ТхакIоу, усакIоу, журналистэу Дэрбэ Тимур 1991-рэ илъэсым щегъэжьагъэу ытхы­хэрэр къыхеутых.

НэмыкIэу къэпIон хъумэ, ныбжьыкIабзэу усэн-тхэныр ригъэжьагъ, иапэрэ тхылъэу «Огум ишIулъэгъу» зыфиIорэр 1993-рэ илъэсым, илъэс 19 ыныбжьэу къыдигъэкIыгъ.

Ащ къыкIэлъыкIуагъэх зы илъэс, тIу азыфагоу нэмыкI тхылъхэри: «Гум ишъэф», «КIэлэцIыкIум идунай», «Сызэжэгъэ ощхыр», «Сыадыг», мыхэм анэмыкIхэри. Илъэс 31-м къыкIоцI Тимур игупшысэ дахэу мэлажьэ, иадыгабзэу, ным ыбзэ IэшIу къыпыкIырэр илъапI, ащкIэ сыд фэдэрэ гумэкI-гупшысэри, гушIогъо мыухыжьри, тхакIор зыгъэгумэкIырэ е зыгъэрэзэрэ щыIэныгъэ лъэныкъуабэр ыгъэунэфын елъэкIы.

Непэ Дэрбэ Тимур тхэкIо чъэпхъыгъ тIон тлъэкIыщт, сыда пIомэ литературэм ижанрэ пстэури ыIэ къыригъэхьагъ, шъыпкъагъэ творчествэм фыри­Iэшъ, къыдэхъурэр макIэп. Тимур илэгъубэ кIэлэ-пшъашъэхэм адыгабзэр зымышIэу рымыгущыIэхэри, ашIэми, зипхъэтэпэмыхьхэри ахэтых, ау ежь инасып къыхьыгъ адыгэ унэгъо зэгурыIожь щапIуныр, щалэжьыныр, джы ежь ышъхьэкIэ, илъфыгъищ — пхъуитIумрэ кIалэмрэ, хэбзэшIоу ежь ны-тыхэм къыхалъхьагъэр ахегощэжьы: зыбзэ, зихабзэ зышIэу, къэзыгъэгъунэрэ пэпчъ Iахьынчъэ зэрэмыхъущтыр, шIоигъом ыгукIэ зэрэкIэхьащтыр нафэ.

Дэрбэ Тимур Исмахьилэ ­ыкъор щылэ мазэм, 1974-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуаджэу Джэджэхьаблэ къыщыхъугъ. Адыгэ кIэлэегъэджэ училищэу Хъу. Андырхъуаем ыцIэ зыхьырэр, АКъУ-м ­илъэпкъ факультет, Москва дэт Лите­ратурнэ институтэу М. Горькэм ыцIэ зыхьырэм и Апшъэрэ лите­ратурнэ курсхэр къыухыгъэх. 1993-рэ илъэсым республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» икорреспондентыгъ, 1994-рэ илъэсым къыщыублагъэу АР-м и Къэралыгъо телерадиокомпание Iоф щишIагъ: тематическэ программэхэм яредакторэу, къэбар программэхэмкIэ отделым ипа­щэ игуадзэу, зэфэхьысыжь тхьамэфэ программэу «Тхьамафэу икIырэм» изещакIоу щытыгъ. Ащ пыдзагъэу 2007-рэ илъэсым, мэлылъфэгъу мазэм къыщегъэжьагъэу илъэс 15-м къыкIоцI (2022-м ыкIэм нэс) республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иредактор шъхьэIагъ. Къэралыгъо IофшIэным готэу, ежь итворчестви сыдигъуи дэлэжьагъ ыкIи дэлажьэ. Тимур ыныбжькIэ зэрэхэхъуагъэм фэдэ къабзэу, итворческэ гупшыси зиштагъ: «ГъэшIэрэ лъэпэчIас», «Тэпышэс», «ХэшыпыкIыгъэ тхы­гъэхэр» зыфиIохэрэр тхылъеджэр агъэразэу ыкIи агъэгу­пшысэу зигъо кIэхьагъэх.

МазэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, тха­кIоу Дэрбэм итхылъыкIэу «Намысым насыпыр къыдэкIо» зы­фиIорэр АР-м итхылъ тедзапIэ къыщыдигъэкIыгъ. Тхылъым иапэ­рэ зэгохыпIэ ныдэлъфы­бзэр, иадыгэ лъэпкъ, хэгъэгу­шхоу Урысыер ыкIи цIыфхэр зикIэсэ Тимур исурэт зэкIэупкIэгъэ нэхъой тетэлъагъо, ыгу къикIэу ыкIи пыкIэу, ытхыгъэ зэфэшъхьафыбэр — прозэр, публицистикэр, усэхэр, зэдзэкIыгъэ произведениер тхылъеджэ­хэм мыщ къыщяжэх. ЫпшъэкIэ къызэрэсIуагъэу, илъэс 15 — 17-м къыздиштагъэу, игупшысэ Тимур илъэс 30-м ехъугъэу мэ­лажьэ, арышъ, сэ сшъхьэкIэ, тхылъыкIэм лъэшэу сигъэгу­шIуагъ ыкIи сигуапэу зыфэзгъэ­нэIосагъ.

