1976-рэ илъэсым театрэм, музыкэм ыкIи кинематографием я Къэралыгъо институтэу Ленинград дэтыр къыухи, Кушъу Светэ ихэку гупсэу Адыгеим къыгъэзэжьыгъагъ. Джащ къыщегъэжьагъэу, непэрэ мафэхэм къанэсыжьэу, илъэс 46-рэ хъугъэу ыгукIэ икIэсэ театрэм исценэ хьалэлэу щэлажьэ.

А илъэсхэм къакIоцI спектаклэ пчъагъэхэм бзылъфыгъэ образ зэфэшъхьафхэр, зым нахьи адрэр нахь шIагъоу, къащишIыгъэх. Лъэпкъ драматургием щыщ спектаклэхэм ямызакъоу, дунэе ыкIи классическэ литературэм къахэхыгъэ произведениехэм роль шъхьаIэхэр къащишIыгъэх.

Ахэр: У. Шекспир и «Отелло» — Дездемона, Ж. Мольер ытхы­гъэу «Тартюф» — Эльмира, У. Шекспир и «Король Лир» — Гонерилья, А. Чеховым иеу «Иванов» — Бабакина, Н. Гого­лым ипьесэу «Женитьба» — Агафья Тихоновна, А. Гецадзе иеу «О мардж! Дахэр къэтэщэ» — Теона, Н. Думбадзе и «Если б небо было зеркалом» — тетушка Кито, Б. IутIыжъым ытхы­гъэу «Хьацэцэ дах» — Хьацац, Е. Мамыим и «ГъашIэм имэзищ» — Тэмара, А. Шэртаным ипьесэу «Ащэрэмрэ къэзыщэхэрэмрэ» — Цац, Мурэтэ Чэпай и «Шъу­забэхэр» — Къарэ, «IэнатIэм игъэрхэр» — Нэшхо, Е. Мамыим и «Псэлъыхъохэр» — Дэнэ­Iап, Нэгъой Инвер иеу «Къандис» — бзылъфыгъэ роль ­шъхьаIэр, Е. Мамыим и «Мы­хьам­чэрыекъор, привет!» — ХьакIуащ, Володиным ипьесэхэу «Ящерица», «Две стрелы» — Ящерица, Б. Iутыжъым иеу «Жэ­мыгъо Африкэм нэсыгъ» — Жэмыгъу, С. Хъунагом иеу «Итальянкэр», нэмыкIхэри.

Светэ бзылъфыгъэ роль гъэшIэгъоныбэу къышIыгъэ пэпчъ щыIэныгъэ шъыпкъагъэр нэм къыкIагъэуцо, гум къинэжьэу гъэ­псыгъэ. А зэкIэм алъапс IофшIэгъэ иныр, IэпэIэсагъэр, артисткэм театрэр икIасэу, ежь щыщэу, ищыIэныгъэу зэрэхъу­гъэр ыкIи зэрэщытыр.

Актрисэм идэхэгъэ ин, ишIыкIэшIуагъэ, иIупэщх шъабэ, нэфыпс-нурэу иIэм, театрэр зикIэ­сэ цIыфхэр махъэм фэдэу, зэлъа­убытыгъэх, емызэщыжь Iоф­шIакIоу, творческэ жьыкъэщэ гъэшIэгъон зыхэлъ артисткэу Светэ зэрэщытыр псынкIэу къэ­нэфагъ. Джы ар шъхьэкIэфэгъэ­лъытэныгъэ иныр гуетыныгъэу исэнэхьат фыриIэмкIэ къэзылэ­жьыгъ, сценэр — театрэр ыгу нэсыпэу, ищыIэныгъэ шъыпкъэ хъугъэх. Адыгэ театрэм щагъэу­цугъэ спектаклэ гъэшIэгъоныбэм, ар зыхэмылэжьагъэ ахэтэп пIоу, артисткэр зрителыр зыфэзэщэу, дэзыхьыхыхэрэм ащыщ, роли 100-м нахьыбэ къышIыгъ. Светэ фэдэу бзылъфыгъэ дэхагъэр къетэкъохэу, IупкIэу, ышIэрэ Iофым ыгу нэсыпэу, ыгъатхъэу, сценэр къыдэхъугъэм фэдэу щыIэр зырыз. Игулъытэ, иакъыл, игупшысэ зынэмысырэ щыIэп, джары роль зэхэдз ымышIэу (ауми ироль пэпчъ ренэу гъэчъы­гъэ), зыдэлэжьэрэ образ пэпчъ иинэгъэ-лъэшыгъэ е ицIыкIугъэ­мэкIагъэ емылъытыгъэу, упкIэпкIыпагъэу нэм къыкIигъэуцон зыкIилъэкIырэр. Чэщи мафи, исыхьат, такъикъ пэпчъкIэ сце­нэм тет, гукIэ-псэкIэ есэжьы­гъэу роль пэпчъ решIыкIы ыкIи къырегъэлъэгъукIы.

