ШIу алъэгъурэ, зэлъашIэрэ орэдыIоу, Урысыем, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым ыкIи Дагъыстан янароднэ артистэу Тутэ Заур июбилей концерт Мыекъуапэ щыкIуагъ. Адыгеим имызакъоу Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Краснодар краим къарыкIыгъэ хьэкIэ купхэр концертым еплъынхэу къэкIуагъэх.

АР-м и Къэралыгъо филармоние цIыфыбэ къыщызэрэу­гъоигъагъ. Концертыр къызэ­Iузыхыгъэу ыкIи зезыщагъэу ТIэшъу Светланэ ипэублэ гущы­Iэхэм дырагъаштэу залым Iэгутео макъэм зыкъыщиIэтыгъагъ: «Тутэ Заур тырэпагэ, ар лъэпкъым икультурэ изы Iахь хьалэмэт. Гъэхъагъэу ышIыгъэ­хэм апае «Урысыем иобщественнэ тын анахь лъапIэхэм я Кавалер» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Лъэпкъым и Дышъэ кIэн ыцIэ хэ­хьагъ.

Ялтэ, Щытхъум и Аллее, Тутэ Заур ижъуагъо къыщыфызэ­Iуахыгъ. Ымакъэ зэрэ Советскэ Союзэу щыIугъ, джыри зэрэ­къэралыгъоу щэIу ыкIи ащ тырэгушхо!»

Зэрэ адыгэ дунаеу зэлъа­шIэрэ орэдыIом ыныбжь илъэс 70-рэ зыхъугъэр 2021-рэ илъэсыр ары. Ау пандемием ыпкъ къикIыкIэ июбилей концертхэр зэкIихьанхэу хъугъэ. Апэрэ концертыр Къэбэртэе-Бэлъ­къарым щыкIогъах, ятIонэрэр Мыекъуапэ фигъэшъошагъ. Ишъхьэгъусэу Тутэ Мадинэ залым чIэсыгъ. Ежь Заур игопэ дэдэу къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Мыекъуапэ концертыр къызэрэщитыщтыр зышIагъэхэу, лъытэныгъэ къыфэзышIырэ ишъэогъу куп, зэлъашIэрэ композиторэу Хьаупэ Джэбраилэ япащэу, концертым къеблэгъагъэх. Ащ осэшхо зэрэфишIырэр орэдыIом къыкIигъэтхъыгъ.

АР-м и Къэралыгъо филармоние и Къэралыгъо симфоническэ оркестрэ игъусэу Тутэ Заур орэдхэр къыIуагъэх, дирижерыр СтIашъу Къэплъан.

Концертым ипэублэ АР-м и ЛIышъхьэ ыцIэкIэ Тутэ Заур имэ­фэкI концерт Мыекъуапэ зэрэщыкIорэмкIэ ащ къыфэгушIуагъ Адыгеим и Къэралыгъо упчIэжьэгъоу ТхьакIущынэ Ас­лъан. Республикэм ипащэ ипшъэ­рылъ ыгъэцакIэзэ, Адыге­им къэралыгъо гъэпсыкIэ зиIэр илъэси 100 зэрэхъугъэм фэгъэ­хьыгъэ бгъэхалъхьэр орэдыIом ритыжьыгъ, псауныгъэ пытэ иIэнэу, къэралыгъом, лъэпкъым иискуствэ къыгъэбаеу бэрэ хэтынэу фиIуагъ.

Тутэ Заур орэд 20 фэдиз ирепертуар щыщэу къыIуагъ. Ахэр: «Ладонь для птиц», «Благодарю тебя», «Над Москвой- рекой», адыгабзэкIэ — «Си­гъатхэ». «Адыгэхэр» зыфиIорэ орэдым игущыIэхэр лъэпкъ тхэкIошхоу МэщбэшIэ Исхьакъ (а мэфэ дэдэм зимэкI мафэ хэзгъэунэфыкIыщтыгъэм) зэри­тхыгъэхэр, ежь мэкъамэр зэрэ­кIилъхьажьыгъэр къыIотагъ.

Лъэпкъ орэдым ыкIи къашъом я Къэралыгъо ансамблэу «Ислъамыер», Урысыем ыкIи Абхъазым язаслуженнэ, АР-м инароднэ артисткэу Нэхэе Тэмарэ концертым джащ фэдэу хэлэжьагъэх. Тутэ Заур Тэмарэ ымакъэ апэрэу зызэхехым Анна Герман ымакъэ зэрэфигъэдэгъагъэр, ащ ежь орэдыIо езгъэ­жьэгъакIэм гушхуагъэ къызэрэхилъхьагъэр, Заур уасэу къыфишIыгъэр ежьыркIэ зэрэлъэпIагъэр Т. Нэхаим хигъэунэфыкIыгъ. Гукъабзэу, зафэу, хьалэ­лэу, IофшIэгъу ныбжьыкIэмэ афэ­сакъэу, агу химыгъэкIэу орэ­дыIор зэрэщытыр щытхъугъэ инэу Тэмарэ Заур филъэгъугъ. ОрэдыIом илъэIукIэ Нэхэе Тэмарэ «Зэкъошыныгъ» зыфиIорэ орэдыр концертым къыщиIуагъ.

