Тюрк лъэпкъхэм яя 16-рэ Дунэе театральнэ фестивалэу «Науруз» зыфиIорэр Казань щыкIуагъ. АР-м и Лъэпкъ театрэу И. Цэим ыцIэ зыхьырэр ащ хэлэжьагъ.

[caption id="attachment_134463" align="aligncenter" width="800"] АР-м и Лъэпкъ театр.[/caption]

Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм — Москва, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Осетием, Дагъыстан, Чэчэным, IэкIыб къэралхэу Тыркуем, Казахстан, Узбекистан, Киргизием къарыкIыгъэ хьакIэхэу нэбгырэ мин фэдиз ащ хэлэжьагъ. Театриймэ къарыкIыгъэ артист купмэ спектакль 29-рэ къагъэлъэгъуагъ. Тюркыбзэ зыщаIулъ шъолъыр­хэмрэ УФ-м илъэпкъ шъолъыр­хэмрэ ятеатральнэ зэпхыныгъэ­хэр нахь пытэнхэм зичэзыу фестивалыр Темыр Кавказым итеатрэхэм афагъэшъошагъ.

Лъэпкъ театрэр апэрэп Казань зэрэкIорэр, «Хрустальный Керим» зыфиIорэ шIухьафтыныр Казань 2016-рэ илъэсым щыкIогъэ фестивалым къыщырихы­гъагъ. Камал ыцIэ зыхьырэ къэндзал театрэм ирежиссер шъхьаIэу, «Науруз» фестивалым ихудожественнэ пащэу Фарид Бикчентаевым хигъэунэфыкIыгъ: «Сэ къызэрэсшIошIырэмкIэ, Темыр Кавказым итеатрэхэр зэфэшIыгъэхэу мэлажьэх. Фес­тивалым ахэр хэдгъэлэжьэнхэу, къэндзалхэм анэмыкIэу фестивалым хэлажьэхэрэ лъэпкъ те­атрэхэм якъэгъэлъэгъонхэм нэ­Iуасэ афэтшIынхэу лъэшэу тыфэягъ. Дагъыстан, Адыгеим, Чэчэным, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ятеатрэхэм ащ лъыпытэу джэуап къытатыжьыгъ. Фестиваль пэпчъ шъолъыр е цIыф лъэпкъ гъэнэфагъэ горэм фэгъэ­хьыгъ. 2023-рэ илъэсым ифестиваль Темыр Кавказым фэтэгъэ­шъуашэ.

Хабзэ афэхъугъэу, хьэкIэ хэ­­хыгъэхэри къырагъэблэгъа­гъэх. Мызэгъэгум ар драматическэ искусствэм иеджапIэу Москва дэтыр ары. «Чэрэз чъыгхат» зыфиIорэ къэгъэлъэгъонэу А.Чеховым ипьесэ техыгъэмкIэ фес­тивалыр къызэIуахыгъ. Ащ ипрограммэ хэтэу Iэнэ хъураехэр, пресс-конференциехэр зэхащэгъагъэх. Бзэр театральнэ искусствэм иамалхэмкIэ къэу­ухъумэн зэрэплъэкIыщтымкIэ, зэгъэуIугъэ шIэныгъэу яIэ­хэм­кIэ театрэхэм япащэхэр зэхъожьыгъэх. Культурнэ ыкIи зэкъош зэпхыныгъэхэр гъэпсыгъэнхэмкIэ, шъолъыр зэфэ­шъхьаф­хэм къарыкIыгъэ зэIоф­шIэгъухэм гъэхъагъэу яIэхэмкIэ зэхъожьынхэмкIэ, нэIуасэ зэфэ­хъунхэмкIэ фестивалыр амалышIу.

[caption id="attachment_134464" align="aligncenter" width="574"] АР-м и Лъэпкъ театр.[/caption]

Джащ фэдэу драмэм ыкIи комедием я Къэралыгъо театрэу К.Тенчуриным ыцIэ зыхьэу Казань дэтым АР-м и Лъэпкъ театрэу И. Цэим ыцIэ зыхьырэм Дэрбэ Тимур ипьесэ техыгъэу «Шыу маф» зыфиIорэ спектаклыр къыщигъэлъэгъуагъ. Къэндзалхэм лъэпкъ театрэхэм абзэкIэ къагъэлъэгъогъэ спектакльхэр лъэшэу ашIогъэшIэгъоны­гъэх.АР-м и Лъэпкъ театрэ иартист нахьыжъхэм ащыщэу, «Шыу мафэм» прокурорым ироль къы­щызышIыгъэу, АР-м изаслуженнэ артистэу Тхьаркъохъо Теуцожь фестивалэу зыхэлэжьа­гъэмкIэ ишIошIхэр къыриIотыкIыгъэх:

— Ащ фэдэ зэхахьэхэм уахэ­лэжьэн фай. НэмыкI шъолъыр­хэм къарыкIыгъэхэр олъэгъух, узэрэшIэ, ащ гушхуагъэ къыпхелъхьэ, зябгъашIэмэ пшIоигъу, унэкъокъонэу, уисэнаущыгъэ хэбгъэхъонэу уфай. Къэндзалхэр дахэу къытпэгъокIыгъэх. Спектаклым икъэгъэлъэгъон дэгъоу зыфэдгъэхьазырын тлъэкIыгъ, амал къытати декорациехэм ягъэуцун изакъоми чэщ-зымафэ тфыхахыгъ. Тэщ нахьыбэрэ сценэр зыIыгъыгъэ театрэхэм къахэкIыгъэп. «Шыу мафэм» еплъынхэу Казань щыпсэурэ адыгэхэр къэкIогъагъэх. Лъэпкъ театрэм исурэтышIэу Сихъу Рэмэзан ыпхъу щыдэкIуагъэу Казань дэс, ар унэгъошхоу зыхэ­сым хэтхэр спектаклым къе­кIолIэгъагъэх. Артистэу «Шыу мафэм» хэлажьэхэрэмкIэ ти­шъыпкъэ етхьылIи дэгъоу зыкъэд­гъэлъэгъуагъ. Залым чIэсыгъэхэр лъэшэу Iэгу къытфытеуагъэх, зы нэбгыри чIэкIыжьыгъэп. Къэгъэ­лъэгъоныр зытэухыми тамытIупщэу, щытхэу, къызэрэтфэразэхэр къаушыхьатэу Iэгу къытфытеуагъэх.