Бэрзэдж-Кушъу Светланэ ар­тисткэ IэпэIас, IофшIэгъэшхо зиI, бзылъфыгъэ ролыбэу къышIыгъэ­хэм ыкIи къышIыхэрэм, ар сыдигъуи сценэм фэкIэщыгъоу, къеплъырэ цIыфхэм афэгумэкIэу, искусствэ иным, дэхагъэм ахэр зэрэфищэщтхэм езэщырэп.

Светланэ къызыхъугъэ мафэм мэфэкIым рихьылIэрэ гузэха­шIэхэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу гущыIэгъу тыфэхъугъ.

— Уисэнэхьат лъагъо дэх имыIэу урэкIо, уемызэщыжь, псынкIа е къина уартистыныр?

— Сисэнэхьат адрэ пстэумэ атекIы, сценэм мафэ къэс укъы­техьаныр гурэ псэрэ бэу зыха­хьэрэ. Уироль, образэу къэпшIырэр зэрищыкIагъэу къибгъэлъэгъукIыным Iофышхо дэошIэ — олъыхъо, къэогъоты, пфэгъэ­хъурэп, уигъэразэрэп, етIанэ… аузэ, ыцыпэ къэоубыты, къызэтеогъэщыкIы, опшъы, огужъые.., ау Iэгутео мэкъэ лъэшым зы­къызиIэтыкIэ, къэбгъэлъагъорэр цIыфхэм ягунэсэу, пшIагъэм, узэрэулэугъэм уегъэгушIожьы.

— Творческэ гъогу иныр щытхъу хэлъэу къэзыкIу­гъэ уартисткэ цIэрыIу, зыкъэбгъотынымкIэ, сэнэхьатым ишъэфхэр къыпIэкIэхьанхэмкIэ ана­хьэу къыбдеIагъэхэр?

— УиупчIэ иджэуап сигуапэу къестыщт: зэкIэ тызэдеджагъэ­хэм Мыекъуапэ къэдгъэзэжьи, IофшIэнышхом тызыпэуцуагъэм къыщыкIэдзагъэу, Тхьэр къыс­фэупсэу, сигъашIэ дахэу кIэкIы, ситворческэ гухэлъхэр сыдигъуи пшысэм фэдэу къызэпыуцохэу, къызэкIэлъыкIохэу кIэсэщы, ары сэнэхьатым зыфэтэгъэсэфэ, «нэм ылъэгъурэр шъхьэм ыуас», аIуагъэба, яшъыпкъэу къытпы­лъыгъэх тикIэлэегъаджэхэр, ис­кусствэ лъагэм тызэрэхащэщтым­кIэ, сэнэхьатым пэблагъэ тызэ­рэхъущтымкIэ зышъхьасы­жьы­гъэхэп, тэри тшIоигъуагъ зэ­кIэ тшIэмэ. Тихэку тыкъызэ­кIожьым, Адыгэ драмтеатрэм 1962-рэ илъэсым Москва ГИТИС-р къыщызыухыгъэ нахьыжъ Iушхэр сценэм фытегъэпсыхьэгъэ за­кIэ­хэу Iутыгъэх, ахэр IофшIэкIошхуагъэх, артист дэгъу дэдагъэх: КIыкI Юр, Хъурым Мариет, Му­рэтэ Чэпай, зэшъхьэгъусэхэ Пэрэныкъо Чатибэрэ Раерэ. Мы­хэр цIыфыгъэ ин зыхэлъы­гъэх, тызкъуаубытагъ, такIырыплъыгъ, роль зэфэшъхьафхэр тызэготэу къызэдэтшIыгъ, тигу­шIуагъуи тигумэкIи зэдэдгощыгъ, зыгорэ къыздэхъугъэмэ, а на­хьыжъ IэпэIасэхэм ыкIи режиссер шIагъохэу — КIуращынэ Ас­кэр, ХьакIэгъогъу Къэсэй, мы­хэм анэмыкIхэми акIочIэ ин зыхэлъэу сэлъытэ.