«Намысым насыпыр къыдэ­кIо» сыда ащ къикIырэр зыIонхэри щыIэх. Сэ сишIошIыкIэ, «шIум шIу ипэгъокI» зыфиIу, унапэ къабзэу, пшIэрэ Iофым шъыпкъагъэ фыуиIэу, чэщи мафи укIэрышIагъэу, блэжьырэр зэрэ­хьалэлыр, ащ фэдэ гъэпсыкIэ­-шIыкIэ тэрэзым насып къызэрэпфихьырэр, узэфэныр, укъэбзэныр уилъэгъожъые хахъо къэс­ми, нахь уегугъоу, уухъумэу шъыпкъагъэр улэжьыныр ары ащ къикIырэр. ТхылъыкIэмкIэ тыгу къыддеIэу авторым тыфэгушIо.

ТхылъыкIэр къызэIуехы повес­тэу «Намысым насыпыр къыдэкIо» зыфиIорэм, уиакъылрэ уиамалрэ зэдэмыIорышIэу, ­гъогу зафэ пхырыпщышъущтэп къикIырэр сэ къызэрэсшIошIырэмкIэ. Адыгэ лъэпкъ тарихъым изы хъу­гъэ-шIэгъэ гъэнэфагъэ ылъа­псэу мы повестыр тхакIом ыгъэ­псыгъ, художественнэ шъуашэм илъэу къытыгъ. Адыгэм ынапэ сыд фэдэрэ лъэхъани фэсакъэу къыухъумэзэ къызэрэрыкIорэр ащ щыкIэгъэтхъыгъ. Анахь чIыпIэ зэжъу ифагъэми адыгэр, кIочIэгъу зыфикъужьын зэрэфаер зэхишIэу, ыгу ымыгъэкIодэу, зимыгъэцIыкIоу, ышъхьэ Iэты­гъэу чIыпIэ зэжъум къызэрикIыжьыщтым зэрэфэбанэрэр ыкIи игугъэ лъыкIэхьан мурадыр, инасып фэкIоныр къемыхьылъэкIэу зэ­рэзэшIуихырэр, повестым къыщиIотыкIыгъ. Щэч хэлъэп, тхакIоу Дэрбэ Тимур итворческэ гу­пшысэ ыфэпэн ылъэкIэу зыхъу­гъэр бэшIагъэ, литературэ жан­рэу повестьми ишIыкIэ ыкIи хэлъ шIуагъэр къыгъотыгъ.

Тхылъым къыдэхьагъэх гум гупсэфыгъо къезымытырэ упчIабэм яджэуапхэри, ащ «Публицис­тикэр» зэреджагъэр. А ­шъхьэм къыкIэлъэкIо ежь щыщ дэдэхэу, ыгукIэ зыгъэрэзэрэ усэ зэфэшъхьафхэр.

Бзыу тамэу, зигупшысэ зэкIэщыгъэ Дэрбэм иусэ пэпчъ къы­тэшIэкIыгъэ щыIэныгъэм, псэ зыпыт дунаим ялъэшыгъэ гоIугъэ ыкIи сыдигъуи уплъызы зэрэмы­хъущтыр, гъашIэм ухэтми пытэу ухэгъэнэгъэн зэрэфаер, ар ма­кIэу Iэпэдэлэл зыпшIохъукIэ, узэрэкIэпкIырэр зэхыуагъашIэ. Усэхэу тхылъым къыдэхьагъэхэм апэ ригъэуцуагъ Ным фэгъэхьыгъэр, ащкIэ хэукъуагъэп, ини цIыкIуи зыкокI тыкъихъухьагъэу, зыпсэ къытIузылъхьагъэр зыпэпшIын тхъагъо гори щыIэп.

Тхылъым къыдэхьэгъэ усэ зэфэшъхьафыбэм, сонетхэм уиакъыл агъэчаны, уиадыгабзэ пщыщ ашIы, гупшысэкIэ амал къыуаты, цIыфыгъэм, дэхагъэм уфапIу. Тимур шэны зэрэфэхъу­гъэу, творческэ гупшысэр шъып­къэгъэ-зэфагъэкIэ ыушъагъ. Тхы­лъыкIэм «гъогумаф!» фэтэIо, ежь авторым псауныгъэ пытэкIэ, гъэхъагъэхэмкIэ тыфэлъаIо.

Мамырыкъо Нуриет.