Ныдэлъфыбзэм икъэу­хъумэн къэралыгъом, анахьэу лъэпкъым япшъэдэкIыжь ин.

Ащ фэгъэхьыгъэу Адыгеим Iофэу щагъэцакIэрэм изы Iахьых Проектнэ офисэу зэхащагъэр, федеральнэхэм адыгабзэмкIэ тхылъхэр зэрахагъэхьагъэхэр, бзэм изэгъэшIэнкIэ курсхэр зэ­рэзэхащагъэхэр, нэмыкIхэри. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ дэжь адыгабзэм икъэухъумэнкIэ Совет щызэхащагъэу Iоф ешIэ.

Ау мы зэпстэуми ахэтын фае еджапIэхэм икъу фэдизэу бзэм изэгъэшIэн ащыпылъынхэр. Мы­хэм лъэпкъ Iофыгъохэр нахьыбэрэ ащызэрахьанхэ фае. Джащ фэдэу Адыгэ республикэ гимназием непэ ныдэлъфыбзэм икъэухъумэн фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэ щыкIуагъ. ­Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культу­рэмрэкIэ ифакультет икIэлэ­егъаджэхэу Шхьэлэхъо Римэ, Хъуажъ Нуриет, Блыпэшъэо Ми­рэ, Ламыкъо Беллэ, Шэуджэн Эллэ, телерадиокомпа­ниеу «Адыгеим», «Адыгэ макъэм» яжурналистхэр, кIэлэегъаджэ­хэр, кIэлэеджакIохэр ащ хэлэ­жьагъэх.

Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъу­гъэх адыгабзэмкIэ кIэлэ­егъаджэхэу Мэлгощ Лидэрэ ГъукIэлI Маретрэ. Пэублэм «Адыгэ макъэр» къызыдэкIырэр илъэси 100 зэрэхъугъэмкIэ ахэр къафэгушIуагъэх, 2023-рэ илъэсым гъэзетым къыдигъэ­кIыгъэ мэфэпчъым гимназием икIэлэегъаджэ, икIэлэеджакIохэр зэритхэмкIэ рэзэныгъэ гу­щыIэхэр къаIуагъэх.

Мыгъэ егъэджэкIо-гъэсакIом и Илъэсэу зэрагъэнэфагъэм мэхьанэшхо иI. IофшIэнэу дгъэ­цакIэрэм къэралыгъом уасэ зэ­рэфишIырэр ащ къеушыхьаты. Непэ адыгабзэм дэлэжьэрэ цIыфхэр ары тыугъоигъэхэр, тикIэлэеджакIохэм яныдэлъфыбзэ зэрашIэрэр, уасэ зэрэфа­шIырэр шъодгъэлъэгъущт. Мы лъэныкъом тишъыпкъэу тыпылъ, амалэу щыIэр зэкIэ тэгъэфедэ. Сыд фэдэ Iофыгъо тыфежьа­гъэми, типащэу КIыкI Нуриет ишIуагъэ къызэрэтигъэкIырэмкIэ лъэшэу тыфэраз, къыIуагъ Мэл­гощ Лидэ.

Непэ адыгабзэм дэлажьэ­хэ­рэм анахьыбэм адыгэ лъэпкъ факультетыр къаухыгъ. Ныдэлъ­фыбзэм идэхагъэ, ибаиныгъэ языгъашIэхэрэм зэрафэразэр кIэлэегъаджэм къыIуагъ. Джащ фэдэу IофшIэныр зырегъажьэм щысэ зытырихыгъэ кIэлэегъэджэ пэрытхэу Блэгъожъ Мирэ, НапцIэкъо Бибэ, Къо­джэ­шъэо Къырымсадэ ягугъу къы­шIыгъ. КъыткIэхъухьэрэ лIэ­уж­хэм яныдэлъфыбзэ арагъэ­шIэнымкIэ зэшIуахырэ Iофы­гъохэм нэужым Лидэ къатегущыIагъ.

Мы мафэм адыгэ хьакIэщым ущыIэм фэдэу, яныдэлъфы­бзэкIэ кIэлэеджакIохэм орэдхэр, усэхэр къаIуагъэх, адыгэ къэшъо зэфэшъхьафхэр къа­шIыгъэх, пщынэ, шыкIэпщынэ къеуагъэх. ПIуныгъэ-гъэсэныгъэ купкI зыхэлъ сценкэ зэфэшъхьафхэр къашIыгъэх. Iофтхьа­бзэр я 11-рэ классым икIэлэ­еджакIохэу Биданэкъо Заринэрэ КIыкI Эльдаррэ зэращагъ.

Iофтхьабзэр гъэшIэгъонэу кIуагъэ. ТхэкIэ амал адыгэ лъэп­къым зыIэкIэмылъми, иакъыл­кIи икъулаиныгъэкIи къы­зэрахэщыщтыгъэр мыщ къы­щаIуагъ. Нарт эпосыр, пшысэхэр, гущыIэжъхэр, таурыхъыжъхэр, тхыдэхэр адыгэхэм зэ­халъхьэщтыгъэх, ахэр тхыгъэу ямыIагъэми, жабзэр хьакIэщхэм, зэIукIэхэм, джэгухэм аща­псыхьэщтыгъ, усэхэр, орэдхэр, гъыбзэхэр зэхалъхьэщтыгъэх, къаIощтыгъэх.

