Мы аужырэ илъэсхэм республикэм культурэм иунэхэр бэу щашIых, игъэкIотыгъэу агъэцэкIэжьых. Къуаджэхэм адэсхэм языгъэпсэфыгъо уахътэ гъэшIэгъонэу агъэкIоным, кIэлэцIыкIухэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ ясэнаущыгъэ къызэIуахыным ахэр фэIорышIэх.

Шэуджэн районымкIэ къуа- джэу Пщыжъхьаблэ культурэм и Унэу дэтым 2019-рэ илъэсым федеральнэ программэу «Къуа- джэмрэ зекIонымрэ хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIорэм ыкIи лъэпкъ проектэу «Культурэм» яшIуагъэкIэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIэгъагъэх. Ащ къыщегъэжьагъэу яIофшIэн лъэшэу хагъэхъуагъ, зэтегъэ- псыхьэгъэ учреждением къе- кIолIэрэ кIэлэцIыкIухэри нахьыбэ хъугъэ, щылажьэхэрэми гухахъо хагъуатэзэ яIофшIэн агъэцакIэ.

Пщыжъ Мурат илъэс 13 хъу- гъэ культурэм и Унэ ипащэу Iоф зишIэрэр, а уахътэм къыкIоцI IэпэIэсэныгъэ иIэ хъугъэ, дэгъукIэ, дахэкIэ къахэщынхэм ишъыпкъэу пылъ. IофшIэнэу зэхащэхэрэмкIэ, гъэхъагъэу яIэхэмкIэ бэмышIэу ар къыддэгощагъ.

— Шъыпкъэу пIон хъумэ, игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын Iоф- шIэнхэр зырашIылIагъэхэм къы- щегъэжьагъэу тиучреждение цIыф кIуапIэ хъужьыгъэ, кIэлэцIыкIухэр ягуапэу къекIуалIэх. Непэрэ мафэм ехъулIэу кIэлэцIыкIухэм кружок зэфэшъхьафэу 8 афызэхэтщагъ, ащ нэмыкIэу лъэныкъо зэмылIэужыгъохэмкIэ купи 6 зэхэтщагъ. Орэд къэIонымкIэ, къэшъонымкIэ, теат- ральнэ IэпэIэсэныгъэмкIэ сэнаущыгъэ ахэлъыным фэтэщэх. Творческэ купхэм, кружок зэфэшъхьафхэм къуаджэм дэс кIэлэцIыкIухэр гушIохэзэ къякIуалIэх, — еIо Мурат.

Непэ псэуалъэм итеплъэ дахэ, зыдэт щагур къабзэ, дахэ. ЛIэшIэгъуныкъо хъугъэу ар ашIыгъагъэми къыхэщыжьырэп. 1960-рэ илъэсым ар къызэIуа- хыгъагъ.

Культурэм и Унэ жъы хъугъа- гъэ, ыпэкIэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын зыкIи рашIылIагъэу щытыгъэп. 1988-рэ илъэсым колхозэу «Родинэм» ипэщагъэу Вэрэкъо Алый IэпыIэгъу къа- фэхъуи гъэцэкIэжьын мыинхэр ашIыгъагъэх. Илъэс зэкIэлъыкIохэм къамыгъэфабэу, унашъхьэм къыкIэщхэу щытыгъ. 1990-рэ илъэсхэм изытет дэй дэдэ хъугъагъэ нахь мышIэми, Iоф- тхьабзэхэр щызэхащэщтыгъэх. 2019-рэ илъэсым федеральнэ программэм ыкIи лъэпкъ проектэу «Культурэм» яшIуагъэкIэ ар зэтырагъэуцожьыгъ.

Къыхэгъэщыгъэн фае Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу Къум- пIыл Мурат республикэм икъо- джэ псэупIэхэм якультурнэ щыIакIэ сыдигъокIи ынаIэ зэрэтетыр, учреждениехэм ягъэ- кIэжьын, ахэм яIофшIэн зэрэлъыплъэрэр.

Культурэм и Унэ ипащэ къы- зэриIуагъэмкIэ, федеральнэ, республикэ, район бюджетхэм къахэхыгъэу учреждением изэтегъэпсыхьажьын пэIухьагъэр сомэ миллиони 6,9-м ехъу. Унашъхьэр, шъхьаныгъупчъэхэр, пчъэхэр ыкIи инженер коммуникациехэр зэблахъугъэх. Гъэстыныпхъэ шхъуантIэр ыкIи псыр ращэлIагъэх. Унэм итеплъэ ыкIи ыкIоцI зэтырагъэпсыхьагъ, джэхашъор зэблахъугъ. Сценэр нахь ин ашIыгъ, щагури умы- шIэжьынэу агъэпсыгъ. Хэгъэгу зэошхом щыфэхыгъэ дзэкIолIхэм ясаугъэти агъэкIэжьыгъ.

