«Адыгэ макъэм» исайт къырахыгъэ къэбарым ишIуагъэкIэ лъэпкъымкIэ мэхьа­нэшхо зиIэ Iоф зэшIохыгъэ хъугъэ — Адыгеим и Лъэпкъ музей къызэIузыхыгъэу ыкIи иапэрэ пащэу Наурзэ Ибрахьим ибюст непэ музеим къыратыжьыгъ. Ар зышIыгъэр скульпторэу, Тыркуем щыпсэурэ тилъэпкъэгъоу Чачыхъу Нухь.

Наурзэ Ибрахьим адыгэ лъэпкъым зэрэфэлэжьагъэм фэгъэ­хьыгъэ тхыгъэр «Адыгэ макъэм» къыхиутыгъагъ. Тисайт тырку­бзэкIэ зэдзэкIыгъэу тхыгъэхэр къызэрихьажьыхэрэм ишIуагъэкIэ Тыркуем щыпсэурэ тилъэпкъэ­гъухэм къэбарыр ашIэнэу хъугъэ. Измит щыпсэоу, скульпторэу Чачыхъу Нухьэ Лъэпкъ музеир зыгъэпсыгъэ адыгэлIым ибюст ышIынэу рихъухьагъ ыкIи бэ ты­римыгъашIэу ар ыгъэцэкIагъ. Наурзэ Ибрахьим ибюст Iэпэ­Iасэм зэришIыгъэр Нэгъой Яшар зелъэгъум, Адыгеим ар къэщэ­жьыгъэныр ыпшъэ рилъхьажьыгъ.

Бюстыр къызэращэжьыгъэм фэгъэхьыгъэ зэхахьэу музеим щы­кIуагъэм ар зиIэшIагъэри, къязыгъэщэжьыгъэри хэлэжьа­гъэх. Лъэпкъ музеим ипащэу Джыгунэ Фатимэ мыщ фэдэ IэшIагъэхэр музеим къызэрэIэ­кIэ­хьажьхэрэм мэхьанэшхо зэриIэр пэублэм хигъэунэфыкIыгъ. Му­зеим иIофышIэу Къудай Мариет гущыIэр ритыгъ. Лъэпкъ музеим Iоф щызышIэхэрэм ацIэкIэ скульп­торэу Чачыхъу Нухьэрэ ащ IэпыIэгъу фэхъугъэ Нэгъой Яшаррэ зэрафэразэр ащ къыIуагъ:

— Наурзэ Ибрахьим чылэхэр къыкIухьэзэ, адыгэ кIэныр кIиугъуаезэ лъэпкъыр зэрыгушхорэ музееу непэ тиIэм хъарзынэщ фишIыгъ. Илъэс пчъагъэрэ иза­къоу музеим Iоф щишIагъ, къэгъэлъэгъонхэр ежь-ежьырэу зэригъэзафэщтыгъэх, къызэIуихыщтыгъэх. Джащ фэдэу илъэс 12-рэ тимузей Краснодар къы­гъэдахэу дэтыгъ. ЫгукIэ адыгэ шъыпкъэу, лъэпкъым фэбанэу Наурзэр щытыгъ. Арышъ, IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъу скульп­торэу ащ ибюст зышIыгъэм «тхьауегъэпсэу» етэIо. Тефэ­щтыгъ Наурзэ Ибрахьим мыщ фэдэ саугъэт фэпшIыныр, мыщ фэдэ хьакIэщ фызэхэпщэныр. Мары Даур Хъусени Наурзэ Ибрахьим фэгъэхьыгъэ программэу ышIыгъэр Адыгэ телевидением къыгъэлъэгъуагъ. Тхьаегъэ­псэух «Адыгэ макъэм» иIофы­шIэхэри, ахэм къыхаутыгъэ тхы­гъэм IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэр еджэхи, къэбарыр алъыIэсыгъ.

Къудай Мариет нэужым Нэгъой Яшар гущыIэр ритыгъ. Мы Iоф­тхьабзэм ежь хэлэжьэнэу зэ­рэ­хъугъэр къыIотагъ:

— АдыгэхэмкIэ итэкъухьагъэу тэпсэу. Ащ емылъытыгъэу, ти­лъапсэ куу ыкIи пытэ. Чачыхъу Нухьэ иIэшIагъэхэм лъэпкъ Iофыр къахэщы, лъэпкъым гъэхъагъэ хэлъэу фэлэжьагъэхэм саугъэтхэр афешIых. Ежь-ежьырэу унашъо зыфишIыжьыгъэу ахэр ешIых. Дунаим адыгэ лъэпкъыр зэрэ­тетыр ыкIи зэрэтетыщтыр Нухьэ иIэшIагъэхэмкIэ къегъэлъагъо. Наурзэ Ибрахьимэ ибюстэу ышIыгъэр зысэлъэгъум, «ащ ичIы­пIэр Лъэпкъ музеир ары, афэтщэжьынышъ, чIэдгъэуцон фае» зесэIом, къыздыригъэштагъ. Ащ тетэуи Iофыр зэшIотхыгъэ. Тхьа­шъуегъэпсэу Iофы зежъугъэшIи мыщ фэдэ зэIукIэ зэрэзэхэшъущагъэмкIэ.

АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадзэу Кушъу Светланэ Наур­зэ Ибрахьим фэдэу лъэпкъым къы­хэкIыгъэ цIыфхэр тщымыгъу­п­шэхэу непэ ягугъу зэрэтшIырэм, къызэрэтIэтыжьхэрэм лъэпкъыр ыпэкIэ лъыкIотэнымкIэ мэхьанэшхо иIэу хигъэунэфыкIыгъ:

— Адыгэ Лъэпкъ музеир къы­зэIузыхыгъэу Наурзэ Ибрахьи­мэрэ ащ уасэ фэзышIыгъэ Iэпэ­Iа­сэу IэшIагъэр къызIэкIэкIы­гъэмрэ ежь музеими ыныбжь илъэси 100 Iэпэ-цыпэм зэрэнэсыгъэм, ахэр зэрэзэпыуцуагъэм мэхьэнэ гъэнэфагъэ, мэхьэнэ гъэшIэгъон иIэу сэлъытэ. Ащ етIани къыхэбгъэхъожьын фае музеир непэрэ мафэм зэрагъэкIэжьыгъэмрэ хьакIэщ иIэ зэрэхъугъэмрэ зэрэзэтефагъэхэр. Арышъ, непэ лъэпкъым имэфэкIкIэ плъытэ хъунэу сеплъы. Тхьаегъэпсэу Нухьэ лъэпкъым фэлэжьэгъэ цIыфхэм ынаIэ атетэу, къыхигъэщыхэу мыщ фэдэ IэшIа­гъэхэмкIэ тарихъым къызэ­рэхигъанэхэрэр. Ащ осэ­шхо иI.

Чэмышъо Гъазый зэха­хьэм къыщыгущыIагъ, ыпкIэ хэмылъэу, ыгуи ыкIуа­чIи хилъхьэзэ тилъэпкъэ­гъоу Тыркуем щыпсэурэм зэшIуихыгъэ Iофтхьабзэм мэхьэнэ куу иIэу хигъэунэфыкIыгъ:

— А лъэхъаныр псынкIагъэп. Наурзэ Ибрахьимэ лэжьыгъэшхо ышIыгъ, музеим икъызэIухын игъэкIотыгъэу дэлэжьагъ. Ащ фэдэу Iоф зышIагъэр репрессиехэм ахэфагъ. Ау лъэпкъым фэшъыпкъэу, фэхыеу Iоф зэришIагъэр агъэунэфыжьыгъ. Зэман зэблэкIыгъохэм ятарихъ упхырыкIыныр псынкIагъэп. Непэ Наурзэ Ибрахьимэ тефэрэ щытхъур, рэзэ­ныгъэр лъэпкъым щыщ цIыфхэм фагъазэ. Нухьи Яшари афызэшIокIыгъэм уасэ фэшIыгъуай. Лъэпкъ Iофтхьабзэу зэшIохыгъэ хъугъэр къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэмкIэ щысэшIу. IэпэIасэу Чачыхъу Ну­хьэ гущыIэ зыратым, ыгу къы­зэхэхьагъ, гущыIэ фабэхэр илъэпкъэгъухэм афи­гъэзагъэх:

— Хэкур къызэтезыгъэ­нагъэр, къытфэзыухъумагъэр ащ къинагъэхэр ары. Шъоры мыхъугъэмэ, тэ хэгъэгу тиIэщтыгъэп. СфэлъэкIырэмкIэ джащ фэдэу лъэпкъым сыфэлэжьэнэу, сишIуагъэ езгъэкIынэу сы­фай. Тызэрыгушхорэ цIы­фэу тиIэхэм бюстхэр, сау­гъэтхэр афэсэшIы, Мэщ­бэшIэ Исхьакъ фэдэхэм. Беданэкъо Нихьад ахэм захаплъэм, Къалмыкъ Юрэ зэрэсымышIыгъэр къыс­фидагъэп. Тхьэм ыIомэ, ари сшIын. Iофэу сшIагъэм уасэ фэшъушIи, Наурзэ Ибрахьимэ ибюст Лъэпкъ музеим чIыпIэ щигъоты­жьыгъэшъ, джы сырэхьат. Хэлэжьагъэхэм зэкIэми са­фэраз.

Iофтхьабзэм изэшIохын зыпкъ къикIыгъэр «Адыгэ макъэм» къихьэгъэ тхы­гъэр арэу зэрэщытыр къы­зэхэхьагъэхэм агу къы­гъэкIыжьызэ АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуа­дзэу Кушъу Светланэ ­лъэпкъ гъэзетым иредактор шъхьаIэу МэщлIэкъо Саидэ гущыIэр ритыгъ:

— «Адыгэ макъэр» мыгъэ илъэси 100 хъугъэ. Адыгеим къэралыгъо гъэ­псыкIэ зиIэр гъэрекIо илъэси 100 хъугъэ. Мы пчъагъэм бэдэд зэрипхыгъэр. Лъэшэу тигуапэ «Адыгэ макъэр» лъэпкъ лъэмыдж хъуи, къыхиутыгъэ тхыгъэм ыпкъ къикIыкIэ мыщ фэдэ Iоф дахэ зэшIохыгъэ зэрэхъугъэр. МузеимкIи, адыгэ лъэп­къымкIи шъуашэ. ЗышIыгъэми, къэзыщэжьыгъэми тхьашъуегъэпсэу, Нухь, Яшар. Непэ «Адыгэ ма­къэр» бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ мэлажьэ, гъэзетым ащ ишIуагъэкIэ тызэрепхы сыд фэдэ къэралыгъо адыгэхэр исхэми. Арышъ, непэ Iофыгъошху зэшIохыгъэ хъу­гъэр, тиIахьэу ащ хэлъым тырэгушхо!