КIэсэбэжъ Нэфсэт непэ дахэкIэ зигугъу къэсшIымэ сшIоигъор. ИсэнэхьаткIэ кIэлэегъадж, педагогикэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат.

Нэфсэт гъэтхапэм и 20–м 1953-рэ илъэсым Тэхъутэмы- къое районым ит къуаджэу Щынджые къыщыхъугъ, щапIугъ, щеджагъ. 1976-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет иадыгэ отделение къыу- хыгъ. А лъэхъаным Мыекъуапэ ащ исэнэхьаткIэ Iоф зыщып- шIэнэу щыIагъэр мэкIагъэ —ублэпIэ еджапIэу N 4-мрэ хэку интернатымрэ адыгабзэм зыщырагъаджэщтыгъэхэр. Ащ къыхэкIэу IофшIэпIэ зэфэшъхьафхэм — типографием, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм, нэмыкI IофшIапIэхэми Iоф ащишIагъ.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэу N 26-м 1984-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1988-рэ илъэсым нэс Нэфсэт щылэжьагъ. Мыекъопэ гурыт еджапIэу N 9-м адыгабзэмкIэ щыригъэджагъэх. А уахътэм лъэхъаныкIэм къызди- хьыгъэ зэхъокIыныгъэхэм апкъ къикIыкIэ Мыекъуапэ дэт гурыт еджэпIэ заул ныIэп адыгабзэр зыщызэрагъашIэщтыгъэр: N 2-р, N 5-р, N 7-р, N 19-р, N 22-р.

Нэфсэт зыфэгъэзагъэм хэшIыкI дэгъу фыриIэу, чанэу, ыгу етыгъэу иIофшIэн ыгъэцакIэщ- тыгъ: семинархэм, курсхэм, научнэ-практическэ конференциехэм чанэу ахэлажьэщтыгъ.

1991-рэ илъэсым Мыекъопэ администрацием гъэсэныгъэмкIэ и ГъэIорышIапIэ зэхищэгъэгъэ кIэлэегъэджэ сыхьатхэм Нэфсэт иIофшIэн щигъэфедэрэ амалхэм игъэкIотыгъэу къащытегущыIагъ. Апэрэ программэ Iэпэрытхэу “Адыгабзэ” зыфиIоу а 1 – 4-рэ классхэм апае зэхигъэуцуа- гъэмкIэ кIэлэеджакIохэр зэрэрагъаджэхэрэр къыщиIотагъ, адыгэбзэ урокхэр зэрэзэхащэхэрэм уигъэрэзэнэу зэрэщымытым къытегущыIагъ. Адыгаб- зэм иегъэджэнкIэ, Iофыр нахь дэгъоу зэхэпщэн зэрэплъэкIыщт шIыкIэ-амалэу щыIэхэм ягугъу шъхьэихыгъэу къышIыгъ.

ИIофшIэн чанэу зэригъэцакIэрэм, ащ хэшIыкI дэгъу зэрэфыриIэм къахэкIэу 1991-рэ илъэсым кIэлэегъаджэхэм яшIэныгъэхэм зыщыхагъахъорэ институтым Iоф щишIэнэу ра- гъэблагъэ. Адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ ыкIи адыгэ шэн-хэбзэ зэхэтыкIэхэмкIэ кабинетым пащэ фашIыгъ. 1994-рэ илъэсым «Адыгэ Республикэм щыпсэурэ лъэпкъхэм абзэхэм яхьылIагъ» зыфиIорэ унашъор заштэм, адыгабзэм иегъэджэн екIолIэкIэ шъхьафхэр иIэ хъугъэх. ЕджапIэхэм ямызакъоу, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэми адыгабзэр ащызэрагъашIэу аублагъ, ащ къыхэкIэу адыгабзэр языгъэхьырэ кIэлэпIухэм апае семинархэр, курсхэр зэхэщэ- гъэнхэ фэягъэ (а лъэхъаным мыадыгэ кIэлэеджакIохэм адыгабзэр зэрябгъэшIэщт амалхэр щыIагъэхэп). Ащ къыхэкIэу Адыгэ Республикэм гъэсэны- гъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ыкIи къэлэ администрацием гъэсэныгъэмкIэ и ГъэIорышIапIэ яунашъокIэ егъэ- джэн-методическэ IофшIэным ипрограммэ Нэфсэт зэхигъэуцуи, зэпымыоу Iоф зышIэрэ семинархэр зэхищагъэх. Ахэм Нэфсэт пэщэныгъэ адызэри- хьагъ. КIэлэегъаджэхэу ублэпIэ классхэм ащезыгъаджэхэрэмрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф ащызышIэхэрэмрэ чэзыу-чэзыоу мазэм тIо семинархэр афызэхащэщтыгъэх.

Нэфсэт кIэлэегъаджэхэм яшIэныгъэхэм зыщахагъэхъорэ институтым 1991 — 2001-рэ илъэсхэм Iоф ащишIагъ. А илъэс зэкIэлъыкIохэм ыпшъэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ семинархэм, курсхэм ямызакъоу, адыгабзэм, литературэм, адыгэ шэн-хабзэхэм (этикетым) язэгъэшIэн нахь зыкъягъэIэтыгъэным пае зэшIуахыгъэ Iофыгъор къэпчъы- гъуай...