— О пшъхьэкIэ сыд фэдэ рольхэр ара уикIасэхэр?

— ЦIыф лъэшхэу, ямышIыкIэ гъэшIэ гъогу хьылъэ къызэпызычыгъэхэу, щыIэныгъэ жьыбгъэхэм къамыуфэхэрэ образхэр къэсшIымэ сэразэ.

— О нахь къыптегъэ­псыхьагъэу (уишэн-гъэ­псыкIэкIэ), уигъатхъэу къэпшIыгъэу, анахь уикIа­сэ хъугъэ образыр?

— СикIасэх ыкIи хьалэмэтых Мамый Ерэджыбэ ипьесэхэр, ауми анахь сигъатхъэу сыгу къинагъэр комедиябэу къэсшIыгъэмэ ащыщэу, IутIыжъ Борисэ и «Жэмыгъо Африкэм нэсыгъ» зыфиIорэр ары. Драматург IэпэIасэм мы бзылъфыгъэ образ ялыер егугъоу ыгъэпсыгъ, щыIэныгъэ хабзэхэр ыкIи бзылъфыгъэр зэрэзэдэIорышIэхэрэр дэгъоу щыкIэгъэтхъыгъ, мы образым — Жэмыгъо ироль сыдэлажьэзэ гупшысабэ зэпырыз­гъэзагъ, сшъхьэкIи сызыфэдэ шъыпкъэр нахь згъэунэфыгъэ, сиартист сэнэхьаткIи мы ролым джыри нахь зыкъызэIусигъэхыгъ. Ащ хэт бзылъфыгъэ хэхьагъэ-­хэкIыгъэу, сыд фэдэрэ пси ще­сын зылъэкIырэ Жэмыгъо иобраз лъэшэу шIу слъэгъугъэ, Iоф дэсэшIэфэ, сэри нахь пытэ си­шIыгъ, мы пьесэм гушIуагъуи насыпи къысфихьыгъ.

ЩыIэныгъэр тхъэгъо закIэу зэхэлъэп, лъэпэогъухэми хэти ащ ащыIокIэ, ахэр зэпыпчышъунхэ кIуачIэ мы образым къыпхелъхьэ, узэрегъэ­плъыжьы, уапэкIэ уегъаплъэ.

— Мыщ фэдиз илъэс пчъагъэм Адыгэ лъэпкъ драмтеатрэм уриартистк, а зы гъогу-лъа­гъор уубагъэ, укIэгъо­жьэу, уезэщэу къыхэ­кIыгъа?

— Театрэр щыIэныгъэр зэкIэ зэрыплъэгъорэ гъунджэм сэ фэсэгъадэ. Илъэсхэм IофшIэкIэ амалхэр, шIыкIэ-IокIэ тэрэзхэу сценэм нахь ищыкIагъэхэр къа­дэкIуагъэх. «ЩыIэныгъэр зэрэщытэу театр» аIуагъ, ау зыхъукIэ, сикIэсэ сэнэхьатэу сщыщ хъупа­гъэр — сызыIэтыгъ, сызыпIугъ, сызылэжьыгъ. Загъорэ сэр-сэрэу тIэкIу сызэплъыжьы: сэлъытэ театрэм, сценэм сапIугъэу, сагъэсагъэу, сызэрэщытэу сицIыфыгъэ кIуачIэ агъэпытагъэу.

