«ГущыIэ дахэм блэр гъуанэм къырещы» амышIэу аIуагъэп тина­хьыжъхэм. Дэгъум, дахэм къымыубытын псэ зыпыт гори щыIэп. Ар анахьэу гукIэ зэхэзышIэхэрэр творческэ цIыфхэр ары.

Дысыгъэ-къаигъагъэкIэ хэти уузэнкIын, имыхъун зыдебгъэшIэжьын плъэкIыщтэп. Ау акъы­лыгъэ хэлъэу, цIыфыгъэ пэб­гъохымэ, пфэмыгъэсэни, къэмыуфэни щыIэпщтын.

Ар зэхишIапэу тхакIоу Хъу­нэго Нурет изы усэ тхылъ «Гу­щыIэр Iэзэгъу» цIэу фишIыгъ. Щэч хэлъэп, гущыIэр кIочIэшхо зыхэлъ: ащ гуауи, жъалымыгъи, нэикI-IуикIыгъэ дысы­гъи хэлъын ылъэкIыщт, гущыIэр ежь къэзыIорэм ыгу, ышъо атешIыкIыгъ сыдигъуи, ау акъыл зиIэмкIэ, нафэр гущыIэр нэфэгъэ-шъып­къагъэр хэлъмэ, зафэу, фабэмэ, Iэзэгъу инэу зэрэщытыр ары.

Адыгэхэр ижъыкIэ шэн-хэбзэ дэгъухэм арыгъуазэхэу, жэм лъэшэу фэсакъхэу, ухъумагъэхэу щытыгъэх. Шъыпкъэ, джырэ уахътэм зэкIэ урыси, адыги, ермэли, къэндзали, нэмыкIи, къечъэкI-къезэрэфэкIым хэтых, нахьыбэр Iоные-шIэные дэдэ хъугъэ. ШIэныгъэ-гъэсэныгъэр, пIуныгъэр, а зэкIэ зэрыт тхы­лъыр IэкIыб зыпшIырэм, культурэр ыкIи зэкIэ щыIэныгъэ лъэныкъохэр къэланлэхэба.

Хъунэго Нурет Исхьакъ ­ыпхъур Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Джамбэчые мэкъуогъум и 5-м, 1930-рэ илъэсым аужырэ сабыеу бын Iужъу зэгурыIом къыщыхъугъ. Исхьакъ ыкъо-ыпхъухэр зэкIэ ригъэджэнхэр, цIыфышIу хъунхэр фызэшIокIыгъ. Нурети Адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр 1955-рэ илъэсым, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ инсти­тутым филологиемкIэ ифакультет 1960-м къыухыгъэх. 1961-рэ илъэсым щегъэжьагъэу пенсием окIофэ, хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим», «Адыгэ макъэм» зэдзэкIакIоу Iоф щи­шIагъ, ащкIэ лъэпкъ журна­листикэм иIахь хилъхьагъ, ащ изакъоп, икIэсэ иныдэлъфы­бзэкIэ иныбжьыкIэгъум къыщегъэжьагъэу игупшысэ къыриIотыкIыныр икIэсагъ.

Ытхыхэрэр 1951-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. «Гъэтхэ къэгъагъэхэр» зыфиIоу тхэкIо куп зэдатхыгъэм Нурет иусэхэр къыдэхьагъэх, ащ ыужым «ГущыIэр Iэзэгъу» ыIоу усэхэмрэ рассказхэмрэ зыдэтхэр (1992), «Гупшысэ нэфхэр» (2003) ацIэу тхылъхэр къыдигъэкIыгъэх. Нурет иусэхэр, рассказхэр, поэмэхэр хэку гъэзетхэм ыкIи журналхэм къа­рыхьэщтыгъэх. Иусэхэм ащыщхэр композиторхэм орэды­шъомэ аралъхьагъэх. Хъунэго Нурет Урысые Федерацием итхакIохэм я Союз 1998-рэ илъэсым къыщыублагъэу хэт.

Ау ипоэзие зэфэдэкIэ фэ­багъэр, шъэбагъэр, дэхагъэр къыхэщы, иадыгэ лъэпкъ илъэпIэгъэ-Iушыгъэ, иIэдэб ин, инэ­хъой, игубзыгъагъэ, адыгэ бзы­лъфыгъэм иобраз — ежь Янэ иобразкIэ, щыIэныгъэм я ХХ-рэ лIэшIэгъум икъежьапIэм ыкIи игурытым шIокIэу бзылъфыгъэм чIыпIэу обществэм щыриIагъэр иусэхэм ыкIи ипрозэ къащыриIотыкIыгъ. Ныр — онджэкъ машIом иухъумакIоу, унагъор зэрищхэу, кIиугъуаеу, сабый щхы макъэм гушIуагъор къыдакIоу, пшъыр зыщыщыр ымышIэу, нэф зышъэу, чэщ кIахэ охъуфэкIэ янэ хьалэл-­хьалэлэу, гущыIэ лые ыжэ къы­дэмыкIэу, ибын-унагъо, илъ­фыгъэхэм, унагъом ипкъэоу — шъхьэгъусэм, фэлъэкIырэр афишIэу игъашIэ зэрэрихыгъэр Нурет Ным фэгъэхьыгъэ усэмкIэ кIэгъэзынчъэу къыриIотыкIыгъ.