Адыгэ Республикэм ит еджапIэхэм ямызакъоу, хы ШIуцIэ Iушъом адыгабзэкIэ щезыгъэ- джэрэ кIэлэегъаджэхэм апае семинархэр, курсхэр зэхащэщтыгъэх, ахэр зэреджэщтхэ тхылъхэри афащэщтыгъэх. Тилъэпкъэгъухэу Косово къи- кIыжьыгъэхэм якIэлэцIыкIухэр илъэс еджэгъум фэгъэхьазырыгъэнхэм пае мэзитIу хъурэ курсхэр Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ иунашъокIэ зэхищэгъагъэх. А курсхэм апае Нэфсэт программэ зэфэшъхьафхэр зэхигъэуцогъагъ: кIэлэеджакIохэу а 1 – 11-рэ классхэм ащеджэхэрэмрэ еджа- пIэм чIэмыхьэгъэ кIэлэцIыкIу- хэмрэ программэ гъэнэфагъэ- хэр япчъагъэкIэ плIы хъухэу афызэхигъэуцуи, ащкIэ ригъэджагъэх.

Нэфсэт мыпшъыжьэу Iоф ышIэщтыгъ. Джыри Мыекъопэ гурыт еджапIэу N 9-м кIэлэегъаджэу Iутызэ, Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ щызэхэщэгъэгъэ егъэджэн-методическэ Советым (УМС) тхылъ къыдэгъэкIынымкIэ икомиссие (1988 – 2004-рэ илъ.) хэтэу Iоф ышIагъ. Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ апшъэрэ квалификацие кIэлэегъаджэхэм ятыгъэным фэгъэзэгъэ икомиссие (2002 – 2012-рэ илъ.) Iоф щишIагъ.

Нэфсэт гъусэхэр иIэхэуи, изакъоуи тхылъэу ытхыгъэр ипчъагъэкIэ 140-м ехъу, ахэм ащыщхэу егъэджэн тхылъхэу, программэхэу, гущыIалъэхэу 50-м ехъу: апэрэ программэ-Iэпэрытхэу «Адыгабзэ», а 1 — 4-рэ классхэм апае (1986-рэ илъ.), программэ IэпыIэгъоу “Адыгабзэ”, а 1 — 4-рэ классхэм ащеджэрэ тимылъэпкъэгъу кIэлэеджакIохэм апае (1994-рэ илъ.), методикэ IэпыIэгъоу “Нартхэм ямашIо орэмыкIуасэ!” (1998-рэ илъ.), Адыгэ-урыс ыкIи урыс- адыгэ гущыIалъ, а 1 — 4-рэ кл. (2000-рэ илъ.).

Адыгэ къэралыгъо университетым бзитIушIэныгъэмкIэ и Гупчэ 2001 – 2015-рэ илъэсым Iоф щишIагъ. А уахътэм къыкIоцI Iофэу ыгъэцакIэрэм дыкIыгъоу IофшIэгъабэ къыдэкIыгъ, ахэм ащыщых “Адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэ япро- грамм”, я 5 – 11-рэ классхэр (2002-рэ илъ.), программэу “Адыгабзэ”, колледжхэм апае (2002-рэ илъ.), кIэлэегъаджэхэу зишIэныгъэхэм ахэзыгъахъо- рэмэ апае программэу “Адыга- бзэмрэ адыгэ литературэмрэ ятеориерэ яметодикэрэ афэгъэ- хьыгъэ Iофыгъо шъхьаIэхэр” (2000-рэ илъ.), “АдыгабзэмкIэ шIэныгъэу, амалэу, къулайныгъэу кIэлэеджакIохэм яIэхэм уасэ зэрафэпшIыщт шапхъэхэр” (2003-рэ илъ), Адыгэ Респуб- ликэм гъэсэныгъэмрэ шIэны- гъэмрэкIэ и Министерствэ иунашъокIэ тхылъхэу “Адыгэ литератур” (урысыбзэкIэ), я 5 — 6-рэ классхэр (2003-рэ илъ.), “Адыгэ литератур”, я 7 — 9-рэ классхэр (2005-рэ илъ.), “Адыгэ литератур”, я 10 — 11-рэ клас- схэр (2005-рэ илъ.), нэмыкIыбэхэри.

БзитIушIэныгъэмкIэ Гупчэм щызэхащэрэ уплъэкIун-ушэтын зэфэшъхьафхэу Адыгэ Респуб- ликэм ирайонхэм ащырагъэ- кIокIыщтыгъэхэм афэгъэхьыгъэ семинар-зэхэсыгъоу ашIыщтыгъэхэм апае тхылъ хэушъхьафыкIыгъэ 13 къыдагъэкIыгъ.

