Заохэр гуихых, псэхэхых, лъыпсыр псыхъоу ащэчъэ, ини цIыкIуи зыдахьых. ЧIыналъэр ахэм агъэгырзы, цIыф миллион пшIы пчъагъэр ахэкIуадэ.

Джащ фэдэ гуимыкIыжь хьазабэу, гукIодыгъоу цIыфыгухэм къарынагъ тихэгъэгушхощтыгъэу СССР-м къырашIылIэгъэгъэ заор.

1941-рэ илъэсым, мэкъуогъум и 22-м пчэдыжьым сыхьатыр 4-м советскэ цIыф жъугъэхэм ячъые рэхьат омакъэхэм зэIабзэу фашистыдзэхэм тикъэралыгъо игъунапкъэ къызэпачыгъ. Гитлер идзэхэм мурад яIагъ пIэлъэ кIэкIым къыкIоцI СССР-р зэхагъэтэкъоныр, зэбгырачыныр, ицIыфхэр гъэрыпIэм рагъэуцонхэр ыкIи ибаиныгъэ зепхъогъэныр. Ащ фэдэ хьазаб машIом хэти ежагъэп, ау заор къызэрежьагъэр зашIэм, тикъэралыгъо ипащэхэр, и Уiэшыгъэ КIуачIэхэр, советскэ народыр зэкIэ зэблэжьыгъэхэп – унэ къеIэрэм ыпсэ уеIэжьын зэрэфаер псынкIэу къагурыIуагъ.

Гитлер идзэхэр къэрарынчъэ-шъхьэщытхъужьхэу тичIыгу къибэнагъэх, ау зыкIи ахэр егупшысагъэхэп лыгъэ зыдзы­рэр ащ хэстыхьажьэу зэрэхабзэм.

1941 – 1945-рэ илъэсхэм Адыгэ автоном хэкум икIыхи тичIыпIэгъу нэбгырэ мин 80 фронтым Iухьэгъагъ. Ахэм ащыщэу нэбгырэ мин 30 фэдизыр лIыгъэ зэрахьэзэ зэуапIэм щыфэхыгъэх. Заор апэрэ мафэхэм, мазэхэм ыкIи апэрэ илъэсым тидзэхэмкIэ къин дэ­дагъ, яфэныкъогъэ пстэур зэзыгъотылIэжьырэ нэмыц техакIохэм ахэр апэчыжьагъэх, ау яхэгъэгу шIулъэгъу, ялIыгъэ шапхъэ лъэгагъэ. ДзэкIолIхэм, дзэпащэхэм ямызакъоу, зэо кIыбым къэнэгъэ нэжъ-Iужъхэм ыкIи кIэлэцIыкIухэм фашист техакIохэм апэшIуекIогъэнымкIэ афэлъэкIырэр ашIагъ. Партизан отрядхэр зэфэдэкIэ ащызэхащагъэх, ахэр нэрымылъэгъу IэпыIэгъу ин тисоветскэ дзэхэм афэхъугъэх. Комсомольцэ чанхэу зыныбжь зэоным нэмысыпагъэхэр, пионерхэр псэемыблэжьыгъэх. АдыгеимкIэ я 8-рэ Мыекъопэ гурыт еджапIэм ия 6-рэ класс къэзыухыгъэу Женя Поповыр, Мыекъопэ районымкIэ кIэлэ Iэтэхъо хъупхъэхэу Юра Сазоновыр, Коля Токаревыр, пшъэшъэжъые цIыкIоу, илъэси 9 нахь зымыныбжьыгъэу Надя Гнездиловар ахэм ащыщыгъэх. Лiыхъужъ цIыкIухэм цIыф къызэрыкIохэмрэ партизанхэмрэ зэрапхыщтыгъэх, щынэр зыщыщыр ашIэщтыгъэп, фашистхэу тичIыгу къибэнагъэхэр гъэкIодыгъэнхэр ямурад иныгъ. ЗэралъэкIэу хъурэ-шIэрэм ахэм партизанхэр ащагъэгъуазэщтыгъэх, листовкэхэр чэухэм, зэхэхьэпIэ чIыпIэхэм араIулIыщтыгъэх, Женя Поповым телефон гъучIычхэр пыим утын рихэу зэпиупкIыгъэх, ау фашистхэм ар аубы­тыгъ. Сыд фэдиз хьазаб зещэчи, пионер цIыкIум зы гущыIэ ыжэ къыдэзыгъэп, джащыгъум нэмыцхэм къалэм икъокIыпIэ ар ащи, ежь къызыхъугъэ мэфэ шъыпкъэм, щылэ мазэм и 17-м, 1943-рэ илъэсым ау­кIыгъ. Ащ тешIэгъэшхо щымыIэу, Адыгеир тидзэхэм пыим къыIэпахыжьи, шъхьафит ашIыжьыгъ.