Залым Iэгутеом зыкъыщи­Iэтыщтыгъ, чэзыу-чэзыоу Тутэ Заур къэгъагъ Iэрамхэр къы­ратыщтыгъэх. Ежь орэдыIоми сценэр фэмыхъоу залым чIэс цIыфхэм къахахьэщтыгъ, гур къы­Iэтэу, уигъэчэфэу орэдхэр къыIуагъэх.

Концертым еплъыгъэ­хэм ащыщ­хэм ягуапэу яеплъыкIэ­хэмкIэ къыддэгощагъэх.

Вэрэкъо Хьалымэт, Адыгеим ибзылъфы­гъэ­хэм я Союз ипащ: «Гум ылъапсэ нэсэу Заур ымэкъэ дахэ мэкъамэм илъэгапIэ зынэсырэм удихьыеу концертым кIочIэшхо иIагъ. Орэдыбэмэ спектаклэ икъу шIыкIэу, егъэжьапIи, кIэухи яIэу къыднигъэсыгъ, фызэшIокIыгъ. Имызакъоу, сценэм тет оркест­рэми рэзэныгъэ фыриIэу, бзэ хэхыгъэмкIэ зэдэгущыIэхэрэм фэдэу зэгурыIуагъэх. Репер­туарым гур ыгъэушъэбыгъ, къы­гъэIэшIугъ. Охътэ кIэкI кон­цер­тым ыхьыгъэу къытщигъэ­хъугъ. СыхьатитIум залыр ымы­тIупщэу ыIыгъышъугъ, пшъыгъэми къы­хэщыгъэп. Мэкъэ жъынч дахэм тызэрэфэзэщыпагъэр къэ­нэ­фагъ. Ащ фэдиз сэнаущыгъэ зыхэлъ артист тилъэпкъ къызэ­рэхэкIыгъэм уегъэгушхо, тшъхьэ лъагэу тэзгъэIэтын фэдиз екъу, щысэтехыпIэу щыт. Тутэ Заур лъэгъупхъэу, шIыкIашIоу, Iэдэб хэлъэу сценэм тет».

Боджэкъо Бэл, АР-м лъэпкъ IэпэщысэхэмкIэ и Ассоциацие хэт: «Тутэ Заур иконцерт щэгъогогъо сеплъыгъ. СэркIэ ащ иорэдхэр сисабыигъо лъэхъан къыхэкIыгъэхэм фэд. ТызщапIугъэ унэм сыфыригъэплъэкIы­жьыгъ, сыгу къыгъэкIыжьыгъ, сызэрэфэзэщырэр зэхэсшIагъ. Лъэшэу адыгэ орэдхэм сяжагъ, ахэм нахьыбэу сакIэхъопсыгъ, лъэпкъ орэдхэр гум хапкIэу къеIох. ГъэшIэгъоныр, ныбжь дахэ нэсыгъэу ымакъэ кIуачIэу, жъынчэу къызэрэзэтенагъэр ары. Тимузыкальнэ искусствэ къэзгъэбаирэмэ Тутэ Заур ащыщ, сыд фэдэрэ жанрэ зыфигъэзагъэми, адыгэ орэдым идэхагъэ къегъэлъагъо, ижъырэ адыгэ орэдыжъ, оперэ е классикэ орэхъу».

ИлъэсипшI пчъагъэхэм Тутэ Заур Советскэ Союзым щы­зэлъашIэнэу, ымакъэ щыIунэу хъу­гъэ, Москва изал анахь дэ­гъухэм иконцертхэр ащы­кIуагъ, IэкIыб къэралыгъохэм яфестивальхэм къащыхэщыгъ, Союзым ыкIи Урысыем ярадио хъарзынэщ фондхэм Заур къыIорэ орэдхэр ащытетхагъэу ачIэлъ. Ежь ышъхьэкIэ мэкъамэхэр орэ­дыбэмэ афитхыгъэх, бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ жанрэ зэмылIэужыгъохэм адиштэу орэдхэр къеIох. Тутэ Заур исэ­наущыгъэ итворчествэ лъэны­къуабэмкIэ къахэщыгъ.

ОрэдыIом залым чIэс цIыф­хэм зафигъазэщтыгъ, иеплъыкIэхэмкIэ, игукъэкIыжьхэмкIэ адэгуащэщтыгъ. Тикъэралыгъо зыхэт лъэхъэнэ мыпсынкIэм игумэкI шIэхэу текIыным, зи­пшъэ­рылъ зыгъэцакIэу ащ хэтхэр мамыр щыIакIэм хэу-цо­жьынхэм зэрэщыгугъырэр къы­Iуагъ.

Гуфэбэныгъэшхо хэлъэу концертыр кIуагъэ. Аужырэ орэдыр къызеIом цIыфхэр щытэу артистым бэрэ Iэгу фытеуагъэх. Адыгеим щыпсэухэрэм джыри зэIукIэгъухэр зэрадыриIэщтым игугъапIэ зэрэзыдиIыгъыр Тутэ Заур къыIуагъ. Кон­цертым гухахъо хэзгъотагъэхэр фэрэзагъэх.

Тэу Замир. Сурэтхэр: А. Лаутеншлегер.