Мыгъэ егъэджэкIо-гъэсакIом и Илъэсэу агъэнэфагъ. Ащ елъытыгъэу Урысыем щызэдэпсэурэ цIыф лъэпкъыбэр нахь зэпэблагъэ шIыгъэнхэр мэхьанэ зиIэ Iофыгъошху. Ар зэшIуихэу гъэпсыгъэ илъэс заулэ хъугъэу зэхащэрэ проект инэу «Лъэпкъ литературэхэр – Урысыем ис пстэумэ апаех» зыфиIорэр.

[caption id="attachment_134626" align="aligncenter" width="800"] Iэшъынэ Аслъан.[/caption]

БэмышIэу литературэмкIэ антологиер я VI-у къытыра­дзагъ, ар анахьэу зыфэгъэхьыгъэр цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу тихэгъэгу щызэдэпсэухэрэм яфольклор ары. «Народная мудрость» ащ зэреджагъэхэр. ЛIэшIэгъухэм апсыхьэгъэ акъыл Iушыгъэр зыхэгощэгъэ гущы­Iэжъхэм ыкIи гущыIэ щэрыохэм ар афэгъэхьыгъ. Тхылъым дэгъоу лъэпкъ пэпчъ игубзыгъагъэ ахэмкIэ щыгъэунэфыгъ, адыгэ гущыIэжъхэми яфэшъошэ чIыпIэ щагъотыгъ. Мы IофшIагъэр зыпшъэ ифагъэр гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм фольклорымкIэ иотдел ипащэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Цуекъо Нэфсэт. Мы мафэхэм гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иредакцие ащ гущыIэгъу тыщыфэхъугъ.

— Нэфсэт, антологием адыгэ гущыIэжъхэу, гущыIэ щэрыохэу къыдэхьагъэхэр оры зыгъэ­хьазырыгъэхэр. Мыщ фэдэ IофшIэныр сыд фэдагъа оркIэ? Анахь мэхьанэ зэптэу унаIэ зытетыгъэхэр?

— Пстэуми апэу кIэзгъэтхъы­мэ сшIоигъор хэтрэ цIыф лъэпкъ­кIи анахь уасэ, пIуныгъэ-гъэ­сэныгъэ мэхьанэшхо зиIэ фольклорым иIахьэу гущыIэжъхэмкIэ гъэзагъэу Iоф сшIэнэу зэрэхъугъэр зэрэсигопагъэр ары. Лъэпкъ напэр, лъэпкъ культурэр зэрашыхэрэр бзэр, литературэр, анахьэу фольклорыр ары. Ащ изы Iахь инэу гущыIэжъхэр анахь гушъхьэлэжьыгъэ шIагъохэу, IупкIэхэу, ушъагъэхэу, щэрыохэу щытых. Ахэм гуфаплъэу узахаплъэкIэ, зие лъэпкъым ыгу, ышъо, игупшысэ лъагэ ахэолъагъо. Сигуапэу мэзэ зытIущым мы темэм Iоф дэсшIагъ.

— Адыгэ губзыгъагъэр сыд фэдэ шапхъэ иIэу тхылъым къыщытыгъа?