Адыгэ тхыбзэм игъэпсын зиIахьышIу хэзылъхьагъэхэу ШэрэлIыкъо Мыхьамэт, СултIан Хъанджэрые, Бэрсэй Умар, Анцокъо Хьаджыбэч нэмыкIхэм ягугъу къашIыгъ. Илъэси 150-кIэ узэкIэIэбэжьмэ Нэ­гъумэ Шорэ ытхыгъагъ: «Сигу-хэлъ къыздэхъугъэу зыслъытэщтыр адыгэхэм адыгабзэмрэ урысыбзэмрэ зэрагъашIэу зыфежьэхэкIэ ары». Лъэпкъым иапэрэ бзылъфыгъэ шIэныгъэлэжьэу КIэрэщэ Зайнаб игущыIэхэр Iофтхьабзэм къыща­Iуагъэх.

Лъэпкъыр лъэпкъ зышIырэр, ар щызыгъаIэрэр, хэхъоныгъэ езыгъэшIырэр, ыпэкIэ лъызы­гъэкIуатэрэр бзэр ары. Ар щэ­Iэфэ лъэпкъыр мэпсэу, мэла­жьэ, зеIэты. Ныдэлъфыбзэм кIочIэ ин иI.

Сыд фэдэ бзэ зэ­бгъэшIагъэми, ныдэлъфыбзэм енэкъокъун зэрэщымыIэр къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм къа­гурыIон фае.

Ныдэлъфыбзэр къызэтегъэ­нэжьыгъэным, шIу ягъэлъэгъугъэнымкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм мэхьанэ ин зэряIэр къэзэрэугъоигъэхэм къыхагъэщыгъ.

Непэ тыкъызэрагъэблэгъэгъэ кабинетыр дахэ, зэтегъэ­псыхьагъ, уиныдэлъфыбзэ зэбгъэшIэным пае ищыкIагъэр зэкIэ чIэт. Сабыйхэм бзэр зэраIу­лъыр лъэшэу тигуапэ хъугъэ, кIэлэ­егъаджэу Iоф адэзышIэхэрэм лъэшэу тафэраз. Непэ адыга­бзэр ныбжьыкIэхэм зэрамыгъэ­федэрэр зэкIэми тигумэкIыгъу. Бзэр ащыгъупшэ хъущтэп, ти­сабыйхэм ар ашIэн фае, зэрэ­адыгэхэм рыгушхонхэ фае. Гимназием къызычIахьэхэкIэ адыгабзэр нахь зэрэзэрагъа­шIэрэр хэткIи шъэфэп, ар зи­шIушIагъэр кIэлэегъаджэхэр ары. Тыдэ шъукIуагъэми, шъу­къызыщыхъугъэр, шъузыще­джагъэр зыщышъумыгъэгъупш, анахь къэлэ иным шъудэфа­гъэми, адыгабзэкIэ шъугущыI, шъузэрэадыгэм шъурыгушху, ыIуагъ Шъхьэлэхъо Римэ кIэлэ­еджакIохэм закъыфигъазэзэ.

Уахътэ къыхахи Iофтхьабзэм къызэрекIолIагъэхэмкIэ зэрафэразэр гимназием ипащэу КIыкI Нуриет къыIуагъ. Адыгабзэр язы­гъэшIэрэ кIэлэегъаджэхэм IофшIэнышхо зэрагъэцакIэрэр, пэублэ классым къекIуалIэхэрэм анахьыбэм бзэр зэраIумылъыр къыIуагъ. МэкIэ-макIэу яныдэлъфыбзэ ахэм арагъашIэ, мыукIытэхэу рэгущыIэх, нэужым ар зыгъэфедэжьхэрэр къахэкIы, гущыIэм пае, журналистхэм ащыщхэм, адыгабзэр языгъэшIэрэ кIэлэегъаджэхэм, къэ­шъокIо куп зэфэшъхьафхэм ахэтхэм ащыщхэм гимназиер ары къаухыгъэр. Сыд фэдэ зэ­хахьэ щыIэми, анахьэу адыгабзэр зыIэкIэлъэу, къэшъокIо Iа­зэу къахэщыхэрэр мыщ ще­джэрэ кIэлэеджакIохэр арых. Пщынэ, пхъэкIыч, шыкIэпщынэ къеохэрэр бэу къахэкIых.

Ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэнкIэ тикIэлэегъаджэхэри, тикIэлэеджакIохэри къазэрэхэщы­хэрэм тегъэгушхо. Адыгабзэм изэгъэшIэн мэхьанэ ин етэты, ащкIэ ищыкIэгъэ пстэури тиI, тикабинетхэр зэтегъэпсыхьа­гъэх. Къалэм дэс сабыйхэм бзэр зэрамышIэрэр гумэкIыгъо, арэу щытми, тикIэлэегъаджэхэм адыги, урыси, ермэли, нэмыкI лъэпкъхэри адыгабзэкIэ къа­гъэгущыIэх. КIэлэеджакIохэр купитIоу гощыгъэхэу адыгабзэр гимназием щызэрагъашIэ. Лъэпкъым ыпсэр — ыбз, ар зэкIэми къагурыIон фае.

ДЕЛЭКЪО Анет. Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.