— Адэ театрэр зэкIэ ­уищыIэныгъэмэ, нэмыкI щыIэныгъэ лъэныкъохэр — унагъор, быныр, пIун-гъэсэныр сыдэу ­хъухэра?

— Театрэ IофшIэнышхом а зэкIэмкIэ ишIуагъэ къысэкIыгъ ыкIи къысэкIы. Сценэм къытес­хьэрэ образэу згъэунэшкIугъэ пэпчъ иIахь къысхахьэзэ, псы­хьагъэ сыхъугъ, непэ сыартисткэ къодыеп, ны, нан, бзылъфыгъэ чъэпхъыгъэ икъугъ (мэщхы). Спхъухэр (тIури) едгъэджагъэх, дгъэсагъэх, ахэр унагъохэм арыс, сипхъорэлъфхэр врачых, юристых, цIыфышIух, пхъорэлъфым ипхъорэлъфыжь пшъэшъэ цIыкIоу илъэси 4 зыныбжьыр сэркIэ зымыуасэ щыIэп. Джащ фэдэ къабзэу, тянэ-тятэхэу тызыпIугъэу тызылэжьыгъэхэр (щыIэжьхэп) зыкIи тщыгъупшэ­хэрэп, ахэр мыхъугъэмэ тэ ты­хэтыщтыгъа, сикъуаджэу Очэпщые дэт унэу сызыщапIугъэм ипчъэ зэIухыгъ, ащ сшыпхъу къыщытпэплъэ, тызэрэлъытэ, тызэфэгумэкIыжьы, а зэкIэм, шIу лъэбэкъу пэпчъ къыпхагъа­хъо, пкIуачIэ агъэкIэжьы.

— Мы аужырэ илъэс 20-р уитворчествэкIэ, пшъхьэкIэ сыд фэдагъа?

— КIэкI дэдэу къэпIон хъумэ, а илъэс 20-р хэти тызыфытагъ; фабэм, тхъагъом анэмыкI щымы­Iэм фэдэу къытщыхъущтыгъ, ау мы уахътэм тыкъызхигъэшхъо­жьыгъ, нахь зызэкIэтыубытагъ, уасэ зэтымытыжьыщтыгъэ шэны­бэм талъытхъожьыгъ. Сэ сшъхьэ­кIэ зыкIи ситеатрэ IофшIэн зэпыуи, зэпычи фэсшIыгъэп, мы илъэсхэм нахь зэкIэупкIэгъэ-хъуп­хъэ сашIыгъ, етIанэ уиныбжьыкIэгъу уахътэр, гъашIэ къэб­гъэшIагъэу, гулъыти, щэIагъи, къэрари, шIыкIи — щыIэр зэкIэ зэбгъотылIэжьы зыщыхъугъэр, уицIыфыгъэ кIуачIэ зыдэпшIэ­жьэу, тамэ бгъотыныр, сэркIэ осэшIу зиI.

ГъашIэ бгъэшIэныр гъэшIэгъоны ыкIи тхъагъо.

— Света, апэрэ гъэмэфэ мазэм — мэкъуогъум и 9-м укъэхъугъ. Мы уахътэр охътэ бэрэчэт, зэкIэ чIым хадзагъэ щыIэмэ къызэлъэкIы, мэбагъо, ягъу пкIышъхьэ-мышъхьэхэм, хэтэрыкIхэм. Арышъ, джащ фэдэу ори, шIоу щыIэр къыб­дэхъунэу тыпфэлъаIо; псауныгъэ пытэ уиIэнэу, уисэнэхьат ялые IэпэIэсагъэр къебэкIэу бэрэ Iоф рыпшIэнэу, къыопэсыгъэ уасэ сыдигъуи къыпфа­шIынэу, уибын дахэ, ныкъылъфыгъэхэм, уиIоф­шIэгъухэм уагъэразэу, шIукIэ къыбготынхэу ыкIи пстэуми тифэныкъогъэ мамырныгъэр ти Хэгъэгушхуи, тыдэрэ чIы­налъи къарыуцожьынышъ, тынчэу тыпсэунэу.

Мамырыкъо Нуриет.