— Чылэм щыщ кIалэхэми лъэшэу яшIуагъэ къытагъэкIы, — еIо тигущыIэгъу. — Шъхьадж иамал елъытыгъэу ахъщэ къыхалъхьэ, залым чIэтыщт пхъэн- тIэкIухэр, аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ техникэр къэтщэфыгъэх, джащ фэдэу кIэлэцIыкIу- хэм апае шъошэ зэфэшъхьафхэр зэдгъэгъотыгъэх. ТызэращымыгъупшэрэмкIэ лъэшэу тафэраз. Мары Байбекэ Заур ишIуагъэкIэ ИлъэсыкIэм фэгъэхьыгъэ Iоф- тхьэбзэ гъэшIэгъон къоджэдэс- хэм афызэхэтщэгъагъ. КIэлэцIыкIухэм ашхыщт пхъэшъхьэ-мышъхьэхэр, IэшIухэр къафищагъэх, пшысэ зэфэшъхьафхэм къахэхыгъэ персонажхэмкIэ фэпагъэхэу аниматорхэр къыгъэкIогъагъэх. ТикIэ- лэцIыкIухэм ар ашIогъэшIэгъон дэдагъ, ахэр агъэджэгугъэх, зэрагъэнэкъокъугъэх. Джащ фэдэу орэдыIо купэу ягъуса- гъэм ыгъэчэфыгъэх, къыгъэ- шъуагъэх. ТикIэлэцIыкIухэм мэ-фэкIым бэрэ игугъу ашIыжьыгъ.

Культурэм и Унэ щылажьэ- хэрэм пшъэрылъ шъхьаIэу яIэр ныбжьыкIэхэм яуахътэ шIуагъэ къытэу агъэкIоныр ары.

КIэлэцIыкIухэм Iоф адэзышIэхэрэр Датхъужъ Фатимэрэ Устэ Саидэрэ. ТхылъеджапIэм илъэс пчъагъэ хъугъэу ипащэр Къохъужъ Алин. Къэбзэныгъэм фэгъэзагъэр Iэшъхьэмэфэ Ирин.

Зы мэфэкI бламыгъэкIэу культурэм и Унэ Iофтхьабзэхэр щызэхащэх, къуаджэм дэсхэр ахэм къарагъэблагъэх. Сэкъатныгъэ зиIэхэр къекIолIэнхэ алъэкIыным культурэм и Унэ фытырагъэпсыхьагъ, пандусхэр фашIыгъэх.

Волонтер отрядэу «Вместе мы сила» зыфиIорэм чанэу Iоф ешIэ. Зыныбжь хэкIотагъэхэм, ветеранхэм IэпыIэгъу афэхъух. Джащ фэдэу заом хэлэжьагъэ- хэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр ныбжьыкIэхэм къаугъоих. Пщыжъ- хьаблэ щыщэу Налщык щыкIогъэ зэпэуцужьым хэкIодэгъэ Чэр- кэе Юрэ ишIэжь агъэлъапIэ, материалхэр аугъоих.

ИкIыгъэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ, зэрифэшъуашэу ар агъэкIуагъ, планым диштэу Iоф- тхьэбзэ зэфэшъхьафхэр бэу зэхащагъэх. КъыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм мэхьанэшхо раты. Хэгъэгу зэошхом фэгъэхьыгъэу «ЛIыхъужъныгъэм иурокхэр» зэхащагъэх. Адыгеир илъэси 100 зэрэхъурэм епхыгъэуи макIэп ашIагъэр. Донбасс щыпсэухэрэм зэракъотхэр къэ- зыушыхьатрэ Iофтхьабзэ гъэмафэм зэхащэгъагъ.

Культурэм и Унэ иIофышIэхэм къуаджэм щызэхащэхэрэ Iоф- тхьабзэхэм ямызакъоу, Шэуджэн районым щыкIохэрэми чанэу ахэлажьэх, гъэхъэгъэшIухэри яIэх, дипломхэр, щытхъу тхылъхэр къафагъэшъуашэх. Лъэпкъ творчествэм икъэухъумэн дэлэжьэрэ кIэлэцIыкIу театрэу «Емлыч» зыфиIорэр сыдигъокIи къахэщы. ГъэрекIо районымкIэ апэрэ чIыпIэр къыдахыгъагъ. Шэн-хабзэхэм афэгъэхьыгъэ сценкэхэр агъэуцух, адыгэбзэ къабзэкIэ мэгущыIэх. Театрэм хэтхэр зэнэкъокъу зэфэшъхьаф- хэм ахэлажьэх, текIоныгъэхэр къыдахых.

Мы илъэсыми культурэм и Унэ творческэ гъэхъэгъэшIухэр ышIыхэзэ ыпэкIэ лъэкIуатэ. ИлъэсыкIэм зэрифэшъуашэу пэгъокIыгъэх, ащ нэмыкIэу хэгъэгум иухъумакIо и Мафэ, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан Адыгеим нэмыц-фашист техакIохэр рафыжьхи, тишъолъыр шъхьафит зашIыжьыгъэр илъэс 80 зэрэхъугъэм афэгъэхьыгъэу Iофтхьэбзэ гъэшIэгъон зэхащагъ, бзылъфыгъэхэм я Дунэе мафэ агъэмэфэкIыгъ, бэмышIэу адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ хагъэунэфыкIыгъ, адыгабзэкIэ усэхэр, орэдхэр къаIуагъэх. IофшIэнэу ашIэрэр зэкIэ Телеграм каналым иплъэгъон плъэ- кIыщт. ТапэкIи яIофшIэн гъэхъагъэ- хэр джыри щашIынхэу тэри тафэлъаIо.

ДЕЛЭКЪО Анет.