Сыгу ымыштэу зы лъэныкъо къыхэкIыгъ — драматическэ искусствэм иеджэпIэ-студиеу Москва къикIыгъэм А.Чеховым ипьесэ техыгъэу «Чэрэз чъыгхат» зыфиIорэ спектаклэу къытыгъэм инепэрэ къэгъэлъэгъонэу (современная интерпретация) къышIыгъэр ары. Артистхэр ныкъотIэкIыгъэхэу пIоми хъунэу сценэм къытехьэщтыгъэх, узпхырыплъырэ чэщджанэхэр ащыгъы­гъэх. Быслъымэн шъолъыр укъакIоу, фестивальри Темыр Кавказым ишъолъырхэм ятеатрэхэм афэгъэшъошагъэу зыхъу­рэм, ащ фэдэ къэгъэлъэгъон къыщыптыныр емыкIоу къысшIошIы. Ар сэ сиеплъыкI. Апэрэ едзыгъор заухым, сыкъэтэджи сыкъычIэкIыжьыгъ.

ХэзгъэунэфыкIынэу сыфай ежь Казань лъэшэу тыгу зэрэрихьыгъэр. Типащэу Ацумыжъ Рустам ыпкIэ тфити, джыри зы мафэкIэ тыкъыгъани, къэндзалмэ якъэлэ шъхьаIэ зыщытплъы­хьанэу, экскурсиехэр тшIынхэу къыддэхъугъ. Кремлэм тыдэ­хьагъ, ячылыс шъхьаIи тычIэ­хьагъ, къалэм иурам пэпчъ тарихъышхо пылъ. А зэпстэур зыхэтщэнэу, зэхэтшIэнэу игъо тифагъ, ари зымыуасэ щыIэп. Фестивалым икъызэIухын фэгъэ­хьыгъэ мэфэкI пчыхьэзэхахьэм титеатрэ иIофышIэу Ацумыжъ Адам «Хэбзэ дахэу тэ тхэлъыр джащ фэд» зыфиIорэ орэдыр къыщиIуагъ. Фестивалым хэлэжьагъэхэм такъыхэщыгъэу, гу къытлъатагъэу къысшIошIы.

[caption id="attachment_134465" align="aligncenter" width="800"] АР-м и Лъэпкъ театр.[/caption]

АР-м итеатральнэ объединение ихудожественнэ пащэу Ацумыжъ Рустам фестивалым пшъэрылъэу иIагъэхэмрэ ащ елъытыгъэу Адыгеим и Лъэпкъ театрэ зэрэлажьэрэмрэ зэфи­хьысыжьыгъ:

— Тетрэм ирепертуар зэфэшъхьафынэу щыт. Ау, Iо хэмы­лъэу, пшъэрылъ шъхьаIэр ны­дэлъфыбзэм икъэухъумэн театрэри зэрэдэлэжьэн фаер ары. АдыгабзэкIэ Iурэ къэгъэлъэгъон­хэр щыIэнхэ, адыгэ тхакIохэм атхыгъэ пьесэхэу ахэр щытынхэ фае. АдыгабзэкIэ тхыгъэ классикэ литературэри ащ къыдыхэ­лъытагъ. Фестивальхэм къащыб­гъэлъэгъон плъэкIыщт спектакльхэр театрэхэм ярепертуар хэтын фае. Пчэгу зэфэшъхьафхэм ахэр къащыдгъэлъагъозэ гъунапкъэ­хэм ташъхьапырыкIын, цIыфхэм зядгъэшIэн фае. Фестивальхэм театроведхэр, критикхэр ахэла­жьэх, режиссерхэм агъэфедэрэ шIыкIэ-амалхэр ахэм зэфахьысыжьы, ащ фэдэ десэхэр тищыкIагъэх. Москва къикIыгъэ кри­тикхэр, лъэпкъ театрэхэм я Ассоциацие илIыкIохэр фестивалым къыщызэфэсыгъэх. Ахэм зэпхыныгъэхэр адэтшIыгъэх, Ассоциацием тыхэхьанэу амал­хэр ащ къытитыщтых, ар тэркIэ хэхъоныгъэшIухэм якъежьапIэу хъущт. ТапэкIэ тылъыкIотэным, гъэхъагъэхэр тшIыным тыкIэгушIу, театрэм инеущырэ мафэ гъэшIэгъонынэу, артист ныбжьыкIэхэм тыкъамыбгынэнэу, рес­публикэм къинэнхэу тыфай. Укъызщыхъугъэ шъолъырыми цIэрыIо ущыхъун плъэкIыщт, ащ ищыкIагъэр уахътэм диштэрэ амалхэр ары. Пшъэрылъ инхэр тиIэх, ахэр зэшIотхыным ыуж тит. Апэрэ лъэбэкъухэри тшIыгъэх. А зэпстэур IэтыгъошIу мэхъу IэпыIэгъу къыпфэхъухэ хъумэ. Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат IэпыIэгъу къыт­фэхъу, ынаIэ къыттет, ащ мэхьа­нэшхо иI, ащкIэ лъэшэу тыфэраз.

Тэу Замир.