— Илъэс заулэ хъугъэу УФ-м «Урысые Федерацием щыпсэурэ лъэпкъхэм ялитератур» ыIоу проект щыпхыращы. Антологием изэхэгъэуцон цIыф лъэпкъ пшIы пчъагъэ хэлэжьагъ. ПстэумкIи зэрэщытэу тхылъым гущыIэжъ мин 14,5-рэ къыдэхьагъ. Ащ хэлэжьэрэ лъэпкъ пэпчъ ышIын фэягъэр пчъагъэмкIэ 200 — 300 ыкIи ащ тIэкIу шIокIэу ары. Тэ адыгэ гущыIэжъ ыкIи гущыIэ щэрыохэу 330-рэ къыдэдгъэ­хьагъ. Алфавитым тетэу лъэпкъ­хэр къызэкIэлъэкIох, Адыгеир я 4-у щыт. IофшIагъэр узгъэгъо­зэрэ тхыгъэм къызэIуехы. Ащ кIэкIэу къыщыIуагъ адыгэ гущы­Iэжъхэр къызэраугъоигъэхэр, къэзыугъоигъэхэр, шIыкIэ-ама­лэу ащкIэ агъэфедагъэхэр, къы­зэрэдэкIыгъэ пчъагъэр. Апэдэдэ ахэм зафэзгъэзагъэу, Iофышхо зылэжьыгъэхэр къыщыIуагъэх: адыгэ тхэкIо инэу Лъэустэн Юсыф, шIэныгъэлэжьхэу Хъуажъ Махьмудэрэ Хъут Щамсудинрэ, шIэныгъэлэжьхэу Блэгъожъ Зулкъарин, Шъхьапэцэ Минэрэ Афэсыжь Тыркубыйрэ, Цуекъо Алый, Цуекъо Нэфсэтрэ Мхце Бэлэрэ. Антологием къыдэхьэгъэ адыгэ гущыIэжъхэр бзитIукIэ къэтыгъэх — адыгабзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ. Ащ ыпаIокIэ къы­дэдгъэкIыгъэ тхылъыр бзищыкIэ, инджылызыбзэр ахэтэу, дгъэ­хьазырыгъагъ. Мы гущыIэпэ кIэкIым лъэпкъым егъашIэм зэIуигъэкIэгъэ губзыгъагъэр угъоижьыгъэнымкIэ амалэу щы­Iэхэр — экспедициехэр, командировкэхэр арэу зэрэщытхэр ыкIи адыгабзэр зышIэрэ еджа­кIохэр, студентхэр мы Iофым къызэрэхэлажьэхэрэр къыщы­Iуагъ. Джащ фэдэу адыгабзэр бзэ купэу зыхахьэрэр щыгъэунэ­фыгъ.

«ЗэкIэ тхы­лъым къыдэхьагъэхэр темэ 40-у гощыгъэ: цIыфым, щыIэныгъэм, хьадэ­гъум, шIу­лъэгъум, ныбджэгъуны­гъэм, хьалэлныгъэм, тхьамы­кIагъом, псауныгъэм, мыхэм анэмыкIхэу нахь мэхьанэ зиIэхэу джырэ лъэхъанымкIэ хъухэрэр къыщытыгъэх».

— Антологием къыдэхьэгъэ гущыIэжъхэр мэхьанэмкIэ сыдэущтэу зэхэгъэгощыкIыгъэха?

— ЗэкIэ тхылъым къыдэхьагъэхэр темэ 40-у гощыгъэ: цIыфым, щыIэныгъэм, хьадэ­гъум, шIулъэгъум, ныбджэгъуныгъэм, хьалэлныгъэм, тхьамыкIагъом, псауныгъэм, мыхэм анэмыкIхэу нахь мэхьанэ зиIэ­хэу джырэ лъэхъанымкIэ хъу­хэрэр къыщытыгъэх.

— Мыщ фэдэ тхылъ тедзэгъу иным адыгэ фольклорым изы Iахьэу адыгэ гущыIэжъхэр ыкIи гущыIэ щэрыохэр зэрэхэуцуагъэхэм сыд шIуагъэу иIэр?

— Антологиеу къыдэкIыгъэм «Народная мудрость» цIэу фашIыгъэр. Сэ сишIошIкIэ, ар ифэшъуаш ыкIи къегъэшъыпкъэ­жьы. Мы тхылъышхо ушъагъэу, нэкIубгъо 700 фэдиз хъоу, цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу тихэгъэгушхо щызэдэпсэухэрэм ягушъхьэкIэн лъапIэ — гущыIэжъхэр къыздэхьагъэхэр. Лъэпкъ акъылыр, лъэпкъ губзыгъагъэр мыхэм ахэгощагъ, лъэпкъыр ныбжьи умылъэгъугъэу, умышIэщтыгъэми, ахэм узяджэкIэ, ар зыфэдэр нэм къыкIагъэуцо, цIыфхэр зэрэшIэнхэм имызакъоу, зэрэлъы­тэ-зэфэгумэкIыжь азыфагу илъ хъунымкIи антологиер IэпыIэгъу инэу сэлъытэ.

— Тхьауегъэпсэу.

ДэгущыIагъэр Мамырыкъо Нуриет.