Теуцожь Цыгъо ищыIэныгъэрэ итхыгъэхэмрэ афэгъэхьыгъэ тхылъ къыдэкIыгъ. Ащ илъэтегъэуцо бэмышIэу Мыекъопэ къэ­ралыгъо технологическэ университетым щыкIуагъ.

Лъэпкъ культурэмрэ адыгэ литературэмрэ лъэгъо дахэ къыхэзыгъэнагъэмэ Теуцожь Цыгъо ащыщ. Ащ усэу зэ­хилъхьагъэхэр лъэпкъ IорыIуатэм хэхьагъэх. Ежь Цыгъо тхакIи, еджакIи ышIэщтыгъэпти, къыIорэр атхызэ литературэм ар щылэжьагъ. Шъхьэлэхъо Абу зэрилъытэщтыгъэмкIэ, «Теуцожь Цыгъо ипоэтическэ творчествэ нэпкъитIу — фольклорымрэ тхыгъэ литературэмрэ — зэзыгъэкъугъэ, зэзыубытылIэрэ бгыкъоу адыгэ литературэм фэхъугъ».

Тхылъэу «Цуг Теучеж. Избранные сочинения» зыфиIорэр къыдэкIыгъ. Ар IофшIэгъэ инэу щыт. Тхылъыр зэхэзыгъэуцуагъэр Iэшъынэ Юныс, научнэ ре­дакторыр Биданэкъо Марзият, литературнэ редакторыр Бжьэмыхъу Са-ният.

Тарихъ-литературнэ гъэпсыкIэм тетэу тхыгъэхэр тхылъым къыщытыгъэх. Ащ диштэу Iэшъынэ Юныс IофшIагъэхэр едзыгъохэмкIэ зэтыриутыгъэх: гущыIа- пэр, «Теуцожь Цыгъу: Поэмэхэр», «Усэхэр», «Теуцожь Цыгъо иусэхэмрэ ищы­Iэныгъэрэ афэгъэхьыгъэу атхыгъэхэм ащыщхэр», «КъэзыIуагъэр Теуцожь Цыгъу», «Теуцожь Цыгъо игущыIэ кIэкI­хэр», нэмыкIхэри.

Iэшъынэ Юныс шIуагъэкIэ фэплъэ­гъунэу щыт тхылъыр бзитIукIэ зэри­гъэпсыгъэр. УрысыбзэкIи, адыгабзэкIи тхыгъэхэр дэтых — адыги, урыси тхы­лъым еджэшъущтых. Едзыгъоу «Теуцожь Цыгъо иусэхэмрэ ищыIэныгъэрэ афэгъэхьыгъэу атхыгъэхэм ащыщхэр» зыфиIорэм Къат Теуцожь, КIэрэщэ Тембот, СтIашъу Майор, Гъыщ Нухьэ, Къуекъо Налбый, Мэрэтыкъо Мухътар, ЩэшIэ Казбек ыкIи нэмыкIхэм атхыгъэхэр хэхьагъэх.

«ЩыIэкIакIэмрэ щыIэкIэжъымрэ Цыгъо иусэхэм бэрэ ащызэригъэбэныгъэх. ЩыIэкIакIэм дигъэшIэжьыгъэр нахь ма­кIэми, насыпи, гушIуагъуи, хахъуи Цыгъо зигъотыгъэр иаужырэ илъэсхэр ары… Дунаим тхэкIо-усэкIо мэкIэ дэд тетыр зы нэкIубгъом сатырэ пчъагъэ зэпыу имыIэу, точкэ хэмытэу, бзэпсым фэдэу зыгъэпсын зылъэкIэу. Джа макIэмэ Цыгъо апэ ит!» — етхы СтIашъу ­Майор.

КIэрэщэ Тембот зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, «Теуцожь Цыгъо тыIукIэ пэпчъ тымыгъэшIэгъон тымылъэкIэу поэт шIыкIэ-нэшанэхэу етлъэгъулIэщтыгъэр бэ. ЛIыжъ емыджэгъахэм игулъытэ ичаныгъэрэ игупшысэ чыжьэу зэрэIабэрэмрэ ренэу къэтIон тфикъущтыгъ». Мэрэтыкъо Мухътар зэрилъытэрэмкIэ, «Поэтым итворчествэ бай, бгъубэу зэхэт, арышъ, ащ изэгъэшIэн, изэхэфын комплекснэу уекIолIэн фае. Литературоведмэ, критикмэ язакъоп, философием, эстетикэм, этикэм Iофыгъоу зэхафын икъун Цыгъо иусэхэм ахагъо­тэщт».

Едзыгъоу «КъэзыIуагъэр Теуцожь Цыгъу» зыфиIорэм Цыгъо фэгъэхьыгъэ тхылъэу тапэкIэ къыдэкIыгъэхэм къадэмыхьэгъэ усэхэр ыкIи ахэм язэхэлъхьан япхыгъэ къэбар гъэшIэгъонхэр къыщытыгъэх. Ахэм ащыщых «Псыхъурай», «Ыпэрэ шыу бзаджэр», «Делэ удж», «Хьахъуратэм игъыбз», нэмыкIхэри.

«Теуцожь Цыгъо игущыIэ кIэкIхэр» зыфиIорэ едзыгъом философскэ гупшысэ пкъырылъ, непэрэ мафэм дгъэфедэрэ гущыIэжъхэу щытых:

Шъхьэзэкъо лъэкъуитIоу дунаим утетыныр насыпынчъагъ. ФэмышIэн умыIо, пIуагъэмэ — ухэкIодэщтми гъэцэкIэжь. СшIэрэм нахьи сымышIэрэр къэсэштэ. Нэр — делэ, Iэр — бланэ.

Теуцожь Цыгъо идышъэ кIэн адыгэ лъэпкъым игушъхьэлэжьыгъэ пытэу хэуцуагъ, игущыIэхэр тижабзэ щыщ хъугъэх, тигулъытэ къагъэущы, тигупшысэ зырагъэIэты.

Тхылъэу «Цуг Теучеж. Избранные сочинения» зыфиIоу Iэшъынэ Юныс зэхигъэуцуагъэр Цыгъо иIахьышIу уасэ езытэу, ащ итворчествэ уанэIу къизыгъэуцоу щыт. Литературэм Iоф дэзышIэрэ шIэныгъэлэжьхэм, студентхэм, еджа­кIохэм, тхылъеджэхэм, та­рихъым изэгъэшIэн пылъхэм IэпыIэгъушIу афэхъущт.

ЖакIэмыкъо Зарим.