къы­кIакIорэр. Ащ нэмыкIэу унэе медицинэ учреждениехэм зягъэу­шъом­­бгъугъэн фае, мысатыушI организациехэр, гуфакIохэр мыщ фэдэ Iоф­тхьабзэхэм къахэжъу­гъэлажьэх, грант IэпыIэгъум иамал­хэри жъугъэфе­дэх», — къы­Iуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

Гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ учреждениехэм наркоманием пэшIуекIогъэнымкIэ Iофтхьабзэу ащызэрахьэхэрэм афэгъэ­хьыгъэу къыIотагъ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ ими­нистрэ иапэрэ гуадзэу Пэ­рэныкъо Сусаннэ. Илъэс къэс наркотикхэм апэшIуекIогъэнымкIэ Къэралыгъо комитетым пшъэрылъэу къафишIыгъэм тетэу республикэм щеджэхэрэр социальнэ-психологическэ тестированием хэлажьэх. Ар зыфытегъэпсыхьагъэр хэбзэнчъэу наркотикхэмрэ психотропнэ веществохэмрэ амыгъэфедэнхэр, ащ хэщагъэ хъугъэкIэ зэгуцафэхэрэр къыхэгъэщы­гъэнхэр, IофшIэн гъэнэфагъэ а лъэныкъомкIэ нахь игъэкIотыгъэу зэшIуахыныр ары.

Тестированием икIэуххэм ялъытыгъэу гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ организациехэм наркотикхэр зыгъэфедэхэрэм якъыхэгъэщын фэгъэзэгъэ инспекторхэр, наркологхэр ыкIи психологхэр къызфагъэфедэхэзэ план гъэнэфагъэхэр ащызэхагъэуцуагъэх.

Адыгеим и ЛIышъхьэ гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ Министерствэм пшъэрылъ къыфишIыгъ муниципалитетхэм япащэхэр ягъусэхэу тестированием нахьыбэу кIэлэеджакIохэр къыхагъэлэжьэнхэу, кIэлэеджа­кIохэмрэ студентхэмрэ янэ-ятэхэм а IофшIэным мэхьанэшхо зэриIэр агурагъэIонэу.

Iофтхьабзэм икIэухым респуб­ликэм культурэмкIэ иучреждениехэм яIофшIэн зэрэзэхэщагъэм, хэбзэнчъэу наркотикхэр зэрагъэфедэхэрэм пэшIуекIогъэ­ным япхыгъэ Iофыгъохэм ахэплъагъэх. МыщкIэ къэгущыIагъ АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ.

НыбжьыкIэхэм наркотикхэр амыгъэфедэнхэмкIэ, Iэтахъохэр щыIэкIэ-псэукIэ тэрэзым нахь игъэкIотыгъэу хэщэгъэнхэмкIэ культурэм къыхиубытэрэ учреждениехэм IофшIэн гъэнэфагъэ ащызэшIуахы. ГущыIэм пае, зыныбжь имыкъугъэхэу, наркотикхэм ахэщагъэ хъунхэмкIэ гумэкIыгъо къызшъхьащыхьа­гъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ, щыIэкIэ-псэукIэ тэрэзым ахэр хэщэгъэнхэмкIэ республикэм иучреждении 129-мэ ыкIи лъэпкъ творчествэмкIэ клуб 742-мэ Iоф ашIэ, ахэм нэбгырэ мини 10,7-рэ фэдиз ахэлажьэ. НыбжьыкIэхэу илъэс 18-м шъхьа­дэмыкIыгъэхэм ащыщхэу творчествэм хэщагъэхэм япчъа­гъэ процент 14 мэхъу. Учет лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ахэтхэу зыныбжь имыкъугъэхэм ащ фэдэ культурнэ Iофтхьабзэхэм ыпкIэ хэмылъэу ахэлэжьэнхэм, яплъынхэм иамал араты. Непэ­кIэ зыныбжь имыкъугъэ, наркоманием ылъэныкъокIэ гумэкIыгъо къызпыкIыхэрэм якуп хэхьэрэ нэбгырэ 419-мэ культурэм епхыгъэ, спортым фытегъэпсыхьэгъэ ыкIи нэмыкI учреждениехэр якIуапIэ хъугъэх.

КультурэмкIэ гуфакIохэр ащ фэдэ Iофтхьабзэхэм чанэу ахэ­лажьэх. Зыныбжь имыкъугъэхэм апае фестивальхэр, зэнэкъокъу­хэр зэхащэх, наркоманием зэрарэу къыхьырэр зэхарагъэшIыкIыным дэлажьэх. Мы илъэ­сыр къызихьагъэм къыщегъэ­жьагъэу наркоманием, шъон пытэхэм, тутыным апыщагъэ мыхъунхэм апае культурэ мэхьанэ зиIэ Iофтхьэбзэ 600-м ехъу зэхащагъ, ахэм нэбгырэ мин 18-м ехъу ахэлэжьагъ.

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщы­гъэмкIэ, непэ республикэм культурэм иучреждениехэу джырэ уахътэм диштэхэрэм Iоф щашIэ, культурэм иунэхэу къуа­джэхэм адэтхэр нахь агъэ­кIэжьых, профессиональнэ коллективхэр зэхащэх. НепэкIэ мэхьанэ зиIэр культурэм иунэ­хэм нахьыбэу ныбжьыкIэхэр къящэлIэгъэнхэр, Iофтхьабзэхэм ахэгъэлэжьэгъэнхэр, щыIэны­гъэм чIыпIэ тэрэз щаубытыным игупшысэ икъоу алъыгъэIэсы­гъэныр ары.