Зэо илъэсхэр… Ахэр тихэгъэгукIэ ныбжьырэ гуимыкIыжьэу къэнагъэх. Къалэу Ленинград мэфэ 900 Iэпэ-цыпэм блокадэм зеIыгъым мыщ цIыфэу щыпсэущтыгъэхэм хьазабышхо ателъыгъэми, яцIыфыгъэ, якъэрар чIанагъэп, аужыпкъэм, зэкIэ унагъор гъаблэм, чъыIэм загъалIэм, зизакъоу къэнэгъэ еджэкIо цIыкIоу Таня Савичевам, унэ чъыIэ цIынэм Iулъхьэ ышхын имыIэжьэу исыгъэм идневникэу, зыдатхэщтыгъэр советскэ патриотизмэм иинэгъагъэ, тицIыфхэм ашъо тепхыгъэми, агу зэрэпфимычыщтыр къэзыгъэлъэгъуагъэх.

ТекIоныгъэшхор къэзыгъэблэгъэгъэ цIыфхэм адыгэхэри ащыщых. Лъэпкъ цIыкIоу, ау гушхоу ыкIи лIыгъэ ин зыхэлъ адыгэхэм ащыщэу нэбгыри 7-мэ щытхъуцIэ лъапIэу «Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ» зыфиIорэр къафагъэшъошагъ. Ахэр: Андырхъое Хъусен, Ацумыжъ Айдэмыр, Бжыхьакъо Къырымчэрый, Къош Алый, Нэхэе Даут, Тхьагъушъэ Исмахьил, ШIуцIэ Абубэчыр.

Гитлеровскэ Германием псынкIэу ти­хэгъэгушхо зыIэкIилъхьан гухэлъ иIагъ, ау а гухэлъ бзаджэр тидзэхэм пыим къыIэкIагъэзыгъ — хэгъэгум ыгоу Москва дагъэхьагъэхэп, ащ щызэхакъутагъэх. Ащ фэдэ текIоныгъэм тисоветскэ дзэхэм, офицерхэм, цIыф къызэрыкIохэм ягугъэ нахь агъэпытагъ.

Зэошхохэр Сталинград, Курскэ дугам дэжь ащыкIуагъэх, псэр атызэ, чIыгур къаIэпахыжьыщтыгъ. Хэгъэгу зэошхом имашIо зынэмысыгъэ къуапэ гори тикъэ­ралыгъо иIагъэп, ау советскэ дзэкIолIхэм, пащэхэм яакъыл-зэгурыIоныгъэ, ялIыгъэ ин ихьатыркIэ Кавказыр ыкIи зэкIэ тихэгъэгушхо пыижъ техакIохэм арагъэ­штагъэп, тичIыгу рафыжьхи, иб рагъэзыхьажьыгъэх; фашизмэм текIуагъэх, тидзэхэр Берлин нэсыгъэх ыкIи Рейхстагым Быракъ Плъыжьыр — ТекIоныгъэм и Быракъ — щагъэIагъ.

Хэгъэгу зэошхом илъэси 4-м ехъум лъыпсыр псыхъоу щычъагъ, къызэралъы­тэрэмкIэ, нэбгырэ миллион 27-м нэ­сыгъ ащ хэкIодэгъэ пчъагъэр.

ТекIоныгъэшхор къэзыгъэблэгъэгъэ цIыфхэм адыгэхэри ащыщых. Лъэпкъ цIыкIоу, ау гушхоу ыкIи лIыгъэ ин зы­хэлъ адыгэхэм ащыщэу нэбгыри 7-мэ щытхъуцIэ лъапIэу «Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ» зыфиIорэр къафагъэшъошагъ. Ахэр: Андырхъое Хъусен, Ацумыжъ Айдэмыр, Бжыхьакъо Къырымчэрый, Къош Алый, Нэхэе Даут, Тхьагъушъэ Исмахьил, ШIуцIэ Абубэчыр.

Адыгэ хэкум икIыгъэхэм ащыщэу дзэкIолI нэбгырэ 35-м «Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ» зыфиIорэ цIэр къафаусыгъ, нэбгырэ 15-р Щытхъум иорден икавалер хъугъэх, нэбгыришъэ пчъа­гъэм орденхэр, медальхэр къафагъэшъошагъэх.

ЧIыгур — Ны! Ащ фэмышIапхъэ щыIэп. Къэрэмыхъужь ныбжьи ащ фэдэ тхьамыкIагъо.