2015 – 2018-рэ илъэсхэм АР-м гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститутэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэм Iоф щишIэ зэ- хъум, мыщ фэдэ тхылъхэр къы- дигъэкIыгъэх: электроннэ шъуа- шэхэр зыголъ тхылъхэу тимы- лъэпкъэгъухэм апае ятIонэрэ тедзэгъухэу “Адыгабзэ”, апэрэ класс (2016-рэ илъ.), “Адыгабзэ”, ящэнэрэ класс (2016-рэ илъ.). Лъэпкъ еджапIэхэм апэе тхылъхэу “Адыгабзэ”, ящэнэрэ класс (2016-рэ илъ.). Федеральнэ къэралыгъо шапхъэхэм адиштэрэ апэрэ ушэтын тхылъэу “Адыгабзэ”, я 10 — 11 классхэр (2017-рэ илъ.), методикэ IэпыIэгъоу “Адыгабзэ”, я 10 — 11 классхэр (2017-рэ илъ.).

2018-рэ илъэсым къыщегъэ- жьагъэу шIэныгъэхэм ахэгъэхъо- гъэнымкIэ институтым иредакционнэ-тхылътедзэпIэ отдел инаучнэ IофышI. 2019-рэ илъэсым къыкIоцI кIэлэеджакIохэм къафэфедэщт тхылъиплI джыри къыдэгъэкIыгъэу хъугъэ. Джащ фэдэу а IофшIэныр илъэс зэкIэ- лъыкIохэм лъигъэкIотагъ.

Мыгъэ къыдагъэкIыгъэхэр: егъэджэн предметхэу «Адыгабзэ» ыкIи «Адыгэ литератур» зыфиIохэрэм язэгъэшIэн къытыгъэ шIуагъэм уасэ фэзышIырэ шапхъэхэр, а 1 — 4-рэ классхэр, егъэджэн предметэу «Адыгабзэ», я 5 – 9-рэ класс- хэр, я 10 – 11-рэ классхэр.

Анахь мэхьанэшхо зиIэу лъэп- къым къыдэхъугъэмэ ащыщэу Нэфсэт ылъытэрэр федеральнэ шъуашэ зиIэщт программакIэхэр тиIэхэ зэрэхъущтыр ары. “Прог- раммэхэм экспертизэхэр акIу- хэу заштэхэкIэ, ахэм адыригъаш- тэу тхылъыкIэхэми Iоф адэшIэ- жьыгъэн фаеу хъущт. А тхылъы- кIэхэр еджапIэхэм къаIэкIэхьанхэм пае джыри уахътэ ищы- кIагъ, ау ащкIэ анахь Iофыгъо иныр зэшIохыгъэ хъугъэу плъы- тэ хъущт”, — еIо ащ.

Джащ фэдэу КIэсэбэжъ Нэф- сэт тимылъэпкъэгъу кIэлэеджа- кIохэми, лъэпкъ еджапIэм икIэ- лэеджакIохэми апае програм- мнэ-методическэ тхылъхэр, IэпыIэгъухэр тхыгъэнхэмкIэ Iофышхо зэшIозыхырэ шIэныгъэлэжь.

Нэфсэт имэфэкIкIэ институтым ипащэу Тхьагъо Фатимэ ыкIи иIофшIэгъухэм ацIэкIэ тыгу къыддеIэу тыфэгушIо! КIэлэеджа- кIохэм яегъэджэн-пIуныгъэ иIа- хьышIоу хишIыхьэрэм къыкIимычэу, псауныгъэ пытэ иIэу, илъфыгъэхэм яхъяр ылъэгъоу, шIу дэдэ ылъэгъурэ иныдэ- лъфыбзэ – адыгабзэм джыри тапэкIэ бэрэ дэлэжьэн амал иIэнэу тыфэлъаIо!

ШОРЭ Жанн, шIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэнымкIэ АР-м иинститут ипащэ игуадз, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат.

***

ШIэныгъэмрэ гъэсэныгъэм- рэкIэ АР-м и Министерствэрэ сэнэхьатхэм зыщахагъэхъорэ республикэ институтымрэ кIэщакIо фэхъухи, КIэсэбэжь Нэфсэт имэфэкI мафэ тефэу шъолъыр мэхьанэ зиIэ шIэныгъэ-практическэ конференциеу «ШIэныгъэлэжь – КIэлэегъадж – ГъэсакIо» зыфиIорэр зэхащагъ. Москва, Щэрджэскъалэ, Налщык, Владикавказ, Грознэм, Магас, Ростов, Мыекъуапэ яшIэныгъэлэжьхэр, якIэлэегъэ- джэ-гъэсэкIо пэрытхэр конференцием хэлэжьагъэх. КIэлэегъэджэ шIэныгъэ зэгъэуIугъэм уасэу иIэм, ар нахьыбэмэ аIэкIэгъэхьэгъэным, непэрэ гъэсэныгъэм зэпищэчырэ къиныгъохэр общественностым лъыгъэIэсыгъэнхэм, шъолъыр зэфэшъхьафхэм якIэлэегъа- джэхэр зэдэгъэлэжьэгъэнхэм, егъэджэкIо-гъэсакIом иIофшIэн мэхьэнэ хэхыгъэ зэриIэр зэхягъэшIыкIыгъэным афэгъэхьыгъэ Iофыгъохэм атегущыIагъэх.