ЛъэкIэн-тхьакIэни, гъомылэпхъэ зехьани, пщэрыхьан мыухыжьри, сабый пIун-лэжьынри, нахь ин зэхъухэми, ыкъо-­ыпхъухэм, шъхьэгъусэм ыпсэ аIуилъхьэу зэрэщыIагъэр усэ сатырхэмкIэ ащ нэм къыкIи­гъэуцуагъ. Нурет нэкIэ ылъэ­гъурэм нахь бэжь гукIэ зэхи­шIэщтыгъэр. Адыгэ шэн-хэбзэ дахэхэу сабый кушъэхапхэр, лъэтегъэуцор, адыгэ нысэщэ джэгур, а зэкIэм ахэлъ-ахэсыр, этнограф шъыпкъэу, тарихъыр зышIэу, итворчествэ щигъэунэфыгъэх. Хъунэго Нурет итхылъхэр зэпырыбгъазэхэ зыхъукIэ, тхакIом иадыгабзэ хъуаоу ыбгъэ къызэрэдэкIыщтыгъэр, ытхырэ усэр, поэмэр е рассказхэр ыгу щыпхырищыпагъэхэу, тIыргъуагъэхэу зэрэщытхэм гу лъыотэ. Нурет иусэ-поэмэу адыгэ тхэкIо цIэрыIоу, ышыпхъу нахьы­жъэу Зу­зэ ишъхьэгъусэгъэ КIэрэщэ Тем­бот фэгъэхьыгъэр, нэмыкI поэмэу Шэу­джэн Мурат — ­кIэлэ ныбжьыкIэу Абхъазым ишъхьафитныгъэ (грузинхэм зао къыза­рашIылIэм) зыпсэ фэзытыгъэм, нэу зыкъо зыгъэтIылъыгъэм кIэхэкIэу, ыщэчырэр гучIэм итIысхьэхэу къызэритыгъэхэр, ирассказхэм апхырыкIырэ гу­пшысэм ясюжет гъэшIэгъонхэр тхакIоу Хъунэго Нурет усэн-тхэн IэпэIэсагъэу хэлъыгъэр къау­шыхьаты.

Нурет псаузэ, сы­Iу­кIэнэу, сыфэтхэнэу имэфэкI инкIэ синасып къыхьыгъ, зы адыгэ бзылъфыгъэ зэкIэупкIагъэу, зыфэсакъыжьэу, шIум фэлажьэу иилъэсхэр къыхьы­гъэх, унэгъо зэгурыIо иIагъ, щыIэныгъэр икIэсагъ, ыпхъурэ ыкъорэ (ыпIугъэхэм) яхъяри къылъэгъугъ, творческэ гукъэ­бзагъэр ынапэу щыIагъ, жъо­ны­гъуакIэм и 5-м къэхъугъ. Нурет адыгэ тхыгъэ литературэм па­сэу, Натхъо Долэтхъан ыуж, къыхэхьэгъэ тхакIу, ышым ыпхъоу Хъунэго Саиди усакIо, тхакIо, драматург. Мыщ дэжьым къыхэзгъэщымэ сшIоигъор, КIэ­рэщэ Зузэ (Хъунэго Исхьакъ ыпхъугъ, Нурет ышыпхъу на­хьыжъыгъ) тхэкIошхоу КIэрэщэ Тембот ягуащэ зэхъум, шъхьэгъусэм икIыхьэ-кIухьэ ригъэ-къоу дыщыIагъ, унэгъо дахи зэ­дашIагъ. Ау ежь Зузэ ышъхьэкIэ акъыл-зэчый гъэнэфагъэу хэлъыгъэр къызынэфагъэр Тембот зыщымыIэжь уж, гъэзетэу «Адыгэ макъэм» бэрэ къатхэу, темэ гъэшIэгъонхэр къыIэтэу ыкIи иусэхэр, прозэр зыдэт тхылъэу «Усэм ымакъэ зэхэ­сэ­хы» зыфиIорэр къызыдегъэ­кIыр ары. А зэкIэм къаушыхьаты Хъунэго Исхьакъ ыкъо-ыпхъу­хэм акъыл-гулъытэ ин, зэ­чый гъэ­нэфагъэ зэрахэлъыгъэр.

Мамырыкъо Нуриет.